DÜNYADA GEÇMİŞLE YÜZLEŞME İÇİN NELER YAPILIYOR?

Bosna Kayıp Şahıslar Enstitüsü’nden yapılan açıklamaya göre, 2021 yılında 80 “kayıp”tan geride kalanlar bulundu.

Balkan Araştırmacı Gazeteciler Ağı BIRN’in haberine göre, enstitüden yapılan açıklamada, 2021 yılı içerisinde 76 kazı ve 28 yüzey araştırması yapılmış olduğu belirtilerek, 2020’ye kıyasla, daha fazla sayıda “kayıp”tan geride kalanlara ulaşıldığı kaydedildi.

Ocak-Kasım 2021 tarihleri arasında savaş kurbanı 80 “kayıp” şahıstan geride kalanlara ulaşıldığı belirtilen açıklamada, 2020 yılında aynı dönem içerisinde 53 “kayıp”tan geride kalanlara ulaşıldığı kaydedildi.

Bosna Kayıp Şahıslar Enstitüsü sözcüsü Emza Fazliç’in BİRN’e yaptığı açıklamada, bu dönemde 71 “kayıp” şahıstan geride kalanların kimliklendirildiği belirtildi ve bunun 2020 yılı içerisinde aynı dönem kimliklendirmelerden yüzde 60 daha fazla olduğu belirtildi.

Bosna-Hersek’te “kayıp” şahıslarla ilgili çalışmalar COVID 19 nedeniyle yavaşlamış durumda...

Saraybosna yakınlarındaki Hadziçi Bölgesi’nden Kayıpları İzleme Derneği Sekreteri Feride Nisiç ise yaptığı açıklamada, bu bölgeden “kayıp” edilmiş olan 74  kişiden hiçbirinin 2021 yılında bulunamadığına dikkat çekti. Nisiç, “Durum giderek daha da zorlaşıyor” diyerek zaman geçtikçe, “kayıp” yakınlarının sevdiklerinin kalıntılarına ulaşamadan vefat etmekte olduklarına dikkati çekti.

Sırp Cumhuriyeti’nden Kayıp Yakınları Derneği yetkililerinden Mladen Zivkoviç de benzer kaygılarını ifade ederek “Giderek daha az sayıda kayıp bulunuyor... Ve insanlar yavaş yavaş ölüyor” diye konuştu... Zivkoviç, gizlenen gömü yerleri hakkında bilgi yokluğunun ana sorun olduğunu da hatırlattı. Zivkoviç, “İçişleri Bakanlığı’nda savaş suçlarıyla ilgilenmekte olan araştırmacılarla konuştum, bana yalnızca ölümün eşiğinde olan şahıslardan bilgi alabildiklerini aktardılar” diye konuştu.

Bosna Kayıp Şahıslar Enstitüsü’ne göre, savaş esnasında “kayıp” edilen 32 bin şahıstan henüz bulunmayan 7 bin “kayıp” daha var...

SAVAŞ SUÇU İŞLEYENLER MAHKEMEYE VERİLİYOR...

Bu arada Boşnak Ordusu’nda askerlik yapmış olan üç kişi, Saraybosna’da 1992 ile 1993 yıllarında bazı köylerde Sırp sivillere yönelik işkence ve cinayetle suçlandılar.

Bosna devlet savcılığı geçtiğimiz Cuma günü Senad Gadzo, Zaim Laliçiç ve Sulyo Hebib’i Hrasnika, Butmir ve Sokoloviç Koloniya köylerinde 1992 ve 1993 yıllarında savaş suçları işlemekle suçladı.

