Didem MENTEŞ

Lefkoşa Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Acil Servis sorumlusu, Acil Tıp Uzmanı Dr Ziba Yücel, 8 aydır acil doktoru, 3 aydır da servis sorumlusu olarak hizmet veriyor.
Acil Tıp Uzmanı Dr. Zİba Yücel, 26 Haziran’da yürürlüğe giren yeni triaj uygulamasıyla ilgili acil servisteki işleyiş ile ilgili YENİDÜZEN bilgi verdi.
Yüce ilk olarak acil servisteki çalışma sistemiyle ilgili bilgi verdi: “ Biz hekim olarak 3 şifte çalışıyoruz. Sabah 8.00-16.00 ya da 16.-00.00 veya 00.00-8.00’ekadar çalışıyoruz. Bizim kadrolu 3 hekimimiz vardı şu anda 6 hekime çıktık. Ben acil tıp uzmanı olarak burada tekim. Bir acil uzmanı da Girne Akçiçek Hastanesi’de var. Zaten adada kamuda çalışan bizleriz.  6 kişinin içinde pratisyen doktorlarımız, asistan hekimler yansıra mecburu hizmet yapan farklı branşlardaki hekimlerimizden destek alıyoruz. şuanda doktor sayımız da artışta. Gelecek aya daha iyi olacak. Hemşire sayımız da yeterlidir.”

 “Bir günde yaklaşık 300-500 arasında hasta ile karşılıyoruz. Kış zamanlarında ise 600’e kadar çıktığımızda olabiliyor. Tabii şu anda mesela bayram tatili daha az hasta sayımız var. Öğrenci şu anda yok. Yoğunlukta onlarında birçok etkisi var” dedi.

24 saatte 300 ila 500 arası hasta başvuruyor

Acil servise 24 saat içerisinde 300 ila 500 arası hastanın başvuru yaptığının altın çizen Dr. Yücel, “bir günde yaklaşık 300 ila 500 arasında hasta ile karşılıyoruz. Kış zamanlarında ise 600’e kadar çıktığımızda olabiliyor. Tabi şuanda mesela bayram tatili daha az hasta sayımız var. Ağustos ayında biraz daha azdır. Öğrenci şuanda yok. Onlarında birçok etkisi var” dedi.
Acil servise başvuru yapan hastaların çoğunu acil vakaların oluşturmadığına dikkat çeken Dr. Ziba Yücel, “maalesef hastaların çoğunu acil hastalar oluşturmuyor. Çoğunluk acil olmayan hastalardan oluşuyor. Yaklaşık %20- 30 arası hasta acil veya çok acil hasta olarak geliyor” dedi.

 “Hastalar barkot sırasına göre triaj odasına girerek değerlendiriliyor. İlk tetkiklerine göre onları aciliyet sırasına göre değerlendiriyoruz. Örneğin bir boğaz ağrısıyla, bir kalp krizi riski olan hasta sıraya göre değil aciliyet sırasına göre değerlendiriliyor. Dolayısıyla acil vakaları atlamama acil müdahaleyi sağlıyor”

“Tiraj uygulamasıyla hastalara daha hızlı ve daha iyi bakabiliyoruz”

Acil Tıp Uzmanı Dr. Zİba Yücel, triaj uygulamasıyla ilgili ayrıntılı bilgi vererek, bununla ilgili acil serviste çalışan deneyimli hemşirelere 1 ay boyunca triaj eğitimi verildiğini söyledi.
Triaj uygulamasını hastaların aciliyet sırasına göre değerlendirildiği bir sistem olduğunu belirten Yücel, aynı zamanda bu sistemin sadece sıralama değil gelen hastanın nerede müdahale edileceğiyle ilgili karar verilmesini de sağladığını ifade etti.
Triaj sisteminde ilk olarak sıra numarası alınarak, hastalar triaj odasında ilk tetkikten geçerek, aciliyet durumuna göre beklemeye alındığını aktaran Dr. Yücel, sistemle ilgili şunu söyledi: İlk dedik ki önce gelen hasta triaja girsin daha sonra sıra numarası alsın. Ama daha sonra hastalar arasında kavga çıktı, birbirlerine girdiler. Bunun olmayacağını dolayısıyla ilk barkot numarası çıkarsınlar ve o sıraya göre triaja alalım. Zaten triaj değerlendirmesi kısa olduğu için orda çok triaj sırası olmuyor. Yine oluyor ara sıra ama 3-5 dakika bekliyorlar. Oradaki barkot sırasına göre hasta triaj odasında geçiyor ve değerlendiriliyor. Hastalar gelince biz onları aciliyet sırasına göre değerlendiriyoruz. Örneğin bir boğaz ağrısıyla bir kalp krizi riski olan hasta sıraya göre değil aciliyet sırasına göre değerlendiriliyor. Kalp krizi riskiyle bir hasta geldiği zaman göğüs ağrısıyla o hastanın her zaman önüne geçiyor. Dolayısıyla acil vakaları atlamama acil müdahaleyi sağlıyor

