5 Haziran Dünya Çevre Günü nedeniyle, Türk Ajansı Kıbrıs (TAK) muhabirine açıklama yapan Çevre Koruma Dairesi Müdürü Hasibe Kusetoğulları, şu anda en büyük sorunun katı atık olduğunu vurgulayarak, insanların da görüp hissettiği bu kirlilikle, vatandaşların şikayetleri doğrultusunda mücadele etmeye çalıştıklarını söyledi.

Kusetoğulları, bu yıl Ocak-Nisan döneminde Alo 123 çevre ihbar hattına aldıkları 158 şikayetin 68’inin katı atıklar konusunda olduğunu belirterek, hava kalitesi şubesinin alanına giren 29, izleme denetleme şubesi alanına giren 28, atık su konusunda 24 ve doğal hayat konusunda da 9 şikayet geldiğini; bunlarla ilgili işlemlerin başlatıldığını kaydetti.

Kusetoğulları, belediyelerce toplanan katı atıkların bertaraf edilmesinde de sıkıntılar bulunduğunu belirtti; buna örnek olarak çöp kamyonlarından çevreye uçuşan çöpleri ve çöplüklerin yakılmasını gösterdi.

“ÇÖP YAKMA DÜZENSİZ DEPOLAMADAN BİLE KÖTÜ”

Hacim küçültmek ve bazı atık türlerinden ekonomik kazanç elde etmek için çöplerin yakıldığını; bu yüzden görsel kirliliğin yanında hava kirliliği de oluştuğunu; çevrenin olumsuz etkilendiğini anlatan Kusetoğulları, çöp yakmanın, düzensiz depolamadan bile kötü bir şey olduğunu vurguladı.

Belediyelere gerekli uyarıları yaptıklarını ve zaman zaman cezai müeyyide de uyguladıklarını belirten Çevre Koruma Dairesi Müdürü Kusetoğulları, çöp depolama alanlarının en azından tellenmesini, çöplerin yakılmamasını, vidanjörlerin buralara boşaltma yapmamasını istedi.

“TEK DÜZENLİ KATI ATIK DEPOLAMA ALANI GÜNGÖR”

Hasibe Kusetoğulları, AB finansmanıyla yapılan Güngör çöplüğünün, ülkedeki tek düzenli katı atık depolama alanı olduğunu, 9 belediyenin çöplerini buraya taşıdığını ve burada çöplerin düzenli şekilde bertaraf edildiğini anlattı.

İçişleri Bakanlığı sorumluluğundaki Güngör çöplüğünün Çevre Dairesi’nce de denetlendiğini kaydeden Kusetoğulları, diğer belediyelerin çöplerinin de bu alana getirilmesi gerektiğini söyledi.

Hasibe Kusetoğulları, geri kalan 19 belediyenin vahşi depolama yöntemi kullandığını; hurdacıların çöpleri yakması yüzünden de sorunların büyüdüğünü, oysa bu çöplüklerin de tellenerek ve bekçi kontrolüne sokularak denetlenmesi gerektiğini kaydetti.

Alo 123 çevre şikayet hattına gelen şikayetlerin büyük çoğunluğunun belediyelerin sorumluluk alanıyla ilgili olduğunu ifade eden Çevre Koruma Dairesi Müdürü Kusetoğulları, yol kenarlarındaki ölü hayvanları kaldırmanın, belediye sınırları içinde belediyelerin; anayollarda ise yol güvenliğini sağlamak anlamında Karayolları Dairesi’nin sorumluluğunda olduğunu belirtti.

“ÇÖP TOPLAMAK DAİRENİN GÖREVİ DEĞİL”

Çevre Koruma Dairesi Müdürü Hasibe Kusetoğulları, çöp toplamanın dairenin görevi olmadığını vurgulayarak, “Biz standartları belirleyen, denetleyen, izinlendiren bir kurumuz. Ayrıca cezai müeyyide uyguluyoruz. Esas uygulayıcı kurum, belediyeler ve merkezi yönetimlerdir. Muhtarlıklar, belediyeler, kaymakamlıklar ve İçişleri Bakanlığı’dır. Hiyerarşinin bu şekilde işlemesi gerekir” diye konuştu.

HAVA KİRLİLİĞİ... ELEKTRİK SANTRALLERİ

Hava kirliliği konusundaki sorular üzerine Kusetoğulları, Kalecik’teki AKSA santralının 2003’te filtre takılmadan kurulduğunu; yakıt kalitesinin de düşük olduğunu, kükürt oranı yüksek yakıt kullanıldığını ve bunun da hava kirliliği yarattığını anlattı.

