Romans MAPOLAR

25 Aralık Seçim tarihini belirleyen Cumhuriyet Meclisi Kararı’nda, yenileri seçilinceye kadar, Anayasa’nın 119. maddesi kapsamında 24.6.2018’de Yerel Yönetim Organlarına seçilenlerin Haziran 2022 tarihinde sona eren görev ve yetkilerinin, gündelik işleri yapmakla sınırlı olarak devam edeceği de kurallaştırılmıştır.

Anayasa Mahkemesi’nden  iptal kararı  alınmadıkça, yerel seçimlerin  25 Aralıkta yapılması ve gündelik işlerin sınırlı olarak yürütülmesi Karar’ı geçerliliğini sürdürecektir.

Seçim ve Halk Oylaması Yasası’nda Yapılan Değişiklik

KKTC Anayasasının 119’uncu maddesine göre, Yerel Yönetim Organlarının Seçimleri dört yılda bir yapılmaktadır. Konu Anayasa kuralına koşut olarak 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasasının 10’uncu maddesinin (4)’üncü fıkrasında benzer düzenleme yer almaktadır: “Belediye Başkanlığı, Belediye Meclisi, Muhtarlık ve İhtiyar Heyeti seçim dönemleri dört yıldır.”

Diğer yandan söz konusu Yasanın, Anayasa Mahkemesince iptal edilen Yasa ile değiştirilmeden önceki 11’inci maddesinin (3)’üncü fıkrasında, Yerel Yönetim Organlarının seçimlerinde, oy verme günü olarak, Seçim Döneminin sona erdiği yılın Haziran ayında Cumhuriyet Meclisince saptanan gün olarak düzenlenmekte idi. 

Bu kural gereğince, en son 24.6.2018 tarihinde gerçekleşen yerel seçimlerin Haziran 2022’de yapılabilmesini sağlamak amacıyla,  Cumhuriyet Meclisi’nin Nisan ayında gün belirlemesi gerekmekteydi. Nitekim, Yüksek Seçim Kurulu 6 Nisan 2022’de yazılı olarak  Cumhuriyet Meclisi’nden Haziran 2022 ayı içerisinde seçim tarihi belirlenmesini talep etmişti.

Yukarda da belirttiğim gibi, Anayasamız, yerel  yönetim seçimlerinin dört yılda bir yapılmasını öngören düzenleme içermesine karşın, yerel yönetim seçimlerinin ertelenmesine ilişkin herhangi bir  düzenleme içermemektedir.

Değişiklik Yasa Tasarısının Cumhuriyet Meclisinde Görüşülmesi

Yine de iktidar milletvekillerinin oylarıyla ve oyçokluğuyla, Seçim ve Halkoylaması Yasası’nın 11’inci maddesinde değişiklik yaparak, “Haziran 2022’de yapılacak yerel seçimler de dahil olmak üzere, tüm yerel yönetim seçimlerinin bundan sonra Kasım ayının son Pazar günü yapılmasını  ve bu tarihe kadar yerel yönetimlere seçilenlerin yetkilerinin devam etmesini” düzenleyen 7/2022 sayılı Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasası’nı kabul etmiştir.  

Değişiklik Yasası’na  göre artık Cumhuriyet Meclisi’nin seçim günü saptamasına gerek kalmamıştı. Bundan böyle Yüksek Seçim Kurulu, değişiklikle belirlenen yeni seçim  tarihinden 60 gün önce seçim sürecini başlatacaktı.

Değişiklik Yasası’nın görüşüldüğü Meclis birleşiminde, özde Yerel Yönetim Seçimlerinin ertelenmesini öngören Yasa’nın Anayasaya açıkça aykırı olduğunu ileri sürmüş olan Ana Muhalefet Partisi CTP (Cumhuriyetçi Türk Partisi), Hükümeti oluşturan partilerin oylarıyla ve  oyçokluğuyla kabul edilen ve Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Değişiklik Yasa’sının Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle,  iptal edilmesi istemiyle Anayasa Mahkemesinde dava açmıştı.

Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı

Davayı inceleyen Anayasa Mahkemesi yaptığı inceleme sonucunda şu bulgulara ulaşmıştır:

1-Anayasa’nın 119. maddesi kapsamında 24.6.2018’de seçim kazanan kişilerin Haziran 2022 sonunda görev ve yetkileri sona ermiştir.

2-Anayasa, Cumhuriyet Meclisi seçimlerinden farklı olarak, yerel seçimlerin ertelenmesine ilişkin herhangi bir  yetki vermemektedir.

Bu gerekçelerle, Anayasa Mahkemesi olarak oturum yapan Yüksek Mahkeme oybirliğiyle Değişiklik Yasa’sını Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiştir (bkz. 9 / 2022 sayılı Karar, dağıtım 5 / 2022 ).

