Ekim Mehmet İNCİRLİ

Biz temellerden başlayalım… Dünya nüfusun yaklaşık yüzde 5’i Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yaşıyor. O küçük yüzdelik yüzyıldır dünyanın enerji kaynaklarınının üçte birini kullanıyor ve tarihsel olarak düynanın tüm hammadelerinin dörtte birini işleyip satıyor.

Başkaları istemediğinden değil, ABD, üstün ülke olarak, dünyanın geri kalanına dengesiz mübadele kalıpları dayattı ve bunlar, gezegenin zenginliğinin orantısız bir kısmını kendisine akıttı.

-*-*-

Bu dünya tarihinde yeni gelişen bir olay değildir. Osmanlı İmparatorluğu, Çin Hanedanı, İngiliz İmparatorluğu da aynı stratejileri uyguladı.

Hatta zamanında İngiliz Kraliyet ailesi şu anki ABD İmparatorluğu’ndan daha güçlüydü.

-*-*-

İmparatorluklar, bir ulus diğer uluslara hükmedecek ve onların servetini tüketecek kadar güçlü hale geldiğinde yükselir. İnsan uygarlıkları var olduğu sürece bu yükselişler devam edecek ve bu imparatorluklar gelişecekler.

Amerika imparatorluğu, Britanya İmparatorluğu’nun çöküşünün ardından, 20’nci yüzyılın başlarındaki Avrupa'daki kardeş katliamı savaşları sırasında ortaya çıktı.

Bu acılı yıllar boyunca, küresel hegemon rolü ele geçirilmeyi bekliyordu.

-*-*-

1930'larda Almanya, Sovyetler Birliği veya ABD'nin “büyük ödülü” alacağı oldukça açıktı.

Her zamanki gibi, iki rakip üçüncüyü ezmek için güçlerini birleştirdi ve ardından galipler, biri çökene kadar rakip etki alanları oluşturarak birbirlerine girdiler.

Sovyetler Birliği 1991'de çöktüğünde, ABD ayakta kalan son imparatorluk olarak ortaya çıktı.

-*-*-

Bir imparatorluğun üstünlüğü, aynı statüye talip olan diğer kişilerin bıçaklarını bilemeye başlamasını garanti eder.

Onları da kullanacaklar, çünkü imparatorluklar her zaman kendilerini mahvederler: zamanla, imparatorluğun ekonomik ve sosyal sonuçları, imparatorluğu mümkün kılan koşulları yok eder. Bu, her imparatorluğun tabi olduğu ülkelerden servet elde etmek için kullandığı mekanizmaya bağlı olarak hızlı veya yavaş olabilir.

-*-*-

ABD'nin bu ikinci amaç için kullandığı mekanizma dahice ama çoğundan daha kısa vadeliydi. Basit bir ifadeyle, ABD, uluslararası ticaretin aslan payının değişim aracı olarak ABD dolarını kullanacağını garanti eden ve dünya ekonomik faaliyetinin sürekli genişleyen payının uluslararası ticareti gerektirdiğini garanti eden diğer birçok ülkeye bir dizi düzenleme dayattı.

-*-*-

“Küreselleşme” hakkındaki tüm bu gevezeliklerin pratikte anlamı buydu.

Bu, ABD hükümetinin devasa bütçe açıkları yoluyla yoktan var olan dolar üretmesine izin verdi, böylece ABD çıkarları bu dolarları dünyanın büyük miktarlarını satın almak için kullanabilirdi.

-*-*-

Fazla dolar, kendi dış ticaretleri için onlara ihtiyaç duyan denizaşırı merkez bankaları ve ticari firmalar tarafından toplandığından, enflasyon kontrol altında kalırken, ABD'deki zengin sınıflar büyük ölçüde kâr etmiştir… (Dünya’yı az da olsa incelersek, halen bunun devam ettiğini görebiliriz…)

-*-*-

Bu şemadaki sorun, tüm Ponzi şemalarının karşılaştığı zorluğun aynısıdır, yani er ya da geç, enayileriniz biter.

