Balkan Araştırmacı Gazeteciler Ağı BİRN’de yer alan bir haberde Bosna-Hersek’te geçmişle yüzleşmek maksadıyla tamamlanması gereken savaş suçlarına ilişkin davaların yine tamamlanamadığı belirtildi.

Haris Rovcanin imzasıyla 28 Aralık 2023’te BİRN’de yayımlanan haberi okurlarımız için özetle derleyip Türkçeleştirdik. Haberde şöyle deniliyor:

***  Bosna-Hersek’te savaş suçlarına ilişkin davaları izlemekte olan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Misyonu, son yıllarda bu tür davalarda mahkumiyet sayısının azaldığını, bunun özellikle devlet düzeyde meydana gelmekte olduğunu belirterek uyarı yapıyor. Daha az karmaşık davalar bölge mahkemelerinde görülüyor.

***  Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı misyonundan bir yetkili, BİRN’e yaptığı yazılı açıklamada, davaların büyük oranda düşürülmesinin, çoğunlukla savcılığın çalışmalarındaki yetersizlikler olduğunu ifade ederek buna örnek olarak davaların dayandırıldığı suçlara sorumluluk yükleyecek kanıtların sunulamayışını gösterdi. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı misyonundan Matesiç ancak pek çok mahkumiyetin de olduğunu ve bunların uygun cezalara çarptırıldığını da belirtti.

***  2023 yılında Bosna devlet mahkemesi, 39 kişiyi işlemiş oldukları savaş suçları nedeniyle toplam 442 buçuk sene hapis cezasına çarptırırken, 40 sanığı da serbest bıraktı. Bosna Devlet Mahkemesi Yargıcı Kreho, devlet mahkemesinin savaş suçlarına dair davalarda kanıt eşiğini yükseltmediğini ancak giderek artan biçimde bu tür davalardaki kanıtların düşük kalitede olduğunu söyledi. Bu arada 1992-95 yıllarındaki savaş esnasında işlenmiş savaş suçlarının olası tanıkları da zaman içerisinde yok olup gidiyor...

***  Aralık ayı ortalarında Bosna devlet mahkemesi başkanlığına atanan Kreho, bu göreve getirilmeden önce BİRN’e yaptığı açıklamada, “Görgü tanıkları yaşlanıyor, hastalanıyorlar. Savcılar için görgü tanıklarından doğru ifadeler almak ve bizlerin de olayla ilgili verileri doğrulamak özellikle zorlaşıyor” diye konuşmuştu.

***  Avukat Leyla Koviç ise açılan davalarda düşük kalitede destekleyici kanıtla karşı karşıya olduklarını, bunun da davaların düşürülmesine yol açtığını anlattı. Koviç, “Önemli sayıda davanın düşürülmesini etkileyen faktörlerden birisi de Bosna savcılığının bir dava açarken zayıf değerlendirmelerde bulunarak sadece sayılara bakmaları – yani mümkün olduğunca çok insanı suçlamaya çalışmalarıdır. Böylece kanıt kalitesi ve böylesi davaların olası sonuçlarına dair gerçekçi bir bakış eksik kalıyor” dedi.

***2023 yılı içerisinde Bosna devlet savcılığı savaş cuçlarıyla ilgili olarak 39 kişiyi suçladığı 10 dava getirmiş bulunuyor. Bu yazıda sözü edilen rakamlar, 27 Aralık 2023 itibarıyla elde edilmiş verilerden alınmıştır.

https://balkaninsight.com/2023/12/28/deadline-missed-bosnian-war-cases-not-completed-on-time-again/

(BİRN’de Haris Rovcanin’in 28.12.2023 tarihinde yayımlanan yazısını özetle derleyip Türkçeleştiren: Sevgül Uludağ/YENİDÜZEN).

Srebrenika'da yakınlarını katliamda kaybetmiş olan Boşnak kadın, Potoriça'da Anı Merkezi'nde dua ederken...

***  GEÇMİŞLE YÜZLEŞME KONUSUNDA DÜNYADA NE GİBİ SORUNLAR YAŞANIYOR?...

“Sırbistan: Savaş dönemiyle yüzleşmede gecikmeden kaynaklanan huzursuzluk yılı oldu 2023...”

Balkan Araştırmacı Gazeteciler Ağı BİRN’de Miliça Stoyanoviç imzasıyla 27.12.2023 tarihinde yayımlanan geçmişle yüzleşme konusunda Sırbistan’da yaşanan sorunlarla ilgili yazıyı, okurlarımız için derleyip Türkçeleştirdik. Yazı, özetle şöyle:

***  Sırbistan 2023 yılında savaş suçlarına dair davalarda elle tutulur pek az ilerleme kaydetti, tek bir dava getirildi ve meşhur Strpçi tren kaçırma olayında ve kaçırılanların katledilmesine dair dava aylar sonra çöktü.

