Covid-19 sürecindeki İktisadi problemlerimiz hakkında daha önce detaylı olarak yazmıştım. Bu süreçteki temel problemi kısaca özetleyecek olursam; özel sektör gelirleri ve bireysel gelirler düşmüştür. Bu düşüşün toplam talep üzerinden bir açık oluşturması kaçınılmaz olup, bu açığın kamu harcamalarını artırmak suretiyle dengelenmesi önemlidir. Bu çerçevede dünyadaki diğer ülkelere baktığımızda ek kaynak yaratmak için çalışmalar başlattıklarını görüyoruz. Hükümetler kaynak yaratıp gerekli noktalara müdahale etmeyi başaramazlar ise kamu ve özel sektör gelirlerinin çok daha hızlı bir şekilde azalması doğal sonuçtur. Böylelikle özel sektörde şirketler borçlarını geriye ödeyemez hale gelir ve batmaları söz konusu olur. Kamu gelirleri, yani vergilerden elde edilen gelirler çok azalır ve orta vadede maliye maaş ödeyemez duruma gelir.

Ülkemizin yukarıda açıkladığım çerçevede çok ciddi ekonomik ve sosyal riskleri bulunmaktadır. Bu risklerin yönetilmesi için hükümetin, elindeki mevcut ve ayrıca yaratacağı kaynaklar çerçevesinde planlı ve programlı hareket etmesi gerektiği, ilk günden itibaren defaten söylendi, yazıldı, çizildi. Ancak, planlı ve programlı olunmasıyla ilgili gereken her türlü uyarının yapılmasına karşın hükümet, herhangi bir bilinçli çaba veya gayret henüz ortaya koyabilmiş değildir. Hükümet, kendince birçok karar almış ancak ertesi gün aldığı karaları ‘facebook’ reaksiyonuna göre değiştirmiş veya uygulamasından vazgeçmiştir. Bu yönetişim tutarsızlıkları, haliyle böylesi zor bir dönemde ekonomik ve sosyal riskleri daha da artırmıştır.

İçinde bulunduğumuz süreçte, ekonomik krizle mücadele etmek, ek kaynak yaratmak elbette kolay değildir. Zor olsa da, Hükümetin yüksek miktarlarda ek kaynak yaratıp, kamu harcamalarını toplam talebi genişletecek şekilde artırması ve destek programlarını finanse etmesi gerekmektedir. Ancak Hükümet, ek kaynak yaratmak bir yana dursun, mevcut kaynakların kullanımını dahi planlı programlı bir şekilde yapamıyorken, Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs için gerekli kaynağı önemli oranda bugün imzalanan 2020 mali protokolüyle sağlamıştır. Tam da bu noktada, Hükümetin açmazları içerisinde, Türkiye Cumhuriyeti’yle imzalanan protokolün sağlayacağı finansman olanakları önemli bir imkândır. Bahse konu Protokolün içeriğinde 1.038 milyar TL hibe ve 1.250 milyar TL bütçe katkısı kredi bulunmaktadır. Hükümetimizin kaynak yaratarak toplam talep açığını kapatması ve bozulan iş düzenlerini işletmeler için sağlanacak mali destek programlarıyla düzeltmesi beklenmekteydi. Türkiye Cumhuriyeti gerekli olan bu kaynağı imzalanan iktisadi ve mali işbirliği protokolü çerçevesinde sağlamıştır. 

Böylesi bir kaynağa iç borçlanmaya gerek kalmadan ve yerel finans piyasalarına herhangi bir risk oluşturmadan sahip olunması başka ülkelerin sahip olmadığı çok önemli bir imkândır. Ancak bu imkâna sahip olma, ekonomik krizin önüne geçileceği ve olası bir Covid-19 ikinci dalgasına hazırlıklı olmak için sağlık hizmetlerinin laikiyle geliştirileceği anlamına gelmiyor maalesef. Dolayısıyla KKTC hükümetinin, Türkiye Cumhuriyeti tarafından sağlanan bu kaynağı, KKTC halkının refahını hedef alarak ekonominin ve sağlık hizmetlerinin gerekli alanlarına planlı ve programlı bir şekilde, aktarması çok önemlidir. Özellikle bir seçim arifesinde olduğumuz bu dönemde, geçmişte yapılanların beni kaygılandırmakta olduğunu söylemek zorundayım. Türkiye Cumhuriyetinin sağlamış olduğu bu desteğin tek adresi, Kıbrıs Türk halkının ekonomik ve sosyal gelişimi olması lazımdır. O yüzden bu kaynağın seçim yatırımı olarak değil, sosyo-ekonomik kalkınma bağlamında doğru adımlarla, sağlık alanındaki eksiliklerimizin giderilmesinde ve ekonomik güçlüklerimizin aşılmasında kullanılması gerekmektedir. Aksi takdirde birkaç zengin yaratırız belki, ancak toplum olarak bir adım ileriye gidemeyiz.