Bu, milenyumun dönüşünden kısa bir süre sonra ve diğer faktörlerle birlikte gerçekleşti - özellikle küresel konvansiyonel petrol üretiminin zirvesi – 2008 - 2010 mali krizine yol açtı.

-*-*-

2010'dan beri ABD bir krizden diğerine yalpalıyor. Bu tesadüfi değil. ABD'yi küresel piramidin zirvesinde tutan servet pompası, giderek artan sayıda ulus iç pazarlarını genişleterek ve ABD'nin kullandığı türden ticaret engellerini yükselterek kendi servetlerinden daha büyük bir pay almanın yollarını buldukça çatırdıyor.

Geriye kalan tek soru, pompanın ne kadar sürede tamamen arızalanmaya başlayacağıdır.

-*-*-

Rusya, Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmeye başladığında, ABD ve müttefikleri askeri güçle değil, Rusya ekonomisini felç etmesi ve Rusya'yı dize getirmesi beklenen cezalandırıcı ekonomik yaptırımlarla karşılık verdi.

Görünüşe göre, Washington'da hiç kimse, ABD İmparatorluğu’nun altını oymakla ilgilenen diğer ulusların bu konuda söyleyecek bir şeyleri olabileceğini düşünmedi.

Elbette olan buydu. Satın alma gücü açısından dünyanın en büyük ekonomisine sahip olan Çin, orta parmağını Washington'a doğru uzatarak Rusya'dan petrol, gaz, tahıl ve diğer ürünler ithalatını artırdı. Şu anda aynı terimlerle dünyanın üçüncü büyük ekonomisi olan Hindistan da öyle; 100'den fazla başka ülke de Çin ve hindistan gibi davranıyor.

-*-*-

Sonra, çoğu Amerikalının hakkında etkileyici bir şekilde aptalca davrandığı İran var. İran, dünyanın en büyük 17’nci ülkesi.

Teksas'ın iki katından daha büyük ve hatta daha zengin petrol ve doğal gaz stokuna sahip. Aynı zamanda gelişen bir endüstriyel güç. Örneğin gelişen bir otomobil endüstrisi var ve kendi yörünge uydularını kurup fırlatıyor. İran, Şah'ın 1978'de devrilmesinden kısa bir süre sonra ciddi ABD yaptırımlarıyla uğraşıyor, bu nedenle İran hükümeti ve sanayi sektörünün bu yaptırımları aşmak için akla gelebilecek her türlü hileyi bildiği kesin.

-*-*-

Ukrayna savaşının başlamasından hemen sonra, Rusya ve İran aniden İran'ın büyük yararına olacak ticaret anlaşmaları imzalamaya başladı. Açıkçası, tavizin bir kısmı, İranlıların yaptırımlardan nasıl kaçınacaklarına dair zor kazanılmış bilgilerini Rus yetkililerden oluşan dikkatli bir dinleyici kitlesine aktarmalarıydı.

Çin, Hindistan ve insanlığın geri kalanının büyük bölümünün biraz yardımıyla, yaptırımlar kısa sürede tamamen başarısız oldu.

Bugün yaptırımlar Rusya'ya değil ABD'ye ve Avrupa'ya zarar veriyor, ancak ABD liderliği geri adım atamayacak bir konuma sıkıştı. Bu, Rusya'nın Ukrayna'daki harekatının neden bu kadar yavaş ilerlediğini açıklamakta uzun bir yol kat edebilir. Rusların acele etmesi için bir sebep yok. Zamanın ABD'den yana olmadığını biliyorlar.

-*-*-

On yıllardır, ABD yaptırımlarıyla uluslararası ticaretin kesilmesi tehdidi, Washington'ın ABD işgali için yeterince küçük veya CIA destekli bir rejim değişikliği operasyonu için yeterince kırılgan olmayan asi ulusları tehdit etmek için kullandığı büyük sopaydı.