Cumhuriyet Meclisi’nin Oybirliğiyle Aldığı 25 Aralık Seçim Kararı

İptal kararından sonra 15 Eylül 2022 tarihinde toplanan Cumhuriyet Meclisi,  bu kez oybirliğiyle  yerel seçimlerin 25 Aralıkta yapılmasını düzenleyen No: 30/1/2022 sayılı bir Meclis Kararı’nı kabul etmiştir. Söz konusu Karar, 16 Eylül 2022 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

25 Aralık Seçim tarihini belirleyen Cumhuriyet Meclisi Kararı’nda yenileri seçilinceye kadar, Anayasa’nın 119. maddesi kapsamında 24.6.2018’de seçim kazanan kişilerin Haziran 2022 tarihinde sona eren görev ve yetkilerinin, gündelik işleri yapmakla sınırlı olarak devam edeceği de kurallaştırılmıştır.

Anayasa Mahkemesi İptal Edinceye Kadar, Yerel seçimlerin  25 Aralıkta Yapılması ve Gündelik İşlerin yürütülmesi Kararı Geçerli

Yerel seçimlerin 25 Aralıkta yapılmasını öngören Karar’ın  iptal edilinceye kadar geçerli olacağı, Yüksek Mahkeme  Başkanı  sayın Narin Ferdi Şefik’in  16 Eylül 2022’de  yaptığı bir basın toplantısında söylediklerinden anlaşılmaktadır: “Anayasa Mahkemesi iptal edene kadar usulünce geçirilen her mevzuat yürürlüktedir, geçerlidir ve bağlayıcıdır. Yüksek Seçim Kurulu da, her ne kadar yargıçlardan oluşursa da, yürürlükte olan mevzuata uymakla ve buna göre seçimi yönetmekle görevlidir.”

25 Aralık seçimlerinin İptali İçin Dava Açılması Mümkün

Yerel seçimlerin 25 Aralıkta yapılmasını öngören söz konusu Karar’ın, Haziranda yapılması gereken Yerel Yönetim Seçimlerinin Aralığa ertelenmesini öngörmesi nedeniyle  Anayasa’ya aykırılığı gerekçesiyle, Anayasa Mahkemesinde yeni bir iptal davası açılması halen gündemdedir.

Bir yasanın veya kararın,  oyçokluğu veya oybirliğiyle geçirilmesi iptal davasının görüşülmesi durumunda fark yaratmamaktadır. 

Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak sadece  Cumhuriyet Meclisinde temsil edilen partilere veya belli sayıda milletvekillerine verilmiş bir hak değildir. 

Kendi varlık ve görevlerini ilgilendiren alanlarda diğer kurum, kuruluş veya sendikalar bir yasanın  veya kararın iptali için dava açabilirler. 

Herhangi bir mahkeme işlemindeki bir taraf,  işlemin herhangi bir safhasında, istinaf aşaması da dahil olmak üzere, uyuşmazlık konularından herhangi birinin karara bağlanmasında etkisi olabilecek herhangi bir yasa veya kararın Anayasaya aykırılığını ileri sürebilir. Mahkeme iddiayı ciddi bulursa,  konuyu Anayasa Mahkemesine havale eder ve konu hakkında Anayasa Mahkemesi’nce bir karar verilinceye kadar söz konusu işlemi durdurur. 

Bir başka deyişle, kendilerini ilgilendirdiği gerekçesiyle  kurum, kuruluş ve sendikalar,  Anayasa Mahkemesi’nde doğrudan dava açabilirler.

Bir mahkemede  taraf olan birisi  de olumsuz yönde  etkileneceğini  ileri sürerek, havale yoluyla, bir yasanın  veya kararın Anayasa Mahkemesi’ne gönderilmesini sağlayabilir.

Teknik olarak bakıldığında iptal davası açılması mümkündür. Ancak Cumhurbaşkanlığı Seçimlerinin ertelenmesi konusunda alınan karar bu aşamada görmezlikten gelinemez. Aslında bu konu hukuken üzerinde çok tartışılacak nitelikte.

Sonuç 25 Aralık Seçimlerinin Yapılacağı Yönündedir

25 Aralık seçimlerinin iptal edilmesi istemiyle Anayasa Mahkemesinde iptal  davası açılması durumunda  iki emsal kararından biri belirleyici olacaktır:

1-Anayasa Mahkemesi’nin, Cumhurbaşkanlığı  seçimlerinin ertelenmesi konusunu incelerken belirli Cumhuriyet Meclisi kararlarının Anayasa’ya aykırılığının ileri sürülemeyeceğine ilişkin  emsal kararı (bkz. AYM 5/2020 sayılı dağıtım  3/2020).

2-Anayasa Mahkemesi’nin, 7/2022 sayılı Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasası’nı incelerken ulaştığı Haziran 2022’ye dönüşün ve Anayasa’da belirlenen şekilde seçim yapılmasının mümkün olmadığını vurgulayan emsal kararı (bak. AYM 9/2022 sayılı dağıtım 5/ 2022).

Tüm olasılıklar değerlendirildiğinde, Cumhuriyet Meclisi’nin  Yasa ile değil,  yeni bir Karar ile belirlediği 25 Aralık  yerel yönetim seçimlerinin yapılacağı yönündedir.

Seçimin 28 belediye ile mi,  yoksa reform olarak adlandırılan Yasa’nın öngördüğü 18 belediye ile mi yapılacağı, Anayasa Mahkemesi’nin ertelediği diğer bir iptal davası duruşmasında vereceği kararla belli olacaktır.