“Kükürt oranı yüksek yakıtta filtre kullanılmazsa havaya verilen emisyon kesinlikle yüksek olur” diyen Kusetoğulları, yasadaki yetkilerini kullandıklarını, çevresel etki değerlendirme (ÇED) kapsamında da cezalar kesildiğini anlattı.

Çevre Dairesi Müdürü Kusetoğulları, 2009’da kapasitesini artıran AKSA’nın 2011’de sunduğu ÇED raporunu, filtre koşulunu yerine getirmedikleri için halen onaylamadıklarını ifade etti.

“AKSA’DA KÜKÜRTÜ AZALTACAK SİSTEM KURULMASI SEVİNDİRİCİ”

Hasibe Kusetoğulları, AKSA’da şu anda kükürt miktarını azaltacak bir arıtma sistem kurulduğunu; bunun sevindirici ve ümit verici olduğunu söyledi.

“AKSA şu anda kükürt oranı düşük yakıt alıyor” diyen Kusetoğulları, Kalecik santralındaki bacadan çıkan kükürt oranının standartların altına indiğini; azot oksitlerle ilgili bir gelişme olmadığını; buna karşı da ayrı bir arıtma sistemi kurulması gerektiğini; Çevre Dairesi’nin AKSA’ya uyarı yapıp süre verdiğini, yılsonuna kadar bu sistemin kurulmasını umduklarını anlattı.

“KAPATMA YETKİMİZ VAR AMA...”

Kusetoğulları, kurallara uymadığı için santralı kapatma yetkileri bulunduğunu, ancak buna halkın ve devleti yönetenlerin karar vereceğini; bir işletme, daha çalışmaya başlamadan gerekli koşulları taşıyıp taşımadığına bakılması gerektiğini dile getirdi.

“TEKNECİK CEZAYI ÖDEMEDİ”

“Bu ülkede kaçaktır diye tek bir inşaat yıkıldı mı? İnşaat bile yıkılamazken, siz faaliyete geçmiş bir santralı nasıl kapatabilirsiniz? Kapatma yetkimiz vardır ama bu bir politika meselesidir” diyen Kusetoğulları, bir süre önce Teknecik’e yazılan cezanın da henüz ödenmediğini ve itiraz geldiğini bildirdi.

Kusetoğulları, Teknecik Santrali’nden kaynaklanan hava kirliliğinin Kalecik’tekine daha kötü olduğunu söyledi.

KALECİK’TEKİ KAZANIN ARDINDAN... ATIKLAR GÖMÜLECEK

Çevre Koruma Dairesi Müdürü Kusetoğulları, Kalecik’te meydana gelen denize petrol dökülmesi kazasından sonra görsel kirliliğin temizlendiğini, toplanan atıkların bertaraf edilmesi için AKSA’nın bir proje hazırladığını ve kendilerine ÇED raporu da sunacağını açıkladı. Kusetoğulları, atıkların başka bir ülkeye gönderilmesinin söz konusu olamadığını; ülkede bunların en uygun şekilde nasıl bertaraf edileceği konusunda çalışma yapıldığını ve petrol sızıntısından oluşan atıkların AB direktiflerine uygun olarak gömüleceğini açıkladı.

Kusetoğulları, Kalecik’teki kazanın ardından yapılan çalışmalarla 700-800 ton atık toplandığının ortaya çıktığını, ancak kesin rakamı, proje sunulunca öğreneceklerini söyledi.

“İNSAN SAĞLIĞINI TEDHİT EDECEK BİR UNSUR YOK... İZLENMESİ LAZIM”

Denizde şu anda insan sağlığını tehdit edecek bir unsur bulunmadığını, ancak deniz canlılarına etkilerinin uzun vadede izlenmesi gerektiğini belirten Hasibe Kusetoğulları, kayalardaki kirliliğin temizlenmesinde kimyasal madde kullanılmasını uygun görmediklerini; fiziki müdahalelerle temizlenmesini doğru bulduklarını anlattı.

Çevre Koruma Dairesi Müdürü Kusetoğulları, kazadan önceki kirliliğin ne kadar olduğu konusunda ellerinde veri bulunmadığını, ayrıca kurumlar arasında yetki karmaşası da yaşandığını; yasal düzenlemelerde de açıklık olmadığını belirtti.

ARITMA TESİSLERİNDE DE SORUN VAR

Ülkedeki merkezi arıtma tesislerinin yıllarca çalışır gibi görünse de çalıştırılamadığını; daha sonra AB projeleriyle Gazimağusa ve Güzelyurt’ta tesisler kurulduğunu; Haspolat’takinin şu anda çok iyi çalıştığını anlatan Kusetoğulları, Gazimağusa’daki arıtma tesisinden Ayluga göletine akan suda bazı kaçaklar nedeniyle sorun saptadıklarını, oksijen ihtiyacı değerinin standartların üzerinde olduğunu ifade etti.