“Aciliyete göre 5 kodlama var”

“Triaj siteminde  5 kodlamamız vardır.  T1; kalp krizi veya kalbi durmuş ya da o anda nöbet geçiren acil müdahale gerektiren hastalardır. T2 ise ikinci derecedeki hastalarımız ise T1’e göre daha az acil olan hastaları kapsıyor. Beyine pıhtı atması, çok yüksek tansiyon gibi hastalardır. T3 ise yeteri kadar acil olmayan hastaları kapsıyor. Örneğin çok şiddetli karın ağrısı gibi bu tür rahatsızlıkla gelen hastalardır. T4 grubu ise acil olmayan polikliniklerde de değerlendirilebilen boğaz ağrısı gibi hastaları kapsıyor. T5 grubunda ise ilaç enjeksiyonu yapılması için gelen hastalardır. Bu vakaları Sağlık Bakanlığı ile yaptığımız işbirliğinde artık poliklinik şartlarında ve tren yolu polikliniğinde yaptırıyoruz. Çünkü bu vakalar acilin yoğunluğunu çok fazla artırıyordu. Bu yoğunlukla birlikte acil artık yetmemeye başladı. Bu tarz şeyler de acil de yapılıyordu bunları artık polikliniklere taşıdık. Böylelikle acil biraz daha rahatladı”

“Aciliyete göre hastalara farklı odalarda müdahale ediyoruz”

Triaj değerlendirmesinden sonra her hastaya farklı odalarda müdahale edildiğini aktaran Ziba Yücel, “küçük işlem gerektiren hastaları küçük işlem odasına alıyoruz. T1-T2 hastaları kırmızı oda dediğimiz resusitasyon odasında, acil olmayan T3-T4 grubundaki hastaları ayrı bir bölümde değerlendiriyoruz.

Örneğin bir kalp krizi geldiği zaman onların normal müdahale odasında değil resusitasyon dediğimiz acilin yoğun bakımına alınıyor. Bu hastaların müdahale edecek ilaç ve ekipmanların bulunduğu özel bir odada değerlendirilmesi önemlidir o yüzden triaj ile bunu ayırmış oluyoruz. Tek amacımız sadece hastaların aciliyet sırasını yapmak değil aynı zamanda da gelen hastaların hangi bölümde muayene olacağını da belirlemek. Şuanda sadece resusitasyon odamız var. Eğer travması olan ve hayati risk taşıyan hastalarımız varsa onları da resusitasyon odamızda değerlendiriyoruz ama ayrı travma odamız maalesef yok”

“Tek amacımız sadece hastaların aciliyet sırasını yapmak değil aynı zamanda da gelen hastaların hangi bölümde muayene olacağını belirlemek. Triaj uygulamasıyla hastanın şikayeti size kağıda yazılı vaziyette geliyor dolayısıyla sizin o hastayı içerde değerlendirmeniz ve tedavisine başlamanız daha kısa sürede oluyor. Triaj o kısıtlı zamanda hastalara daha hızlı ve daha iyi bakabiliyoruz”

“Hastalara daha hızlı ve daha iyi bakabiliyoruz”

Ziba Yücel, “eskiden hastalar sıra numarası alıp içeri giriyordu. Siz onun şikayetini diniliyorsunuz. Bu arada hemşire arkadaşlar yaşamsal bulgularını bakıyorlar ve bu biraz zaman alıyordu. Ama artık triaj uygulamasıyla hastanın şikayeti size kağıda yazılı vaziyette geliyor dolayısıyla sizin o hastayı içerde değerlendirmeniz ve tedavisine başlamanız daha kısa sürede oluyor. Dolayısıyla bize triaj ile birlikte başvuru sayısı azalmadı, sirkülasyonumuzda hızlanma oldu. Başvuru sayımızda sadece mevsimsel bir azalma var. Triaj olduğu için hasta bakma süreci hızlanıyor. O kısıtlı zamanda hastalar daha hızlı ve daha iyi bakabiliyoruz”

“Hastalar çok kısa bekliyor”

Triaj uygulamasının yolunda gittiğini herhangi bir problem olmadığını ancak bazen traijı yapılan hastaların çok sık olmasa da beklemek zorunda kaldığını söyleyen Dr. Yücel, “İçeride tetkik sonucu durumu acil olan bazı hastalar olabiliyor çünkü çok geniş olmayan bir gözlem alanımız var. Mecburen onlarla ilgilenmek zorunda olduğumuz, mecburen acil müdahalede olduğumuz zaman triajı yapılıp bekleyen hastalar olabiliyor. Bekleme süreleri uzayabiliyor ama bu da çok sık olmuyor. Hastaların her biri geldiği zaman bir sağlık personeli tarafından değerlendiriyor ve ona göre sıraya konuyor. Eskisi gibi  güvenlik tarafından olmadığı için bu uygulama hastaları rahatlatıcı bir yönde etkiliyor. ‘Bana sağlık personeli baktı ve ona göre beni sıraya koydu’ psikolojisi oturmaya başladı” dedi.

