Fehime ALASYA

43 yılda, 650 kişi kamuya, 200 de özel sektöre olmak üzere toplam 850 engelli istihdamı yapıldı, buna karşın hala 660 engelli istihdam beklerken, 2006 yılından beridir kamuya engelli istihdamı yapılmadığı kayıtlara geçti.

İstihdam bekleyen 660 engelliye karşın, kamuya 2006 yılından beridir engelli istihdamı yapılmadı. Çalışma Dairesi’nin 2017 verilerine yansıyan rakamlarda ülkede 4 bin 479 nakdi yardım alan engelli bulunurken, Ekim 2017 itibarıyla ülkede kayıtlı engelli sayısı 5 bin 601.

43 yılda, 650 kişi kamuya, 200 de özel sektöre olmak üzere toplam 850 engelli istihdamı yapıldığı ise Kıbrıs Türk Görmezler Derneği kayıtlarına geçen bir diğer veri oldu.  

Tüm bu verilerin ışığında engelliler konusundaki istatistiklerin güncel ve istenilen düzeyde olmadığı ifade ediliyor.

Engelleri farklı, sıkıntıları aynı…

Eğitim, sağlık ve gelecek endişesi içinde, iş yaşamına atılma alanlarında ortak kaygı güden engelli derneklerinin en büyük derdi ise “engelli kayıtları”

İLGİLİ BAZI DERNEKLER NE DÜŞÜNÜYOR?

Kıbrıs Türk Ortopedik Özürlüler Derneği Başkanı Günay Kibrit:
“Topluma tam ve eşit katılımların sağlanmalı”

“Özellikle bedensel engellilerde tüm sıkıntılarımız, dolaşım, erişim ve ulaşım konularında. Bu bağlamda fiziki altyapı yetersizliğinden dolayı, eğitime erişim, sağlığa erişim, sosyal hayata ulaşım konusunda da sıkıntılar yaşıyoruz. Yasallaşmış olmasına rağmen halen daha kamuya açık alanlarda engelli ulaşımını sağlayacak giriş çıkışlar, kullanım ve bunun gibi konularda belli standartlar aranmıyor, kullanılmıyor, bu da bizi son derece üzüyor.

Bunların dışında istihdam konusunda ciddi bir ihtiyacımız var. Başbakanlık Engelli Hizmetleri Koordinasyon Kurulu olarak da gençlerin önünün açılmasını sağlayacak olan formüller üzerinde çalışmalarımız var. En büyük sıkıntımız engellilerimizin topluma tam ve eşit katılımların sağlanamamasıdır. İş yerlerinde her 25 kişiden birinin engelli istihdamı olması gerekirken, kamuya 2006’dan beri engelli istihdamı yapılmadı. Engellilerin özel sektörde istihdam edilmesi konusunda, Çalışma Bakanlığı’yla istişare içindeyiz. Engellilerimiz konusundaki istatistikler de istenilen düzeyde değil. Ülkede kaç engelli olduğunu net olarak söyleyemiyoruz maalesef. Kurulumuz bu konuda da İçişleri Bakanlığı ile çalışma başlattı.”

Kıbrıs Türk Görmezler Derneği ve K.T. Engelliler Federasyonu Başkanı Derviş Yücetürk:
“13 yıldır tek bir engelli kamuya alınmadı”

“Sorunlar çok, diz boyu. 14 maddelik ‘istem paketimiz’ var. Altı dernek olarak birleşerek var olan sorunlarımızı bir araya topladık. Engellileri koruma rehabilite ve istihdam yasasına bağlı sağlık bakanlığı bünyesinde bulunan değerlendirme tüzüğünün tadilatı için başvurduk. En büyük sıkıntı budur. Böbrek hastası, kanser hastası, madde bağımlıları gibi kişiler de engelli işlemi görüyor ve pastamızdan pay alıyor. Elbette onlara da el uzatılsın ama bizim yasamız içerisinde değil.