Geçen yıl, o büyük sopanın balsa ağacından yapıldığı ortaya çıktı ve Joe Biden'ın elinde kırıldı. Sonuç olarak, tüm dünyada, dış ticaretlerinde doları kullanmaktan başka çareleri olmadığını düşünen ülkeler, kendi para birimlerine veya yükselen güçlerin para birimlerine geçiyorlar. ABD dolarının küresel değişim aracı olarak günü ve gücü böylece sona eriyor.

-*-*-

Ekonomi uzmanlarının buna tepki vermesini izlemek ilginçti. Tahmin edebileceğiniz gibi, pek çoğu bunun olduğunu inkar ediyor - sonuçta, önceki yılların ekonomik istatistikleri henüz bunu göstermiyor.

Bazıları, başka hiçbir para biriminin doların rolünü üstlenmeye hazır olmadığına işaret etti; bu doğru, ama alakasız. Büyük Buhran'ın ilk yıllarında İngiliz Sterlini benzer bir rol kaybettiğinde, başka hiçbir para birimi de bu rolü üstlenmeye hazır değildi. ABD dolarının küresel ticaretin para birimi olarak yerini alması 1970'e kadar söz konusu değildi. Bu arada, uluslararası ticaret, ticaret ortaklarının kararlaştırabileceği para birimlerini veya emtia takaslarını kullanarak beceriksizce sallandı: yani, görevi tanımlayacak olan herkese açık küresel ticarette etrafımızda şekillenen aynı durumdu.

-*-*-

Şu anda sürmekte olan değişimin ilginç sonuçlarından biri, küresel servet dağılımının ortalamasına geri dönüşü gösteriyor.

Avrupa küresel imparatorluğu çağına kadar, dünyanın ekonomik kalbi doğu ve güney Asya'daydı. Hindistan ve Çin, gezegendeki en zengin ülkelerdi ve İran'dan Japonya'ya kadar diğer zengin devletlerin ışıltılı bir kolyesi resmi dolduruyordu.

-*-*-

Bugüne kadar, insan nüfusunun çoğu dünyanın aynı bölgesinde bulunuyor. Büyük Avrupa fetih çağı, bu zenginliğin çoğunu geçici olarak Avrupa'ya aktardı ve bu süreçte Asya'yı yoksullaştırdı. Bu durum, İkinci Dünya Savaşı'nı izleyen on yılda Avrupa sömürge imparatorluklarının çöküşüyle birlikte bozulmaya başladı, ancak aynı düzenlemelerin bazıları daha sonra ABD tarafından desteklendi. Şimdi bunlar parçalanıyor ve Asya yükseliyor. Gelecek yıl, satın alma gücü paritesine göre gezegendeki en büyük beş ekonomiden dördü Asyalı olacak. Beşincisi ABD… Ve ABD’ bu listede daha uzun süre olmayabilir.

-*-*-

Kısacası Amerika iflas etti. Federal hükümetleri, büyük şirketleri ve çok sayıda varlıklı vatandaşları, yalnızca ABD'nin geri kalanından aldığı kazanılmamış servet akışlarına doğrudan veya dolaylı erişim sağlandığında ödenebilecek devasa borçlar aldı.

Bu borçlar ödenemez ve çoğuna daha uzun süre hizmet bile edilemez.

Tek seçenek, onları temerrüde düşürmek veya şişirerek ortadan kaldırmaktır ve her iki durumda da, alışılmış harcama seviyelerine dayalı düzenlemeler artık mümkün olmayacaktır.

Söz konusu düzenlemeler, günümüz ABD'sinde sıradan bir yaşam tarzı sayılanların çoğunu içerdiğinden, bunların feshedilmesinin etkisi şiddetli olacaktır…