Kıbrıs’ın geleneksel ürünü Menşe İsmi Korumalı Ürün (POP) olarak tescil edilmesinin ardından, güneyde, bir yandan daha verimli koyun ve keçi ırkının entegrasyonu çalışması yapılırken, diğer yandan 41 üreticiye ön onay verildi.

Adanın kuzeyinde ise uluslararası denetim kurumu Bureau Veritas’ın denetimleriyle ilgili teknik süreçle ilgili tıkanıklık aşılmaya çalışılıyor.

Kıbrıslı Rum Tarım Bakanı Kostas Kadis, Menşe İsmi Korumalı Ürün olarak hellimin denetlenmesi ve sertifika sistemine dahil olmak için 61 peynir üreticisinin başvuruda bulunduğunu, bunlardan 42’sinin ön onay aldığını kaydetti. Kadis, bu ön onayı alan üreticilerin, güneyde üretilen toplam hellim miktarının yüzde 85’ini ürettiğini söyledi.

6 bin ton hellim rezervi

Kıbrıs’ın güneyinde Meclis Tarım ve Doğal Kaynaklar Komitesi “hellim üretimi” için toplandı, belirlenen standartlarda üretim yapılmasına yönelik sorunlar masaya yatırıldı.

Toplantıda, Kıbrıs Tarım Bakanı Kostas Kadis ile Enerji Bakanı Natasa Pilidu da yer aldı.

Hellim üreticileri özellikle pandemi nedeniyle son aylarda biriken ve yaklaşık 6 bin tonu bulan büyük hellim rezervi konusunu gündeme getirdi.

Kıbrsılı Rum Tarım Bakanı Kostas Kadis, toplantıda yaptığı açıklamada, önümüzdeki dönemde daha verimli ırklara sahip olmak ve çok daha fazla miktarda süt üretmek için Kıbrıs’ta yaşayan ve türeyen tüm koyun ve keçi ırklarının entegrasyonunu duyurdu.

Kadis, hellimin Menşe İsmi Korumalı Ürün (POP) olmasının ardından, yürürlüğe gireceği 1 Ekim 2021 itibarıyla öngörülen tüzükleri-kanunları uygulamaya hazır olmak ve “Bureau Veritas”in (BV) denetleme birimiyle birlikte yapılacak denetimlere başlamak amacıyla bir anlaşmaya varılması için bir mücadele verildiğini ifade etti.

Yunanca-Türkçe bilgilendirme

Kostas Kadis ayırca, ilgili kurumlarla birlikte, 1 Ekim’de gerek Yunanca, gerekse Türkçe olmak üzere Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler için ilgili belgelerin dağıtımı konusundaki hazırlıktan da söz etti.  

Kadis, Menşe İsmi Korumalı Ürün olarak hellimin denetlenmesi ve sertifika sistemine dahil olmak için 61 hellim üreticisinin başvuruda bulunduğunu, bunlardan 42’sinin ön onay aldığını kaydetti. Kadis, bu ön onayı alan üreticilerin, güneyde üretilen toplam hellim miktarının yüzde 85’ini ürettiğini de söyledi.

Bu onayın, 31 Aralık 2021 itibarıyla sona ereceğini söyleyen Kadis, onayın yenilenmesine ilişkin önkoşulun, “Bureau Veritas’ın 20 Aralık 2021’e kadar denetimlerini yapması” olduğunu ifade etti.

Kadis, hellim üreticilerinin yüzde 30’unun ön onay aldığını ve 1 Ocak 2022 itibarıyla mandıraların yerinde denetlenmesine başlanacağını söyledi.

Hellim üreticilerinden POP için sertifika sistemine ve denetime dahil olmak için 953 keçi-koyun besicisi, 233 inek besicisi ve 8 karma besicisinin başvurduğunu ifade eden Kadis, hellim veya halloumi ismiyle POP mührünü taşıyan ürünlerin, ilgili yasada belirttiği gibi tüm üretim ve paketleme kriterlerine uyması gerektiğini belirtti.

