Devrim DEMİR
Dünyada ve ülkede önemli ekonomik kayıplara neden olan Coronavirüs (Covid-19) salgını tüm ekonominin çarklarını da durdurdu. Dünya Sağlık Örgütü’nün küresel salgın anlamına gelen "pandemi" olarak ilan ettiği coronavirüs yalnızca sağlığı değil ekonomiyi de sarstı.

Kıbrıs adasında gelecek belirsizliği tüm sektörleri düşündürürken, sektör temsilcileri pandemi ile ilgili yeterli bir açıklama yapılmadığı gerekçesi ile hükümetin değil, bilim kurulunun vereceği karar doğrultusunda hareket edeceklerini açıkladı.

Oteller, restoranlar, büfeler kapılarına kilit vurdu, turizm ve restoran sektöründe yüzlerce işsiz olduğunu söyleniyor. Restorancılar Birliği, Otelciler Birliği, Kıbrıs Türk Ticaret Odası, Kıbrıs Türk Sanayi Odası, Esnaf ve Zanaatkârlar Odası başkanları salgın sonrasını YENİDÜZEN’e değerlendirdi.

150 bine yakın kişinin ekonomik geliri yok…

YENİDÜZEN’e konuşan sektör temsilcileri, ülkede ekonominin 15 Mart tarihinden sonra buzdolabına kaldırıldığını, salgından dolayı kapatılan iş yerleri olduğunu ve 150 bin kişinin ekonomik geliri olmadığını ifade etti.

İş yerlerinin pandemi ile ilgili bir verinin ortaya konulmadan açılmasının kaygı verici olduğunu dile getiren temsilciler, hükümetin herhangi bir takvim planı önerisi olmadığını henüz bir çalışma sunmadığını söyledi.

Restorancılar Birliği Başkanı Salih Kayım, ekonominin bir buçuk aydır dibe vurduğunu bilim kurulu ve doktorların önerisi dışında bir hareketin yanlış olacağına değindi.

Esnaf ve Zanaatkârlar Odası başkanı Mahmut Kanber, pandeminin ülkedeki seyrinin bilinmediğini bilimsel bir verinin ortaya konulmadığını bu şartlar altında salgına ortak olmamak için bilim kurulu önerisi olmadan açma taraftarı olmadıklarını dile getirdi.

Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, sağlığın ön planda olduğuna vurgu yaparak, sağlık alt yapısı önlemleri arttırılmadan işletmelerin bilim kurulunun görüşleri doğrultusunda açılması gerektiğini öngördü.

Kıbrıs Türk Otelciler Birliği Başkanı Dimağ Çağıner, hükümetle istişare içinde olduklarını, uçuşların açılmadan iş yerlerinin faaliyete geçilmememsi gerektiğini belirtti.

Esnaf ve Zanaatkârlar Odası başkanı Mahmut Kanber:

“Siyasi söylemlerle iş yeri açmayacağız”

Esnaf ve Zanaatkârlar Odası Başkanı Mahmut Kanber, ülkede ekonomik olarak bir faaliyet olmadığını söyledi. On bini aşkın üyelerinin, 40 bin çalışanın olduğu iş yerlerinin yüzde 80’nin kapalı olduğunu aileleri ile beraber 150 bin kişinin ekonomik geliri olmadığını ifade etti.

150 bin kişinin büyük kısmının kiracı olarak bulunduğunu bu kısımların uzun süre ekonomiye katkı koyamayacaklarını da belirten Kanber, “Herkes biliyor ki hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. İş olanakları olmayacak, ekonomik bir çıkmazın içindeyiz. 41 gündür bütünlüklü bir kriz modeli çıkmadı. Ülkede nüfusun ne kadar olduğu bilinmiyor. Ne kadar yaşlı hastamız var, pandemiye karşı alınacak önlemler nedir hiç biri açıklanmadı. Hükümet, ekonomik örgütleri aslında dinliyormuş gibi görünüyor. Kıbrıs’ın güneyinde AB’nin uyguladığı sağlık referansları varken, bunların olmadığı ülkede, ekonomide kötüyken iş yerinin açılmasını haklı olarak isteyen bir esnaf var. Pandemi hastanemiz yok, 40 gün geçti bu hastalık bittiyse bununla ilgili referans gösterilmesi gerekir. Sağlığımızı görmezden gelemeyiz. Pandeminin seyrin, bilmiyoruz, bilimsel bir veri yok hükümet yarın açın dese bile bir kısmı çaresizlikten açılacak ama birçoğu sahaya çıkmayacak. Siyasi söylemlerle iş yeri açmayacağız” dedi.

Pandemi seyrinin bilinmediği gibi, ekonomik adaletsizliğin de marketlerde sürdüğünü ifade eden Kanber, küçük esnaf batarken marketlerde sadece yiyecek değil, beyaz eşya giyim, kozmetik ürünlerin de satıldığını ifade etti. Salgına ortak olmak istemediklerini, Kıbrıs’ın güneyi ile eş zamanlı açılmak gerektiğini kaydeden Kanber, iş yerlerinin açılması ile ilgili sırlama yağılması gerektiğini insanların yaşamsal faaliyetlerini öne sürerek, siyasi söylemlerle iş yerlerinin açılmayacağını kaydetti.

