Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Dayıoğlu’nun Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Baskın Oran’la birlikte yazdığı 100. Yılda Lozan İhlalleri: Yunanistan ile Türkiye, Azınlıklar ve Ege isimli kitabı Türkiye’deki Alfa Yayınları tarafından basıldı. Dayıoğlu’nun 3., Oran’ın da 25. kitabı olan eser, Türkiye’de olduğu gibi Kıbrıs’taki kitabevlerinde de satışa sunuldu.

Kitabın konusunu oluşturan 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Barış Antlaşması 8 devlet tarafından imzalanmakla birlikte, bu devletler arasında asıl önemli olanlar Türkiye ve Yunanistan idi. Çünkü Lozan Barış Antlaşması, 1918’de son bulan Birinci Dünya Savaşı’nı bitirmenin yanı sıra, 1919-22 Türk Kurtuluş Savaşı’nı da sonlandıran antlaşmaydı ve bu savaşlardan ikincisi Türkiye ile Yunanistan arasında cereyan etmişti.

Dolayısıyla, her ne kadar 30 Ocak 1923 Lozan Mübadele Sözleşmesi’yle azınlıklar karşılıklı olarak azaltılmış da olsa, kalan azınlıkların hakları, dönemin icaplarına göre Lozan Barış
Antlaşması’nın “Azınlıkların Korunması” başlıklı III. Kesimi’nde koruma altına alınmıştı.
Alınmıştı ama, bu iki devletten ikisi de yaklaşık bir asır arayla (1830 ve 1923) birer ulus-devlet olarak kurulmuşlardı. Ve ulus-devlet olgusunun 1 numaralı evrensel niteliği, “ulusal homojenlik” sağlamak adı altında azınlıkları ortadan kaldırmak idi. Her iki ülkenin de karşı tarafın soydaşlarını/dindaşlarını (başka bir deyişle, kendi “farklı” vatandaşlarını) karşılıklı olarak nasıl baskı altına alıp haklarını ihlal ettikleri, “Tencere dibin kara, seninki benden kara” deyimini hatırlatır biçimde bu kitapta anlatılıyor.

Lozan Barış Antlaşması’yla ilgili ihlaller yalnızca azınlıklarla sınırlı kalmadı. Lozan sonrasında Türkiye ile Yunanistan arasında bir “Ege dengesi” kurulmuştu. Kitap, bu Ege meselesini de, aynen azınlıklar meselesinde olduğu gibi, karşılaştırmalı ve objektif biçimde ele alıp incelemektedir. Bu niteliğiyle de elinizdeki kitap, bu konudaki (şimdilik) tek kitap olma özelliğini taşıyor.