Hasibe Kusetoğulları, arıtma tesislerinden çıkan suyun tarımda gerektiği kadar değerlendirilemediğini de söyledi.

BELEDİYELERE ELEŞTİRİLER

Belediyelere, asli görevlerini yerine getirmedikleri konusunda eleştiriler yapan ve daire olarak belediyelerin çözmesi gereken konularla uğraşmak zorunda kaldıklarını söyleyen Kusetoğulları, “Ülkemizde çevre sorunları belediye kaynaklıdır. Belediyeler artık belediye olduklarının farkına varmalıdır. Çöp ayrıştırma çok kolaydır ama bizde pilot uygulama bile yapılmıyor” dedi.

Daireden izinli plastik, kağıt ve hurda toplayıcıları bulunduğunu; belediyeler çöpleri ayrıştırarak toplarsa bunların ekonomik değere dönüştürülebileceğini anlatan Kusetoğulları, yaklaşan yerel seçim öncesinde başkan adaylarının çevre konularına önem vermeleri umudunu ifade etti.

Çevre Koruma Dairesi Müdürü Kusetoğulları, AB’den finansman bulunabileceğini; vidanjör suları konusunda proje sunulması halinde destek alınabileceğini kaydetti.

SES KİRLİLİĞİ

2012 yılında çıkan Çevre Yasası öncesinde kaymakamlıklarca verilen müzik izinlerini artık Çevre Dairesi’nin vermeye başladığını anlatan Kusetoğulları, “İzin vermek çok kolay. Denetim ve yaptırım çok zor” dedi.

Düzensiz yapılaşma nedeniyle müzik izni isteyen restoran, bar, kafe, kulüp, diskolarla evlerin çok yakın kaldığını ve şikayetler aldıklarını kaydeden Hasibe Kusetoğulları, “Lefkoşa’da imar planı var ama işletme faaliyetleri açısından düzensizlik yaşanıyor. Gazimağusa’nın ve Güzelyurt’un hiç imar planı yok. İsteyen istediği yerde, kaymakamlıktan izin alarak inşaat yapabiliyor” diye konuştu.

Kusetoğulları, eğlence yerlerinin tanımının hiçbir yasada yer almadığını; bu tanımları yaparak işletme izinleri verilmesi için çalışma başlattıklarını ifade etti.

EGZOZ KİRLİLİĞİNE KARŞI DENETİMLER

Çevre Koruma Dairesi Müdürü Hasibe Kusetoğulları, motorlu araçların egzoz emisyon testlerini yapan garajların lisanslarını da dairenin verdiğini; halen 82 garajın izni bulunduğunu ve bunların da denetlenmesi gerektiğini, ancak personel yetersizliği yüzünden denetim yapılamadığını anlattı.

Egzoz, yakıt, santraller ve ısınma kaynaklı hava kirlilikleri yaşandığını belirten Kusetoğulları, egzoz sorunu olan araçların tespiti için Polis ile beraber trafikte denetimler yapıldığını; egzoz emisyon değeri limitlerin üzerinde çıkan araçların sahiplerine tamir için süre verildiğini ve sonra yeniden denetlendiğini söyledi.

Hasibe Kusetoğulları, sadece tarım araçları ve motosikletlerin egzoz emisyon testinden muaf olduğunu; bunun dışında Resmi Hizmet Araçları (RHA) dahil tüm araçlar için testin zorunlu olduğunu kaydetti.

VATANDAŞA MESAJ

Çevre Koruma Dairesi Müdürü Hasibe Kusetoğulları, 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nün, iş ve güç birliğiyle bir şeylerin başarılabileceğini gösteren bir gün olduğunu vurgulayarak, fikir ve görev farklılıkları ne olursa olsun, aynı amaca hizmet etmek için işbirliği yapılmasına fırsat yarattığını vurguladı.

Hasibe Kusetoğulları, insanların temiz bir ülke için fikir farklılıklarına bakmaksızın eğilip yerdeki çöpü alabilmesinin, birlikte temiz bir çevre için çalışmanın güzel bir şey olduğunu kaydederek, yarın düzenlenecek “Let’s Do It” kampanyasına daire olarak destek verdiklerini söyledi.

Kusetoğulları, çevre eğitimi konusundaki sorulara karşılık, bu eğitim yılında 30 ilkokulda çalışma yaptıklarını; broşür ve stikerler dağıtıldığını; görsel sunumlar yapıldığını bildirdi.

Çocukların, pratik ve görsel unsurlarla desteklenmiş eğitimlerle daha iyi öğrendiğini kaydeden Hasibe Kusetoğulları, okullardaki çalışmalarında buna önem verdiklerini belirtti.

(T.A.K/Özgül Gürkut Mutluyakalı)