Aksa bu ülkeye 2003 yılında 2 adet 17.5 MW’lık santralla girdi. Aksa ile anlaşmayı dönemin Derviş Eroğlu başkanlığındaki hükümet imzaladı. Bu ilk anlaşma 5 yıl süreli ve 200 milyon Kwh alım garantisi içeren bir anlaşma idi.

Bu anlaşma 2008 yılında sona erdi. Ancak ihtiyaçtan dolayı Aksa’dan elektrik enerjisi teminine aynı şartlarda devam edildi. Yeni anlaşma Mart 2008’de bu kez 15 yıl süreli ve alım garantisi her yıl artırılarak 2012 yılında 700 milyon Kwh olacak ve sözleşme sonuna kadar yıllık 700 milyon Kwh alım garantisi içerecek biçimde dönemin Ferdi Sabit Soyer başkanlığındaki hükümet tarafından imzalandı.

Böylece Aksa KKTC’nin ihtiyacı olan yıllık üretimin neredeyse % 40’ını üstlenmiş oldu.

Elektrik konusu son yıllarda hemen her gün gündemimizde oluyor. Bu nedenle herkes kendini elektrik konusunda yetkin hissediyor. Oysa konu tamamen teknik bir konudur ve çok boyutludur.

Bu nedenle konuya sadece bir boyuttan bakarsanız yanılabilirsiniz. Bunun için konunun uzmanlarından oluşacak bir komisyon kurulmalı ve enerji konusunu tamamen bu komisyona bırakmalıyız.

Bugün UBP-DP-YDP hükümetinin ihale yasasında yapmaya çalıştığı aslında belli alanlarda ihale yasasını ortadan kaldırarak, ihalesiz istediği şirketle anlaşma yapmaktır.

Bu anlamda sözleşmesi Mart 2024’de dolacak olan Aksa’nın sözleşmesini ihalesiz yenilemektir. Üstelik bu yapılırken muhatabınız sizden hem süre uzatımı, hem de alım garantisinin artırılmasını talep etmektedir.

Aksa, arkasına Ankara’daki iktidarın desteğini de alarak istediği sözleşmeyi size dayatmaktadır. Sizden Kıb-Tek’in üretim yapmamasını ve neredeyse tüm ihtiyacın kendi kurduğu ve yakında Gana’dan sökmek zorunda olduğu santralları da getirerek kurulu gücünü artıracağı Kalecik’teki tesisten karşılanacağı bir sözleşme talep etmektedir. Hem de bu santrallar hurdaya çıkacağı güne kadar.

Aksa ile yapılan sözleşme gereği Kıb-Tek elektriğin Kwh’ını Aksa’dan bugünlerde Sabit giderler + Yakıt bedeli = 0.16 Dolara alıyor.

Bu rakam yakıt bedeli değiştikçe değişmektedir. Sabit giderler de personel, bakım onarım, makinaların yıpranma payı vb giderlerdir. 2022 yılı için bu rakam 0.398 Dolar idi. Her yıl ABD tüketici endeksindeki değişime göre bu rakam da artmaktadır. Her yıl Ocak ayında açıklanan ABD tüketici endeksi bu yıl geçen yıla göre % 8 oranında artmış olduğu için Nisan 2023’te sabit giderler rakamı da bu oranda artacaktır.

Bugün Kıbrıs’ın kuzeyinde üretilen elektrik enerjisinin, güneş panellerinden üretilen bir miktar dışında tamamı fueloil kullanılarak üretilmektedir. Hem Kıb-Tek, hem de Aksanın bütün santrallarının yakıtı fueloildir.

Bilindiği gibi fueloil bir fosil yakıt türüdür. AB ülkeleri 2035 yılından itibaren fosil yakıt kullanımını yasaklamıştır. Tanınmamış bir devlet olduğumuz için biz zehirlenmeye devam edeceğiz.

Halbuki Kıb-Tek’in Kasım 2018’de hazırladığı “Elektrik Enerjisi Üretim Senaryoları Raporu” çalışması fueloilden çok daha temiz ve daha ucuz yakıt olan LNG (Sıvılaştırılmış doğal gaz) kullanımının maliyetleri aşağıya çekeceğini karşılaştırmalı olarak ortaya koyuyordu. Ama 2018’den bu yana neredeyse 5 yıl geçti. Ama bu rapora kimse bakmadı. Ya da çok önemli işleri olduğundan bu rapora bakacak zaman bulamadılar.

Eğer bu rapora bakarak gerekli yatırımlar yapılsaydı, bugün bu tartışmaları hiç yaşamayacaktık. Çünkü rapor 2024 yılında bitecek olan Aksa sözleşmesinin yenilenmeyeceği ortamı hazırlayacaktı ve Aksa’ya ihtiyaç kalmayacaktı.

Aksa yıllık 700 milyon Kwh olan alım garantisinin yeni sözleşmede 1.5 milyar Kwh olmasını talep ediyor. Halbuki 2022 yılında KKTC’nin yıllık tüketimi 1.6 milyar Kwh oldu.

Ayrıca 110 MW toplam kurulu güce ulaşan güneş panellerinden üretilecek ve sisteme aktarılacak elektrik enerjisinin de ortalama yılda 187 milyon Kwh olduğunu hesaplarsak Aksa + güneş panelleri = 1.67 milyar Kwh.

2023 yılında tüketimde oluşabilecek % 5’lik artışı da hesaplasak bile bu şartlarda Teknecik tesislerinde üretim yapmamızın hiçbir verimliliği kalmaz.

Bu durumda yapılması gereken tek şey Teknecik elektrik santralına kilit vurmamız ve bu tesisi kapatmamızdır.

Konuya bir de bu açıdan bakmakta ve henüz yol yakınken yanlıştan dönmemizde büyük fayda var.

Bugün yapılması gereken Aksa ile sözleşme yenileme yerine mevcut sözleşmede yazılı +3 yıllık süreyi kullanarak Aksa sonrası döneme hazırlanmadır. Bu amaçla 2018 yılında Kıb-Tek mühendisleri tarafından hazırlanan rapor esas alınarak güncellenebilir. Ama her şeyden önce uzmanlardan oluşan bir “Enerji Üst Kurulu” oluşturularak bütün enerji konuları masaya yatırılır ve bu kurulun çizeceği yeni enerji stratejisi çerçevesinde gerekli yatırımlar yapılarak toplumun önü açılabilir.