***  Sırbistan, 2023 yılına dört Sırp şahsın, 20 yolcuyu kaçırmalarında oynadıkları rolle ilgili mahkumiyetle başlamıştı – sonradan bu yolcuları öldürmüşlerdi... Trenden yolcuları kaçırma olayı Bosna-Hersek savaşı esnasında 1993 yılında meydana gelmişti. Ancak yıl sonuna gelinceye kadar bu mahkumiyet bozuldu.

***  Son 12 ay içerisinde savaş suçlarına dair tek bir dava getirildi – Sırbistan’da gündeme gelen pek çok diğer dava gibi, bu da Bosna’daki yetkililerden devralınmış olan bir dava idi...

***  Şubat ayında, Strpçi tren istasyonu öldürme olaylarının 30uncu yıldönümünden birkaç gün önce, Belgrad Yüksek Mahkemesi, üç kişiyi – Goyko Lukiç, Duşko Vasilyeviç ve Yovan Lipovaç idi bunlar – 10’ar sene hapse mahkum etti ve dördüncü şahıs olan Dragan Dyekiç’e ise beş yıl hapislik cezası verdi. Mahkeme, Lukiç, Vasilyeviç ve Dyekiç’in “İntikamcılar” (“Avengers”) adlı ünlü Sırp paramiliter grubun üyeleri olduğunu belirlemişti, bu grubun lideri Milan Lukiç idi ki kendisi Lahey’deki eski Yugoslavya’yla ilgili Birleşmiş Milletler ceza mahkemesi tarafından 2012’de ömür boyu hapse mahkum edilmişti. Lukiç, Visegrad adlı Bosna’nın doğusundaki bir kentte işlemiş olduğu savaş suçları nedeniyle mahkum edilmişti, Strpçi tren istasyonunda işlenen suçlardan ötürü değildi bu mahkumiyet. Lipovaç ise o dönemde Boşnak Sırp bir askerdi.

***  Trenden kaçırılan yolcular daha çok Sırbistan ya da Karadağ’dan Boşnak yolculardı, Sırbistan’dan Karadağ’a giderken, Bosna’ya girmeden hemen önce yolcular trenden alınarak yakınlardaki Prelovo’da bir okula götürülerek burada dövülmüşlerdi. Sonra da Musiçi köyündeki bir evde öldürülmüşlerdi. Dört sanık, trenden kaçırdıkları yolcuları Prelovo’da dövmekten ve Musiçi’deki eve götürmekten suçlu bulunmuştu.

***  Bu kararı eleştirenler, suçun ağırlığına kıyasla kısa dönemli hapislik cezalarını sorgulamışlar ancak en azından Strpçi davasında adalet için mücadelede bunun dahi ileri bir adım olduğuna dikkati çekmişlerdi. Ancak aradan on ay geçmişti ki Sırbistan’ın başkenti Belgrad’taki Temyiz Mahkemesi bu kararı bozdu ve Yüksek Mahkeme’nin Milan Lukiç ve iki başka şahsı sorgulama yönünde savunmanın önerisini dikkate almayarak hata yaptığına karar verdi. Yeni bir dava açılması kararı verildi ve bu yeni davanın tarihi, henüz açıklanmadı.

***  Temyiz Mahkemesi ayrıca, savunmanın ana görgü tanığı olan Mitrasin Glisiç’in ifadesindeki tutarsızlıklara dikkat çekerek, görmüş olduklarını gerçekten de görüp göremeyeceği konusuna kuşkuyla yaklaşıldığını ifade etti. Bu savaş suçuna kurban gitmiş olan ailelerin bir temsilcisi olan Marina Klyayiç ise bu kararın aileleri “son derece endişeli ve tatmin olmaktan uzak bir duruma soktuğunu, bu ülkede akibetlerinin hiç kimse tarafından ciddi biçimde ele alınmayan insanlar gibi hissettiklerini” kaydetti.

***  Belgrad Yüksek Mahkemesi, 2023 yılında altı yeni davaya bakmaya başlamıştı. Bunlardan birinde savaş dönemi esnasında Boşnak Sırp Ordusu’nun Zvornik Tugayı’nda askeri polis komutanı olan Miomir Yasikovaç beş sene hapisliğe mahkum edilmişti. Ocak ayında Yasikovaç, 1995’te Srebrenitsa katliamında 8 bin Boşnak erkek ve oğlan çocuğunun öldürülmesi olayına karışmış olduğu konusunda suçunu kabul etmişti. Srebrenitsa katliamı, Lahey’deki BM mahkemesi tarafından “soykırım” olarak kabul edilmiş bulunuyor.

***  Bosna’nın kuzeybatısında eski bir yedek polis olan Milorad Kotur ise, Temmuz ve Ağustos 1992’de Donyi Dubovik köyü yakınlarında iki ayrı olayda 51 insanın öldürülmesine katıldığına dair suçlamaları geçtiğimiz Şubat ayında reddetti. Ancak bu sanık bazı tutukluların, Sırplar’ın denetimindeki Omarska toplama kampından alınarak vurulup öldürüldüklerini çok detaylı biçimde anlattı.