Bosna devlet savcılığı tarafından yapılan açıklamada, sözkonusu üç kişinin yasadışı biçimde alıkoyma, cinayet, işkence, taciz, aşağılayıcı davranarak işkence yapma ve fiziksel olarak insanların organlarını kesme ve diğer ağır tacizler nedeniyle suçlandıkları belirtildi. Sivil nüfusa karşı savaş suçu işlemekle suçlanan üç kişinin davası, devlet mahkemesine gönderildi. 2015 yılında devlet mahkemesi, Zaim Laliçiç’i Hrasnika’da tecavüz ve insanlık dışı muameleden ötürü altı yıl hapse mahkum etmişti...

Bosna devlet savcılığı ayrıca Branislav Lasiça ve Miroslav Miloviç’in de 1992’de Gorazde bölgesinde sivil ahaliye karşı savaş suçu işlemekle suçlandıklarını bildirdi. Soykırım yapmak ve insanlığa karşı savaş suçu işlemek maksadıyla bir grup insanı organize ederek gerek yasaları, gerekse savaştaki gelenek-görenekleri ihlal etmekle suçlanan iki kişi, Bosna Sırp Ordusu’nda komutan olarak yer almaktaydılar. Onların örgütlediği bir saldırıda 30 kişi öldürülmüştü...

Kurbanların çoğu ise sivillerdi ve bunlar arasında kadınlar, çocuklar ve yaşlılar da vardı... Bazı siviller tutuklanıp götürülmüş, yaşadıkları yerler ise büyük ölçekte yıkılıp yok edilmişti...

Savcılıktan yapılan açıklamada, 139 görgü tanığının yanısıra 251 adet de kanıt sunulacağı belirtildi.

2021’DE SUÇLANANLAR...

Bosna-Hersek’te devlet savcılığı, bu yıl içerisinde 39 kişiye karşı savaş suçu işlemekten 15 suçlama getirdi...

BİRN’de yer alan incelemeye göre, son dört yıl içerisinde, savaş suçu işleyenlerin suçlanmasında azalma görülüyor...

Balkan Araştırmacı Gazeteciler Ağı’nın incelemesine göre 2018’de 62 kişiye 27 dava okunurken, 2019’da 22 dava okundu ve bu 32 kişiye karşı yapıldı. 2020 yılında 45 kişiye karşı 16 dava okundu.

Bosna devlet savcılığının Savaş Suçları’nı Ele Almakta Gözden Geçirilmiş Strateji uyarınca, öncelik, karmaşık savaş suçları davalarına veriliyor... Daha az karmaşık davalar ise bölge savcılıklarına bırakılıyor...

Ancak bu yeni stratejinin kabul edilmesinin üstünden bir yıl geçtiği halde, Bakanlar Kurulu, bu davaları izleyecek bir danışma kurulunu hala atamamış durumda...

Devlet savcılarından Milanko Kayganiç, BİRN’e yaptığı açıklamada, geçmiş yıllara kıyasla daha az sayıda dava açılacağını, geçmişte daha fazla kanıta ulaşabildiklerini belirtti. “Elde olan kanıtlarla suçlamalar yapıldı. Şimdi en zor davalardır elimizde kalan” diyen Kayganiç, bu davalarda çok sayıda savaş suçu işlemiş olanların ve emri verme sorumluluğu olanların sözkonusu olduğunu, hangi koşullarda bunların yapıldığının kanıtlanması gereği nedeniyle soruşturmaların daha zor olduğunu belirtti.

BİRN’e göre pek çok hukuk uzmanı, en karmaşık davaların ele alınmasının ve suçlamalar yapılmasının çok uzun süre önce başlaması gerektiğine dikkati çekiyor... Eski savcılardan Esat Feyzagiç, en karmaşık davaların soruşturulması ve suçlamalar getirilmesi için fırsatın kaçırıldığını, aradan fazla zaman geçtiğini, bunun da soruşturma altında olanların, zarar görmüş olan kurbanların ve ayrıca görgü tanıklarının vefatıyla sonuçlanmış olduğunu anlatıyor.

