YENİDÜZEN, ‘İşin Zoru’ yazı dizisiyle bu hafta demir doğrama işini ele aldı. Demire şekil vererek adeta  sanat eserleri yaratan, herkesin başını sokacağı evlerin temelini oluşturan demire hayat veren ustalardan biri olan Refik Kapacak ile görüştük. Refik Kapacak demir doğrama işinin ağırlığını ve zorluğunu dile getirdi.

Didem MENTEŞ

İnsan hayatı içerisinde fark etmede de ‘demir’in hep önemi, yeri vardır. Yapısal ihtiyaçlarda kullanılan demir, sağlamlık açısından da önemli bir yere sahiptir. Demiri işlemek, ona hayat vermek kimi zaman da ondan bir sanat eseri çıkarmak da Demirci Ustalarının işidir. Yüzyıllardır devam eden, hiçbir zaman da bitmeyecek bir meslek olan bir iştir demir doğramacılık…

Demirci ustası Refik Kapacak…

YENİDÜZEN, ‘İşin Zoru’ yazı dizisiyle bu hafta demir doğrama işini ele aldı. Demire şekil vererek adeta  sanat eserleri yaratan, herkesin başını sokacağı evlerin temeli oluşturan demire, hayat veren ustalardan biri olan Refik Kapacak ile görüştük. Demir doğrama işinin ağırlığını ve zorluğunu dile getirdi.

Demire şekil verip, kaynak yapıyoruz

Lefkoşa Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren bir demir doğrama, ferforje atölyesine uğruyorum. Refik Kapacak, demir delme aletinin başında karşılıyor beni. Ona yazı dizimizin içeriğini anlatıyorum. Kapacak, sohbet etmeyi hemen kabul ediyor. İlk önce söyleşimizi gerçekleştiriyoruz ardından tek tek tüm aletlerin başına geçiyoruz. Ve demire, ferforjeye nasıl hayat verdiğini öğrenmeye başlıyorum.  Büyük demirlerin nasıl delindiği, küçük bir metal parçasının nasıl dört köşe yapıldığını, ferforjeye şekil vermeyi ve en zevklisi olan kaynak yapmayı öğreniyorum. Her ne kadar çıkan kıvılcımdan ilk anda korksam da…

“Alet olmazsa bu iş olmaz. Demirin geri dönüşümü vardır. İllaki bir şekle sokarsın, yapılır. Bu işte alet çalışır, el övünür… Bilinçli olduktan sonra aslında işin zorluğu pek yoktur. Örneğin bir şeyi kaldırırken bilinçli kaldırırsan bir şey olmaz ama bilinçsiz kaldırırsan bir yerini sakatlarsın”

“Demiri doğrama sanat işidir…”

1974 yılında Konya’da doğar Refik Kapacak. Evli ve 2 çocuk babasıdır. Okumaya pek heves etmediği için baba mesleğine yönelir. Ve yıllardır demire hayat veriyor…  “Ben 17 buçuk yıldır Bülent Akdeniz Demir Doğrama, Ferforje,  Çatı Atölyesi’nde çalışıyorum. Demirci ustasıyım. Bizim Türkiye’de atölyemiz vardı.  Atölyeye gide gele okumadık okumayınca da atölyede olmak zorundaydık. İşi öğrenince de sevmeye başladım. Zaten sevemezsen yapamazsın. Merak etmen gerekir ki yapabilesin”

“Alet çalışır, el övünür…”

Demirciliğin bir yetenek, sanat işi olduğunu vurguluyor Refik Kapacak… “Bu işte en önemli şey ölçüdür… Ölçüyü çıkardıktan sonra yapacağın şekle göre değişir. Modele ve müşterinin isteğine göre demiri işlersin. Bu iş yetenek isteyen bir iştir. Herkes iki profili birbirine tutarak kaynatır ama herkes demire şekil verip, görülen o modeli hayata geçiremez. Göz ve yetenek ile bu işi yapabilirsiniz. Katalogta görülen modeli yapabilmek kolay değildir. Müşteri geldiği zaman şunu yap der. Sen bunu aklında canlandırıp yaparsan bu iş olur. Sadece kes ve kaynat işiyle olmaz,  demir doğrama sanat işidir. Özellikle de ferforje işi sanat işidir çünkü ferforje daha farklıdır. Demirlerin içleri doludur, süslüdür, sıcak demir sıcakken yapılır.  Çeşit çeşit modelleri var ama o modelleri uydurup müşteriye göstermen lazım. Demirlerin kalıpları var. Şekil vermek için bunların aletleri var. Alet olmazsa bu iş olmaz. Sıcak demirde satır yaparlar, balta yaparlar. Demir dövme demire şekil vermedir, kes kaynat gibi bir şeyidir. Demirin geri dönüşümü vardır. İllaki bir şekle sokarsın yapılır. Demir sök tak baştan yap değildir, bir kere yapılır. Bu işte alet çalışır, el övünür…”

