Kimlik değişim sürecinde kişi öncelikle bir eğitim ve araştırma hastanesinin psikiyatri bölümüne başvurarak Türk Medeni Kanunu Madde 40’ta* istendiği üzere ‘…ruh sağlığı açısından zorunludur‘ kısmını halletmek için psikiyatrik sürece başlar.

Psikiyatri süreci içerisinde doktorlar kişiden hastanenin ENDOKRİNOLOJİ (hormonal düzey ve hormon kullanımı için), JİNEKOLOJİ (kadın bedeninden erkek bedenine geçiş), ÜROLOJİ (erkek bedeninden kadın bedenine geçiş), GENETİK (kromozom kontrolü için DNA testi), PLASTİK CERRAHİ (geçiş ameliyatlarının yapımı) bölümlerine gitmesini talep eder. Bu bölümlerde yapılan muayenelerle birlikte kişi ortalama 6 ay sonrasında (bu süre kişiden kişiye değişiklik gösterebilir, daha uzun da olabilir) hormon kullanımına uygundur kararı alır ve hormona başlar. Ortalama 6 aylık bir süre sonra, yani başlangıçtan ortalama bir yıl sonrasında da bulunduğu ilde, yani ikamet adresinde dava açması önerilir. Kişi davasını ‘isim ve cinsiyet tashihi’ davası olarak ya da sadece ‘cinsiyet tahsisi’ davası olarak da açabilir.

Mahkeme süreci başladıktan sonra hâkim, öncelikle hastaneden resmi olarak kişi hakkında bilgi alır. Bu bilgi resmi olarak hastane ve mahkeme arasındaki resmi yazışmalar kanalıyla yapılır. Mahkeme raporu inceledikten sonra kişiye ‘ameliyat olur’ izni verir. Daha sonra kişi öncelikle Histerektomi ve Bilateral Salpingooferektomi (rahim ve yumurtalık alımı) ameliyatı ya da vajina yapımı ameliyatı (erkekten kadına geçiş) olur. Bu arada bazı durumlarda izne gerek kalmadan da kişi mastektomi (kadından erkeğe geçişte meme aldırma) ve meme büyütme (erkekten kadına geçişte silikon taktırma) ameliyatı olabilir.

Kişi Histerektomi ve Bilateral Salpingooferektomi ameliyatı ya da vajina oluşumu ameliyatı olduktan sonra üremeden yoksun olduğuna dair aldığı raporla tekrar mahkemeye çıkar ve hâkim inisiyatifine göre falloplasty (kadından erkeğe geçişte penis oluşturma) ameliyatı olmadan da kimliğini değişimini gerçekleştirebilir. Ama bunun aksine hâkim, falloplasty ameliyatının yapılmasını da isteyebilir.

Mahkeme ‘cinsiyeti değiştirmeye’ karar verdikten sonra dava dilekçesinde isim tahsisi talebi varsa, hâkim inisiyatifine bağlı olarak, yeni bir dava açmadan isim değişikliğine karar verir. Eğer bu talebi hâkim reddederse kişi ‘kesinleşmiş cinsiyet değiştirme kararı’  ile isim değiştirme davası açar ve çoğunlukla bu dava tek celsede karara bağlanır.

Son olarak, kimlik değişiminden sonra kişi, bir dilekçe ve hakkında verilmiş mahkeme kararıyla resmi kurum ve kuruluşlara başvurarak adının ve cinsiyetinin düzeltilmesini talep eder.

*Türk Medeni Kanunu Madde 40: Cinsiyetini değiştirmek isteyen kimse, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebilir. Ancak, iznin verilebilmesi için, istem sahibinin 18 (on sekiz) yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır. Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir.

TMK Madde 40’ta görüldüğü üzere üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunun belgelenmesini istemek insan haklarına aykırı bir durumdur. Bu paragrafta bahsedilen konu kişinin zorunlu olarak kısırlaştırıldıktan sonra ameliyat izninin verilmesine neden olabilmektedir. Bazı hakimler bu paragrafı yorumlarken transfobik davranabilmekte ve kişi kısır değilse isim değiştirme de dahil hiçbir davasını kabul etmemektedirler. Umuyoruz bu transfobik düzenlemeler çok yakında insan hakları çerçevesinde ele alınarak iyileştirilir.

Trans Danışma Merkezi Derneği (T-Der)
0312 232 38 58
[email protected]