1993 yılında geçen yasa ile bu hata yapıldı. Şu an Başbakanlık bünyesinde kurulan Başbakanlık Engelli Hizmetleri Koordinasyon Kurulu’nda bunu çözmeye çalışıyoruz.

Görme engelli olarak 417 birey var. Engelli dairesi kurulması şart, bunu bekliyoruz. Yaklaşık altı aydır görev başındayız ama somut hiçbir şey yok. Havanda su dövmekten öteye hiçbir şey yapamadık. Özel Eğitim Yasası’nı yıllardır çıkaramadık. Çareyi Milli Eğitim yasası altında Özel Eğitim Tüzüğü’nde bulduk, tüm taraflar buna onay verdi, bunu bekliyoruz. Mayısa dek geçecek denildi bekliyoruz. 1993 yılında çıkan engelliler yasası gereği resmi, yarı resmi ve özel sektör işyerlerinde raporlu engellilere %4 istihdam etmek zorunda ama devlet bunu yapmıyor. 13 yıldır tek bir engelli kamuya alınmadı. Devlet öncü olacağı yerde kendi sorumluluğunu yerine getirmiyor. Yeni hükümet de söz verdi ama yapmadı. Bu yıl beş kişi alınsın diye öneri verdiler, kabul etmedim. Sayıyı ona çıkarmaya çalışıyorlar. Çok üzgün ve kızgınız, haklarımızı hukuk çerçevesinde Anayasa mahkemesine götüreceğiz.

Diğer önemli sorun ise ulaşım ve dolaşım konusunda. Başta devlet olmak üzere yerel yönetimlere de görev düşüyor. 2016 yılında imar yasası adı altında engelli tüzüğüne göre tüm inşaatların engellilere göre verilmesi gerekiyor. 2016’dan sonrası yapılarda her koşula dikkat ediliyor ama öncesindeki yapılarda bu ne olacak?

Bir diğer büyük sorun da engelsiz yaşam evinin bitirilmemesidir. 2014 yılında temelleri atılan yapı hala tamamlanmadı. 2 yılda bitirilecek olan proje, 5 yıldır bitirilmedi. Bakıma muhtaç 30 engelli var.

43 yıldır işin içindeyim, günümüze dek birçok iş yapıldı ama yeterli değil. 

Yasa gereği resmi, yarı resmi ve özel sektör işyerlerinde raporlu engellilere %4 istihdam olanağıyla toplamda 850 engellinin istihdamları sağlanmıştır.”

Umut Otizm Derneği Başkanı Mustafa Özerdem:
“Otizmli bireylerin sayısının net olarak bilinmiyor”

“Erken tanı konusunda daha bilinçli olmalıyız. Bu bilincin artırılması için çabalarımız olsa da bu konuda daha çok yol kat etmemiz gerekmektedir. Çocuklarında otizm tanısı konmuş bireyler gerek eğitim gerekse sağlık konularında birçok beklentileri olduğunu ifade ederken bir gurup birey de ileride iş hayatında bu tanıda olan kişilerin nasıl konumlandırılabileceğini dile getirmektedir. Bunların yanında; Otizmli bireylerin özel eğitim merkezlerinde birebir veya toplu olarak eğitimleri gerçekleştirilirken bu bireylerin eğitim merkezlerine ulaşımından tutun da eğitim merkezlerine ödenen bedellere kadar birçok konu gündemdedir. Henüz beklenen yasaların da geçmemesi ve geçecek olan yasaların da net olarak bilinmemesi ayrı bir stres oluşmasına neden olmaktadır. Otizmli bireylerin okuma ve kaynaştırma haklarının gerektiği gibi verilmemesi veya verilememesi gündem olarak hep bizler ile paylaşılmaktadır. Devlet hastanelerimizde sağlık kontrolleri veya hizmetleri alınırken de otizmli bireyler çok büyük sıkıntılar yaşıyor. 18 yaş üzeri olup çalışabilecek durumda olan, topluma faydalı olabilecek bireylerin istihdamlarının bu güne dek hangi güvenlik tedbirleri ile istihdam edildiği (edildi ise) bilinmemekle birlikte nasıl bir yol ile istihdam edilebilecekleri de net olarak belirtilmemiştir. Eylem planımızın hayata geçmesini bekliyoruz. Diğer bir konumuz ise otizmli bireylerin sayısının net olarak bilinmemesidir. Hangi bölgede kaç birey var? Yaş gurupları ve cinsiyetleri nedir gibi bir istatistik elimizde mevcut değildir. Bu konuda elde ettiğimiz bilgilerde bu tür bir çalışmanın yapılmaya başlanacağı yönünde idi. Açıklanan herhangi bir sonuca bu güne kadar rastlamamakla birlikte danıştığımız mercilerden de elde edemedik. Bir başka konu ise otizmli bireylerin aileleri sosyal ortamlardan uzak durmayı tercih ediyor, Aileler derneğimize sahip çıksın. Eğitimlerin pahalı olması nedeni ile devletimizin de otizmli bireylere sahip ailelere sağladığı desteğin artırılmasını ve bu yardımın doğru şekilde kullanılıp kullanılmadığını denetlenmesini bekliyoruz. Toplumumuza büyük oranda kazandırabileceğimiz bu bireyler için el ele gönül gönüle bağlılık içinde olmak dileğimle.”