***  Birkaç sivilin ölümüne yol açan 1991 yılında Hırvatistan’ın Lovas köyüne yapılan saldırıya ilişkin eski Yugoslavya ordusu subayı Duşan Loncar, suçlamaları Mart 2023'te reddetti. Ertesi ay ise Lazar Mutlak adlı Boşnak Sırp eski yedek polisi, Mayıs 1992’de Gorazde-Bosna’da tecavüzle suçlanması konusunda getirilen suçlamaları reddetti.

***  Savaş esnasında Boşnak Sırp askeri olan Novak Styepanoviç, Borkovaç köyünden 14 Boşnak sivilin kaçırılmasıyla suçlanmaktaydı bir davada, kaçırılan 14 kişiden yedisi daha sonra kurşuna dizilerek öldürülmüştü. Novak’ın davası Mayıs ayında başlayacaktı ancak Haziran ayında mahkeme, bu davayı Novak’la ilgili Bratunaç’ta Haziran 1992’de savaş esnasında gerçekleştirdiği söylenen bir tecavüz davasıyla birleştirdiğini duyurdu.

***  Sırbistan savaş suçları savcılarının 2023’te açtıkları tek dava, Boşnak Klyuç belediyesindeki Velagiçi yöresindeki köylerden 78 Boşnak sivili kaçırarak öldürmeye ilişkin bir davaydı. Bu olay Haziran 1992’de meydana gelmişti ve diğer pek çok dava gibi, bu da Boşnak savcılardan devralınmış bir dava idi aslında...

***  İliya Krçmar, Svetislav Raciç, Zeliko Bayiç, Nikola N. Çuk ve Nikola D. Çuk, Kasım ayında duruşmaya çıkarıldı. Tüm sanıklar suçsuz olduklarını ileri sürdüler – bir tek Svetislav Raciç konuşmayı reddetti, Raciç, kendisinin bir savunma konuşması yapacağını söyledi. Davada yılın son oturumu Aralık ayında olacaktı ancak prosedüre ilişkin gerekçelerle, bu oturup ertelendi.

***  Sırbistan’da Srebrenitsa ve Kosova’yla ilgili en önemli davalarda çok yavaş gelişmeler oldu. Srebrenitsa’nın Boşnak Sırp kuvvetlerinin eline geçmesi ardından Kraviça deposunda bulunan 1,313 Boşnak erkek ve oğlan çocuğunun öldürülmesine karışmakla suçlanan yedi Boşnak Sırp polis subayına karşı 12 duruşma yapılması öngörülmekteydi. Bu davada tek bir görgü tanığı sorgulanmış, beş duruşmada yazılı kanıtlar okunmuş, dört duruşma ertelenmiş ve bir duruşma da yapılmadan iptal edilmişti. Haziran ayındaki duruşma, davayı en başa döndürmüştü...

***  Srebrenitsa’yla ilgili bir başka devam etmekte olan dava da Boşnak Sırp askeri Milenko Zivanoviç’le ilgiliydi – 2023’te sekiz duruşma planlanmıştı, bunlardan ikisi ertelenmişti. Mahkeme 11 görgü tanığını dinledi, bunlar arasında Srebrenitsa katliamının ele alındığı Lahey’deki BM Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından hapse mahkum edilen savaş dönemi Boşnak Sırp Ordusu’nun Zvornik Tuhayı komutanı Vinko Pandureviç de vardı.

***  Kosova’yla ilgili en önemli davada ise Belgrad Yüksek Mahkemesi’nin tüm yıl için yedi duruşmayla davayı ele alması öngörülmüştü. 177nci Yugoslav Ordu Birliği’nin 11 eski mensubu, Kosova’nın batısındaki Zahaç, Çuska, Pavlan ve Lyubeniç köylerinde Mayıs 1999’da savaş suçu işleyerek en az 118 Kosovalı Arnavut kökenli sivili öldürmekle suçlanıyorlar. Bu davada yedi duruşma yapılması öngörülmüştü – duruşmalardan üçü ertelendi. Mahkeme tek bir tanık dinledi kapalı oturumda ve bir dizi başka görgü tanığının yazılı ifadelerini dinledi.

***  Tutuklandıktan yirmi sene sonra, Sırbistan eski devlet güvenlik şefi Yovika Stanisiç ve yardımcısı Franko Simatoviç, Lahey’deki mahkeme tarafından 15’er yıl hapse mahkum edilmişlerdi. Mahkumiyet nedeni ise Bosna ve Hırvatistan’daki savaşlarda Sırbistan savaş birliklerinin işlemiş oldukları savaş suçlarıydı – bunu, Sırp olmayanları kovmak maksadıyla “ortak bir cinai işletme”nin parçası olarak yapmışlardı karara göre. Bu karar, Sırbistan’ın uzun yıllardır inkar ettiği Hırvatistan ve Bosna’daki savaşlara katılımının mahkeme tarafından ilk teyidi idi...

https://balkaninsight.com/2023/12/27/serbia-year-of-frustration-and-delay-in-facing-wartime-past/

(BİRN’de 27.12.2023’te Miliça Stoyanoviç imzasıyla yayımlanan yazıyı özetle derleyip Türkçeleştiren: Sevgül Uludağ/YENİDÜZEN).