Kadis, 1 Ekim itibarıyla ne Kıbrıs, ne de hellim adını taşıyan ama POP kriterlerine sahip olmayan bir ürünün bir Avrupa ülkesi piyasasında dolaşmasının mümkün olduğunu da anımsattı.

Kostas Kadis, hellim dosyasındaki değişikliklerle ilgili olarak, kriterlerdeki düzenlemelere ilişkin bakanlığın iki başvuru aldığını ve bunların incelenmekte olduğunu belirtti.

Kadis, incelenmekte olan ve komisyona sunulması beklenen değişiklikler arasında “Kıbrıs’taki tüm hayvanların standarda(prototipe) dahil edilmesi adına ırklarla” ilgili değişikliğin bulunduğunu söyledi.

Üretim maliyeti konusunda önemli artış olduğunu kaydeden Kadis, hükümetin, hayvan yemlerinin maliyetini tek başlarına yüklenmemeleri için hayvan besicilerini desteklediğini belirtti.

Kadis, pandemi nedeniyle oluşan binlerce tonluk hellim rezervinin dağıtımı için Ticaret Bakanlığının, Dışişleri Bakanlığı ile birlikte adımlar attığını söyledi.

Rezervler konusundaki bu sorunun aşılması durumunda, ürünün gerçek fiyattan satılacağını ve hayvan besicilerinin hak ettiklerini alacaklarını kaydeden Kadis, güneyde bulunan yaklaşık 400 bin keçi-koyunun sadece 10 bininin standart dışı-safkan, geriye kalanların ise standart-melez ırk olduğunu belirtti. Kadis, yapacakları değişikliklerle bunların da standart hale getirilmesinin mümkün olacağını ifade etti.

Kadis, tescilin, hem Kıbrıslı Türk, hem de Kıbrıslı Rum üreticiler için geçerli olduğunu ancak bugün Kuzey Kıbrıs’ta üretilen hellimin “denetimsiz” bir şekilde üçüncü ülkelere gönderildiğini ancak bu süreci engellemelerinin mümkün olmadığını belirtti.

Üretilen hellimin POP ürünü olabilmesi için tüm denetimlerden geçmesi gerektiğini yineleyen Kadis, Kuzey Kıbrıs’ta üretilen hellimin Yeşil Hat üzerinden geçip, yasal olarak piyasaya dağıtılabilmesi için denetimlerden geçip, POP mühürünü alabilmesi gerektiğini savundu.

Rum Ticaret Bakanı Natasa Pilidu da açıklamasında, çeşitli üçüncü ülkelerde ticari markaya sahip olan hellimin korunmasının ileriye götürülmesi için Tarım Bakanlığı’nın Hukuk Dairesi ile işbirliğinde bulunduğunu söyledi.

2020’de 260 milyon Euro ihracat

Kıbrıs’ın, Umman, Katar, Ürdün, Suudi Arabistan, Mısır, Suriye, Birleşik Krallık, ABD, Güney Afrika’da tescilli ticari markaya sahip olduğunu söyleyen Pilidu, Japonya, Avustralya, Birleşik Arap Emirlikleri, İsrail gibi bazı piyasalarda da ticari markanın kaydedilmesi için önemli çabaların sürdürüldüğünü belirtti.

Ticari markanın korunması konusunda bakanlığın ilgili biriminin bu çalışmayı üstlendiğini kaydeden Pilidu, ihracatın, pandemi nedeniyle ortaya çıkan sorunlara karşın, çok cesaret verici bir noktada olduğunu söyledi. Pilidu, 2013’de 75.8 milyon Euro değerinde olan hellim ihracatının 2020’de 260 milyon Euro’yu geçtiğini ifade etti. Pilidu, hellim piyasasının yüzde 50’ye yakınının Birleşik Krallık ve İsveç olduğunun altını çizdi.