“İşlenmiş olan çok sayıda suça kıyasla pek az insan mahkeme önüne çıkarıldı” diyen Esat Feyzagiç, “En başından en üst düzey yetkililer ve komutanlar hedef alınmalıydı, bu çözüm olabilirdi fakat bunu yapmayı başaramadılar” dedi.

Avukat Senka Noziça da pek çok yarım bırakılmış davanın, çok daha hızlı sonuçlandırılması gerektiğine dikkat çekiyor. Ona göre Bosna-Hersek Savcılığı ve Mahkemesi, savaş suçlarını ele almak maksadıyla özel olarak oluşturulmuş fakat savaş suçlarına ilişkin davalarda pek az şey yapılmış.

“Suçlama yaptıkları durumlarda dahi savcılık çok sayıda görgü tanığını incelemekle kendini tüketiyor oysa tüm görgü tanıklarını mahkemeye çıkarmanız gerekmez, tek bir tanesi ana hatlarıyla davayı teyit edebiliyorsa” diyor Noziça ve kimsenin savaş suçlarından ötürü hoş görülmemesi gerektiğini hatırlatıyor.

İngiliz yargıç Joanna Korner, savcılığa yönelik tavsiyelerinde, savcılığın zaten savaş suçuyla itham edilmiş kişilere ya da mahkemeye çıkacak durumu olmayanlara suçlama getirerek boşuna kaynaklarını harcamamalarını söylemişti.

Savaş suçlarına ilişkin davaları izleyen AGİT Misyonu’na göre, Bosna-Hersek Mahkemesi’nde 2021 yılında Ocak ile Aralık ortasına kadar ele alınmış olan davalarda, mahkumiyet oranları artmış durumda. 2020 yılındaki mahkumiyet oranlarına göre 2021’de mahkumiyet oranları %43 artmış. Bugüne kadar bu mahkemede savaş suçlarına karşı verilmiş en ağır ceza ise 20 sene hapislik olmuş.

(BİRN’den derleyip Türkçeleştiren: Sevgül Uludağ/YENİDÜZEN).

BASINDAN GÜNCEL...

“Prenses Alice'in Öyküsü...”

Kraliçe Victoria’nın torununun kızı olan Battenberg Prensesi Alice 25 Şubat 1885’te Windsor Kalesi’nde doğar ve Birleşik Krallık’ta, Alman İmparatorluğu’nda ve Akdeniz’de büyür. İleri derecede işitme engellidir. Çok iyi bir dudak okuyucusu olan Prenses Alice, genç kız olduğunda, üç yabancı dili dudak okuyarak anlayıp konuşabilmiştir.

Akıcı konuşması ve hızlı dudak okuması sayesinde sosyal hayatı yaşamada sıkıntı yaşamaz.

17 yaşındayken katıldığı, Kral VII. Edward’ın taç giyme töreninde, Yunanistan Veliaht Prensi Andrew’le birbirlerine ilk görüşte aşık olurlar. 1903 yılında da evlenirler. Böylece Alice, Yunanistan Kraliyet Ailesine katılmış olur.

On yıl içinde dört kız çocuğu doğurur. 1922’de de, Yunanistan–Türkiye savaşı sırasında tek oğlu Prens Philip’i doğurur.

İyiliksever prenses, savaş sırasında  Yunan cephesinde revirler kurar  ve bizzat hemşirelik yapar. 1913’te annesine yazdığı mektupta, baktığı hastaların durumunu anlatırken,  savaşın zorluklarını ve psikolojik yıkımlarını anlatır.  Ancak yaşamın sarsıcı yanları onun için yeni başlamaktadır.

Savaşın sonunda Türkiye’deki gibi Yunanistan’da da cumhuriyetin ilan edilmesiyle, kraliyet ailesi Yunanistan’dan sürülür. Bunun sonucunda bir İngiliz donanmasına ait gemiyle, Paris’e sürgüne giderler. Sürgünün başlarında güçlü durmaya çalışan aile, zamanla kaybedilen itibarın ağır duygusal çöküntüsünü hissetmeye başlar.

