KKTC de dış ticaret verilerine baktığımız zaman, Ticaret Dairesi'nin Ocak-Aralık 2022 dönemi rakamlarını da  incelediğimizde, fotoğrafı daha net olarak görebiliyoruz.

2022 yılında toplam ithalat yaklaşık 2 milyar 259 milyon dolar olarak gerçekleşti.2021 yılında ise toplam ithalat 1 milyar 572 milyon dolar olmuştu.İthalatta yaşanan yaklaşık 687 milyon dolar, yani yüzde 44 düzeyindeki artış son yıllara göre çok büyük bir artıştır.

2022 yılında,Türkiye den yapılan ithalat, 1 milyar 518 milyon dolar, 3.ülkelerden yapılan ithalat ise  yaklaşık 740.2 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalatın yüzde 67.2 si Türkiye'den, yüzde 32.8’i de 3. Ülkelerden yapılmıştır.

2021 yılındaki ithalat rakamlarına baktığımız zaman ise, şu tablo ile karşı karşıya kalmaktayız. Türkiye'den yapılan ithalat 988.2 milyon dolar iken, 3.ülkelerden yapılan ithalat 583.8 milyon dolar olmuştu.2021 yılında İthalatın yüzde 62.9’u Türkiye'den, yüzde 37.1’i de 3. Ülkelerden yapılmıştır.

Yukarıdaki rakamlardan da görüldüğü üzere, 2022 yılında Türkiye’ den yapılan ithalatın arttığını , üçüncü ülkelerden yapılanın oran  olarak azaldığını görüyoruz.

İhracat rakamlarına da bakacak olursak, 2022 yılında ihracat rakamları, bir önceki yıla göre az da olsa düşüş göstermiştir. 2022 yılında toplam ihracat,125,6  milyon dolar olarak gerçekleşti.2021 yılında ise toplam ihracat  128,6 milyon dolar olmuştu.Yüzde 2.3 gerileme yaşandı.

2022 yılında Türkiye ye yapılan ihracat 67.4 milyon dolar iken,3.ülkelere yapılan ihracat 58.1 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.İhracatın yüzde 53.7’si Türkiye’ye, yüzde 46,3’ ü de 3. Ülkelere yapılmıştır.

2021 yılında ise Türkiye’ ye ihracat 63.4 milyon dolar iken ,3.ülkelere ihracat 65.2 milyon dolar  olmuştu.. İhracatın yüzde 49.3’ü Türkiye’ye, yüzde 50,7’ si de 3. Ülkelere yapılmıştı. Görüldüğü üzere, 2021 de ihracat rakamları Türkiye ve 3. Ülkeler arasında dengeli iken, 2022 de Türkiye’ ye ihracat artmıştır.

Bu çerçevede, dış ticaret açığı rekor düzeye ulaşmış ve yaklaşık 2 milyar 133 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı da yaklaşık yüzde 5.5 düzeylerindedir.

KKTC'nin 2022 ithalatı içerisinde büyük payı yakıt, taşıtlar, inşaat demiri, konfeksiyon, alkollü içkiler, sanayi makineleri, cep telefonları, hayvan yemleri ve ilaçlar oluşturmaktadır.

KKTC'nin 2022 yılında kıymeti yüksek ihraç malları içerisindeki en büyük payı ise, süt ürünleri, narenciye, fişenk ve malzemeleri ve hurdalar oluşturmaktadır.

İthalatdaki büyük artışın en önemli nedenleri, Güneyden gelen Kıbrıslı Rum komşularımızın yoğun alışverişleri, özellikle Turizm,Yükseköğretim ve İnşaat sektöründeki gelişmeler doğrultusunda, tüketimin ve talebin artmış olmasından kaynaklanmaktadır.

İnşaat sektöründeki gelişmeye hepimiz tanıklık etmekteyiz. Sektörün temel girdileri olan demir, çimento, elektrik malzemesi, alüminyum profil, mobilya vb malların ithalatının artması önemli bir göstergedir. Birçok başka sektörü tetikleyen ve girdi tedarik eden  inşaat sektörünün büyümesi, etkileşimde olduğu  diğer sektörlere de olumlu etkiler yaratmaktadır.

Ancak, inşaattaki gelişmeler, dış talep kaynaklı olduğu için, piyasada fiyatları da yükseltmiş, yerli vatandaşlarımız ev ve arsa alamaz duruma gelmişlerdir.Bu durumda, halkın büyük çoğunluğunun ev sahibi olması için, sosyal konut projelerine süratle başlanmalıdır.Bu konu, lafta kalmamalıdır.

Ayrıca, inşaat sektöründe  yaşanan plansızlıklar, altyapı eksiklikleri, çevreyi, doğayı ve denizi kirletmekte ve yabancılara mal satışları halk arasında tedirginlik yaratmaktadır.

Öte yandan,  ihracat rakamlarının az da olsa  gerilemesi, üretim, katma değer ve istihdam rakamlarına da olumsuz yansımakta, bu durum da ekonomik büyüme rakamlarında düşüşe yol açabilmektedir.

Bu bağlamda, ihracat rakamları gerilerken, yapılması gereken, üretimi ve ihracatı artırmak için, özellikle sanayicilere ve KOBİ'lere yönelik hibe ve faiz destekli kredi programlarını genişletmek, katkı rakamlarını ve ihracat desteklerini  artırmak olmalıdır.

Dövizin artışı, TL'nin değer kaybetmesi, ithalat yoğun bir ekonomisi olan KKTC de, enflasyon rakamlarını ve pahalılığı tetikliyor. Vatandaşların satın alma gücü azalıyor, giderleri artıyor. Hayatın pahalılaşması ve talepteki daralmanın etkisiyle, normal şartlarda ithalat da, geçmiş yıllarda olduğu gibi  düşmeler görülebiliyordu.

Ancak, bizdeki ithalatın artış nedeninin özellikle Güney’ den yapılan alışverişler, turist ve öğrenci sayılarının pandemi öncesi rakamlara ulaşması ve inşaat sektöründeki gelişme ile birlikte, dış talep artışından kaynaklandığını biliyoruz.Yani, ithalat artışı  iç talepden kaynaklanmıyor.

2023 yılının sonlarına geldiğimiz bu günlerde, 2023 yılının ithalat ve ihracat rakamları bu düzeyleri aşabilir. Çünkü, devletin artan KDV, FIF, ithalat vergileri ve 2023 deki bütçe fazlası beklentisi bize bunu işaret etmektedir.Ama, bakalım o rakamları ne zaman görebileceğiz.? Zira, 2022 yılının rakamlarını bile, 2023 yılının sonlarına doğru görebildik.

Verilerin geç yayınlanması, hem iş insanlarına, hem akademi dünyasına, hemde ekonomi yönetimine plan yapma konusunda imkan yaratmamaktadır.Temennim, 2023 yılının ihracat ve ithalat rakamlarının ve diğer tüm ekonomik gösterge ve istatistiklerin çok daha erken yayınlanmasıdır.