Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 15 ila 30 dakika içinde netice veren milyonlarca Covid-19 testinin dünyanın dört bir yanına dağıtılmasıyla, yoksul ve zengin ülkelerde salgının hızının kesilebileceğini ve yüz binlerce kişinin hayatının kurtarılabileceğini açıkladı.

İki şirket tarafından üretilen 120 milyon hızlı COVID-19 antikor testi, sağlık konusunda dünyanın önde gelen kamu ve özel kurumlarını ve bazı hükümetleri bir araya getiren Acces to Covid-19 Tools (ACT) girişimi sayesinde, tanesi 5 dolar ya da daha ucuza yoksul ve orta gelirli ülkelere dağıtılacak.

Pozitif sonucun iki mavi çizgi belirmesiyle anlaşıldığı, gebelik testi benzeri antikor testinin sonuçlarını sağlık çalışanlarının okuması gerekiyor.

Bu işlevi gören iki testten birisi WHO tarafından hızla onaylandı, diğerinin de yakında onaylanması bekleniyor.

Hızlı ve kolay olduğu kadar, kaliteli yani çok yüksek oranda doğru sonuç veren bu testler, bir çok yoksul ülkede yüksek can kaybı yaşayan sağlık çalışanlarının sürekli ve güvenilir şekilde test edilmesini sağlayabilir.

Zengin ülkeler de alabilir

İngiltere gibi COVID-19'la mücadele araçlarına erişim konusundaki küresel girişime (ACT) katılan varlıklı ülkeler de bu testlerden temin edebilecek.

Bu, Mart ayında WHO, Avrupa Birliği'nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu, Gates Vakfı ve Fransa hükümetinin öncülüğünde başlatılmış bir girişim.

Gates Vakfı'nın verdiği satış hacmi garantisi karşılığında şirketler, toplam satışlarının yüzde 20'sini ucuza yoksul ve orta gelirli ülkelere ve ucuza vermeyi kabul ediyor. Üretimin yüzde 80'i ise diğer ülkelere gidiyor.

Örneğin Almanya 20 milyon test sipariş etti, Fransa ve İsviçre'de milyonlarca teste talip.

İngiltere hükümeti de hızlı testlere erişim konusunda ilgi gösterdi ama henüz sipariş vermiş değil.

Şu anda hükümet İngiltere'de üretilen klasik testler ile hızlı antikor testlerine yatırım yapmış bulunuyor ve bu testlerin her iki türü de 90 dakikada sonuç veriyor.

Tükürük örneği ile yapılan klasik testlerin Salford ve Southampton'da denenmesi devam ederken hali hazırda hastanelerde, aynı yöntemle ama daha yavaş netice veren DnaNudge testleri kullanılıyor.

Nasıl hayat kurtaracak?

WHO tarafından onaylanan hızlı antikor testleri şu anda kullanılanların tümünden hem daha hızlı hem de daha ucuz.

Bu özellikleriyle okullar, üniversiteler ve işyerlerinde tarama yapmaya uygun. Dolayısıyla bu testleri alan ülkeler daha kitlesel taramalar yapabilecek.

Testler bütün vakaları tespit edemese de, virüsü taşıyan ve bulaştırma potansiyeli olan kişilerin çoğunu, belirtileri gösterip hastalandığını farketmeden önce belirleyip karantinaya alınmalarını sağlayarak hayat kurtarabilecek.

WHO, Güney Kore'den SD BioSensor şirketi tarafından üretilen testi onayladı. ABD şirketi Abbot tarafından yine Güney Kore'de üretilen ikinci testin de çok yakında onay alması bekleniyor.

'Ortak öncelik ve eşsiz başarı'

Milyonlarca ucuz ve hızlı testin dünyaya dağıtımını sağlayacak küresel girişimin önde gelen isimlerinden, Innovative New Diagnostics adlı kar amacı gütmeyen vakfın CEO'su Catharina Boehme, yoksul ve orta gelirli ülkelerin, satın alma yarışında kenara itilmemesini sağlamak için, ilk test denemeleri gelir gelmez, şirketlere büyük miktarlarda siparişi önden verdiklerini anlattı:

"Arz üzerinde baskının hızla arttığını görüyoruz. O nedenle firmalara baştan satış hacmi konusunda bu güvenceyi vermemiz gerekiyordu. Diğer ülkeler siparişlerini verip stoku tüketmeden düşük ve orta gelirli ülkelerin yeterli sayıda test alabilmesini garanti etmemiz gerekiyor.

"Burada eşi benzeri görülmemiş bir işbirliği mesajı vermiş oluyoruz. Gerçekten de dünya ve dünyanın sağlık konusundaki önde gelen aktörleri, ortak bir öncelik için biraraya geldiğinde, nelere erişilebileceğini göstermeyi başardık."

Bu testlerin yoksul ve orta gelirli ülkelere yeterli sayıda ulaşmasını sağlayacak küresel girişimin içerisinde Afrika Salgın Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezleri, Clinton Sağlık Erişimi girişimi, Global Fund ve Unitaid gibi kuruluşlar da var.

Sonuçlar ne kadar isabetli?

Şirketler, ürettikleri testlerin yüzde 97 doğru sonuç verdiğini öne sürüyor. Ama bunun için koşulların "ideal" olması gerektiğini de ekliyorlar.

Gerçekçi koşullarda testlerin doğruluk oranının yüzde 80-90 arasında olduğu düşünülüyor ki bu da enfeksiyonların büyük çoğunluğunun tespit edilmesi demek.

Şu anda Kuzey Amerika'da her 100 bin kişi içinde 395 kişiye test yapılırken, Avrupa'da bu oran 100 binde 243. Yoksul ve orta gelir grubundaki ülkelerin çoğunda nüfusa oranla çok daha az test yapılıyor. Afrika'da Fas, Kenya ve Senegal'de test oranı 100 bin kişiye 16'ya kadar iniyor.

Aslında şu anda piyasada hızlı sonuç veren antikor testleri mevcut fakat yeni üretilenler WHO tarafından aranan kriterlere uygun ilk testler.

İspanya Mart ayında Çin'deki ruhsatsız bazı şirketler tarafından üretilen iki parti hızlı testi güvenilmez olduklarını söyleyerek geri yollamıştı.

ACT kısa adıyla anılan küresel girişimin faaliyeti testlerle sınırlı değil. Aynı zamanda dünya çapında Covid-19 tedavisinde kullanılan ilaçların toplu bir şekilde sipariş edilerek dağıtımı konusunda da çalışıyor ve aşı denemelerinde başarı sağlandığında aşı konusunda da yoksul ve orta gelirli ülkeler yararına benzer bir çalışma yürütecek.