“Bir kere çatının üst tarafına oluk monte etmeye çalışıyordum. Diğer arkadaşa ‘oluğu biraz çek dedim’ ben çek dediğim anda çekmedi, dedim herhalde yerine gelince çekecek dama tam haberim yokken çekti ve ayağım boşa çıktı ve sırt üstü iskeleden aşağı betonun üzerine düştüm. 15 gün sırtım mosmor yattım”

 “Demiri işlerken bilinçli olmak gerekiyor”

Demircilik işinin en zor yanın ağır bir iş olduğunu anlatıyor Kapacak… “Bilinçli” olmaya dikkat çekiyor…  “Bu işin zoru tehlikesi vardır. Bilinçli olduktan sonra aslında zorluğu pek yoktur. Örneğin bir şeyi kaldırırken bilinçli kaldırırsan bir şey olmaz ama bilinçsiz kaldırırsan bir yerini sakatlarsın. Monteleme işi zordur. Babamın bir sözü vardı ‘bir kesim yapacağında 10 kere düşün ve 10 kere ölç’ derdi. Eğer aklını işletemiyorsan o şekilde yap derdi. Eğer dikkatli ve bilinçli olursan hiçbir şey olmaz… Mesela ben bir kere yukarı makas takmaya çalışıyordum, yüksekti ve kolumu zorladım. Maalesef kolumdaki tendonlar yırtıldı ve 5-6 senedir çekiyorum. En önemlisi dikkattir… Özellikle kaynak yaparken dikkat etmek gerekir. Çünkü gözlerine dikkat etmek gerekir.  Gözlük kullanmak ve eldiveni takmak zorundasın çünkü gözlerin giderek zarar görüyor.

“Demircilik işinde yıllar geçtikte gözlerin ilerlediğini fark edersin. Çünkü işimiz sürekli kaynakladır. Punta yapmaya çalışırken gözlük nasıl takayım, takamam… Gözlerimi kapatacağım zaman bazen gözlerim ağrır, bazı geceler uyuyamam."

“İskeleden aşağı beton zemine düştüm…”

İşinde başına gelen kazaları da unutmuyor Refik Kapacak…  “Bu meslekte başıma gelen en büyük tehlike bir gün vinçten demir indirirken halat koptu ve tam ayaklarımın dibine düştü.  Bir gün de balya demiri başımdan geçti. Makas takarken kaydım yere düştüm. Bir kere de çatının üst tarafına oluk monte etmeye çalışıyordum. Diğer arkadaşa ‘oluğu biraz çek dedim’ ben çek dediğim anda çekmedi, dedim herhalde yerine gelince çekecek dedim ama tam haberim yokken çekti ve ayağım boşa çıktı ve sırt üstü iskeleden aşağı betonun düştüm. 15 gün sırtım mosmor yattım. Allahtan bir şey olmadı da işimi devam ettiriyorum. Bu yüzden bu işte dikkat ve bilinçli olmak çok önemlidir”

“Bu işte en fazla gözler zarar görüyor”

Demircilik işin sağlık açından gözlerde etkili olduğunu anlatıyor Kapacak… “Demircilik işinde yıllar geçtikte gözlerin ilerlediğini fark edersin. Çünkü işimiz sürekli kaynakladır. Mesela düz kaynak pek bir şey yapmaz ama punta öyle değil. Atıyorum bir elimle tutup diğer elimle de punta yapmaya çalışırken gözlük nasıl takayım takamam, gözlerimi kapatacağım bazen gözlerim ağrır, bazı geceler uyuyamam. Bak şuanda gözüm nasıl. 43 yaşındayım yakını net olarak göremiyorum. Bu işin sağlığa en büyük zararı gözdür. Gözden sonra ise vücut…  Ağır iş olduğu için vücudun tabi diğer işlere nazaran erken yıpranır ama en zararlı olan gözdür.

Refik Kapacak ile birlikte gaz altı kaynak yapıyoruz

Elektro kaynak ile demiri kesiyoruz

Büyük demir parçalarına delik açıyoruz

FOTOĞRAFLAR: Ayşe GÜLER