Kıbrıs İşitme Konuşma Engelliler Vakfı (KİKEV) Başkanı Bahire Coşkuner Doğru:
“Engellenmek istemiyoruz”

10 -16 Mayıs Engelliler Haftasındayız yine. Yine her yerde engelli farkındalığı için çalışmalar var. Biz günlük değil kalıcı ve çözüm odaklı çalışmalar istemekteyiz. KİKEV olarak kurulduğumuz günden beri yaptığımız çalışmalar gerçekleştirdiğimiz projeler hep hak temelli. Aslında engelli sivil toplum örgütleri olarak hepimiz bir mücadele içerisindeyiz. Problemlerimiz çok. 

Sağlık, eğitim, istihdam ve haklarımız en büyük sorunlar. İstihdam başlı başına bir problem... İş bekleyen çok gencimiz evde oturmaktan sıkılmış durumda. Bununla ilgili çalışmalar sürse de yetersizdir düşüncesindeyim.

Sağlıkta birçok problem var. Şu an en büyük problemimiz 18 yaş kuruluna giren 2 koklear ımplantli gencimizin engelli maaşlarının kesilmesidir. Bu durum tüm ımplantli çocuk ve gençlere uygulanacaktır. Sonuçta tüm protez uygulanan kişilerin engelli maaşı mı kesilecek diye çok düşündürücü  ve önemli bir konu ile karşı karşıyayız. Bu konuda mücadelemiz başlıyor. 

Gerekli araştırmayı yapıp ilgili yerlere ziyaretlerimizi gerçekleştirdik. Yapılanlar gerçekten engelli ayrımcılığıdır. KKTC Cumhuriyet Meclisi’nde 2010 yılında kabul edilen BM Engelli Hakları Sözleşmesine uygun yasal  düzenlemeler yapılmalıdır.  Öncelikle ilgili kurumlar bu konuda sessiz. Bir ülkedeki engelliler engeli ne olursa olsun eşit haklarda yaşamayı ve haklarına saygıyı eşitliği beklerler. 

Toplum ve karar vericilerin engellilere bakış açısı hak temelli değil yardım temelli. Sosyal Devlet Anlayışı ile tüm engel guruplarına eşit şekilde davranılmalı ve hakları alınmamalıdır. 

2017 kasım ayı itibari ile işitme engelli 417 kişi var. Bu rakama her ay 2 kişi de eklendiği düşünülüyor. 

Bir çok problem ile mücadele içerisindeyiz. Sorunlarımıza artık çözüm odaklı yaklaşımlar beklemekteyiz. Engellenmek istemiyoruz.”