Restorancılar Birliği Başkanı Salih Kayım:

“Pandemi krizinden sonra açılmalıyız”

Restorancılar Birliği Başkanı Salih Kayım, Mart 15 itibarı ile gelirlerinin tamamen durduğunu söyledi. Hükümet ile ilgili irtibat halinde olduklarını da ifade eden Kayım, sektörlerin şuan için açılmasının yanlış olduğunu savundu. Pandemi krizinden sonra açılma taraftarı olduklarını ifade eden Kayım, bilim kurulu ve doktorların önerisi dışında açılmanın doğru olmadığını savundu. Ekonominin dibe vurduğunu siyasi bir hareket ile davranmanın yanlış olabileceğine değinen Kayım, “Geleceği nasıl kurtarabiliriz onu düşünelim, bilim kurulu dışında hareket etmeyeceğiz, bulaşı yaymak istemiyoruz. Devlet her hangi bir takvim planı önerisi sunamıyor, halen vaka çıkıyor. Kötü gitmediğimize inanıyorum, sadece yönetenler bu süreci değerlendirsin, yeni bir KKTC yaratabiliriz.”

Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz:

 “Açık işletme çalışanları taramadan geçmeli”

Kıbrıs Türk Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz, önce sağlığın garanti olmasını, daha sonra iş yerleri için kademeli bir açılım olmasını istediklerini söyledi. Dışarı çıkan insanların olduğunu ifade eden Deniz, olabileceklere karşı sağlık alt yapısının hızlıca arttırılması gerektiğini vurgulayan Deniz, “13 Mart tarihinden sonra çok sayıda yer kapandı. Hala açık işletmeler var, çalışanların taramadan geçmesini istiyoruz. Tespit edilen vakalar yurt dışı bağlantılı mali kaynaklar da düşünüldüğünde, bir formül üretilmeli. Ekonomi buzdolabına kondu, ada ekonomisi olduğumuz için turizm ve yüksek öğrenim bu yıl büyük bir kayıp yaşadı. İş yerlerinin açılmasına yönelik hükümet henüz bir çalışma sunmadı, önce toplantı yapılacak evde kalıp bu sürece destek verebiliriz.”

Kıbrıs Türk Otelciler Birliği Başkanı Dimağ Çağıner:

 “Sektör açılınca büyük bir boşlukla yüzleşeceğiz”

Kıbrıs Türk Otelciler Birliği Başkanı Dimağ Çağıner, sektörlerin yavaş yavaş önlemlerini almaya başladığını, bilim kurulu ve sağlıkçıların önerileri ile hareket edeceklerini ifade etti. Çağıner, turizm ve otelciliğin en son açılacak sektör olduğuna vurgu yaparak, uçuşların durduğunu ülkede çok sayıda çalışanın da gittiğini kaydetti. Hükümetle temasta olduklarını da kaydeden Çağıner, her hangi bir takvim plan önerisi sunulmadığını, ekonomik olarak büyük boşlukla sektör açıldıktan sonra yüzleşeceklerini kaydetti. 

Kıbrıs Türk Sanayi Odası Başkanı Candan Avunduk:

“Mayıs ayı içinde yavaş yavaş bir açılma bekliyoruz”

Kıbrıs Türk Sanayi Odası Başkanı Candan Avunduk, iş yerlerinin açılması ile ilgili hükümetle temas içinde olduklarını Sağlık ve Çalışma Bakanlığı ile de görüştüklerini kaydetti. Avunduk, gerek işverenlerin özellikle sanayicilerin sağlıkçılar ile görüşerek ortak bir görüşle açılabileceklerini ifade ederek, “Hükümetimiz bugüne kadar aldığı tedbirler ile bulaşma bulaşmayı önledi. Bu süreçte ilk vakadan sonra alınan ciddi tedbirler ithal virüsün artmasını önledi. Yurt dışından gelenlerin karantinaya alınması, temasın önünü kesti. 45 gündür zaruri açılan yerler dışında iş yerlerinin büyük çoğunluğu kapalı. Sağlık kadar ekonomide çok önemli ve sağlıkçıların da görüşleri ile yavaş yavaş bir açılma olmalı. Mayıs ayı içinde işletmelerin yavaş yavaş açılması gerekiyor. Açılan iş yerlerinde sosyal mesafe ve sağlıkçılar tarafından denetleme yapılmalı. Test sayısı geniş bir kısma yayılarak bulaş riskinin önüne geçilmeli. Turizm, eğitim ve inşaat bu süreçte en son açılacak olan yerlerdir. Sağlık kuralarına uyularak yavaş yavaş normalleşmeye gidileceği inancındayım.”