“Ekipmanlarımız azdır ama yetersiz değil”

Acil servisteki ekipmanların yetersiz olduğunu söyleyen Yücel, şunları aktardı:
“Ekipmanımız tamamen yetersizdir diyemem. Ekipmanımız azdır. Bunlar için gerekli isteklerde bulunduk. Bazen 5- 10 tane kaza vakası geliyor. Tomografi de sadece Lefkoşa ve Mağusa’da var. Travma değerlendirilmesi başka yerde de olmadığı için dolayısıyla bu tarz hastaları Lefkoşa Devlet Hastanesi Acil Servisi karşılıyor.  Genelde de böyle vakalarla çok karşılaşıyoruz. Aynı anda sıkıntılı 5-6 tane hastamız geliyor ve bunlarında triajını yapıp değerlendiriyoruz. Aynı anda da 112 ile gelen hastalarında triajını geldiği zaman hastaların bulgularına bakarak şikayetlerini sorgulayarak onlarında triajını yapıp gereken bölgelerde onlarında muayenelerini yapıyoruz.

“Hastalar triaj uygulamasına saygı göstermeli”

Triaj uygulamasının güzel bir şekilde çalıştığını aktaran Yücel, , acil servise tadilatı yanında acil servis hekim eğitiminin de yapılacak yeni uygulamalar arasında olduğunu aktardı.
Dr. Ziba Yücel, acil serviste zaman zaman saldırgan hastalar olabildiğini söyleyerek, “gece saatlerindeki en büyük sıkıntı alkollü hastalar oluyor. Adli vakalar, polise ile getirilen psikiyatri hastaları yansıra trafik kazası geçiren hastaların yakınları daha sıkıntılı yaklaşabiliyor” dedi.
Hastaların triaj sırasına saygı göstermeleri gerektiğini vurgulayan Yücel, “herkes kendini en acil zannediyor ama orada onu değerlendiren bir sağlık personeli var. Kendinden önceki hasta muhakkak ki kendinden daha acil müdahale edilmesi gereken hastadır. Dolayısıyla bunun bilincinde olması ve saygı duyması gerekir” dedi.

Acil Servis hemşiresi Savaş Erdoğan:

“Triaj hem sağlıkçılar hem de hastalar için daha iyi bir sistem oldu”

6 yıldan beri Acil Servis hemşiresi olarak çalışa Savaş Erdoğan, triaj uygulaması hem sağlık görevlileri hem de hastalar için daha iyi bir sistem olduğunu söyledi.
Erdoğan, “eskiden olduğunda banka sistemi gibi hastalar sıra numarası alıp bekliyordu. Kardiyolog ağrısı olan durup beklerken bizim bundan bilgimiz olmuyordu. Triaj sisteminde ise hasta kayıt yaptırdıktan sonra triaj odasına girip ön tetkiklerine bakıldıktan sonra kodlama sistemini yapıyoruz. Aciliyet durumunu belirlediğimiz için hasta dışarıda fazla beklemiyor. Çünkü onlara öncelik verilip içeri alınıyor” şeklinde uygulamayı anlattı.
Acil serviste çeşitli hastalar gördüklerini söyleyen Erdoğan, “örneğin yurt dışından gelen yabancı uyruklu işçiler. Üçüncü ülkeden gelen bazı işçileri hiçbir şekilde Türkçe, İngilizce bilmiyorlar sadece hareketlerle anlamaya çalışıyoruz. O da ne kadar sağlıklı net değil” dedi.
Kimi zaman sözlü veya fiziksel şiddet olayları ile karşılaştıklarını da aktaran Erdoğan, “sağlıkçıya şiddet bizim için sıradanlaştı. Her nöbetimizde muhtemelen 1-2 tane oluyordur” dedi. Hemşireliğin zor ve özverili bir meslek olduğunu söyleyen Erdoğan, sosyal hayattan ödün vermek zorunda kaldıklarını ifade etti. Acil serviste personel sayısının az olmasından dolayı çift nöbet yaptıklarını da aktaran Erdoğan, Personel sayısının biraz daha artırılmasıyla daha rahatlayacaklarını aktardı.
“Yeni arkadaşlar işe alınmadan 6 ay önce yine daha sıkışık çalışıyorduk ama bu sorunlar yine vardı. Acil servise 4-5 hemşire birden alındı ama bunlar çok da yükümüzü azaltmadı. Triaj açıldığı için buraya da hemşire konuldu. 3 vardiyada topla 20 hemşire çalışır ama baktığımızda yine hasta sayısına göre yeterli olmuyor. 7 saat nöbet, 7 saat yemek yemeyip, 7 saat kahve içmeyip her şeyden feragat ettiğimiz günler oluyor. Personel sayısı artırılırsa biraz daha rahatlayacağız” dedi.