Avrupa’daki çoğu kraliyet ailesiyle kan bağı olan Prenses Alice ve Prens Andrew, kalabalık aile toplantılarına davet edildiklerinde,  artık  masanın orta yerinde değil de, kenar kısımlarında ayrılan yerlere oturtulmaya başlarlar. Masada kimsenin dudağını okuyamayan Alice, uzaktan duyduğu her kahkahayı üzerine alınmaya başlar. Akrabalarının kendisi ve ailesiyle dalga geçtiğini düşünmekten kendini alamaz.

Kırılan gururu giderek içine kapanmasına ve dine sarılmasına neden olur.

Bu arada tam bir playboy olan kocası karısının sorunlarıyla ilgilenmez. Hatta karısını çeşitli kadınlarla aldattığı söylenir. Kendi giyim kuşamı ve görünüşüyle alakadar olan Prens, prensesi ihmal etmeye başlar. Prensesin ruhsal sorunları artmaya başlar.

Prenses Alice, sürgünde Rum Ortodoks Kilisesine kaydolur ve Ortodoksluğu seçer. Bundan sonra Alice’in kendine kurduğu dünyada sadece İsa vardır. Kendini dine adar. 1930’lu yıllara gelindiğinde Alice yılların stres ve çalkantısıyla o zamanki adıyla “sinirsel yıkım” olan psikolojik sorunlar yaşamaya başlar. İsa ile irtibat halinde olduğunu, onunla  konuştuğunu anlatır. Derken konuşmaların tonu değişir. İsa ile flörtleştiklerini ve kendisine imzalı bir fotoğrafını verdiğini söylediğinde, Alice için akıl hastanesinin yolu görülür.

Berlin yakınlarındaki psikanalitik Kliniği  “Schloss Tegel’e” yatırılır. Bu klinikte psikanaliz deneyleri de yapılmaktadır.

Alice’de bu deneklerden biridir. Sigmund Freud, Kliniği ziyaret eder ve Alice ile  bizzat ilgilenir. Freud, Alice’e “paranoid şizofreni” tanısı koyar.

Freud’un uyguladığı tedavi, kendi görüşleri ile de çelişmektedir. Akıl  hastalıklarının tedavisinde bilinçaltına inilmesini, tıbbi  uygulamalar yapılmamasını söylemektedir. Bir süre sonra Alice ‘sağlığına kavuşmuş’ olarak ailesinin yanına gönderilir.

Ancak ailesi, Alice’in iyileştiğine emin değildir ve akıl hastalığı teşhisi silinmez bir damga gibidir. Onu yanlarından uzaklaştırıp,  kontrol altında tutmanın daha doğru olacağını düşünmektedirler. Bir müddet sonra bu kararlarını uygulamaya koyarlar. Alice, İsviçre’deki “Belle Vue” kliniğine kapatılır. Burası zengin ve saygın ailelere mensup hastaların kaldığı bir akıl hastanesidir. Aynı zamanda hapishane görevi de gören ve ailenin onayı dışında, hastaların salınmadığı bu klinikte, Alice tam üç yıl geçirir. Bu zaman zarfında ailesi dağılmaya başlar.

Kocası Prens Andrew, kendine başka bir hayat arkadaşı seçerek güney Fransa’ya taşınır. Evlilikleri yasal olarak bitmese de fiilen sonlanmıştır.

Kızlarının üçü Nazi subayları ile evlenirken, Oğlu Philip İngiltere’deki akrabalarının himayesinde, Deniz Harp Akademisine yazdırılır. İsviçre’de  kaldığı günlerde kızlarından biri, ailesiyle birlikte geçirdiği uçak kazasında hayatını kaybeder.  Özel izin ile klinikten çıkan Alice, geri döndüğünde kendisini akıl hastanesine kapatanların, özlemini çektiği ailesi olduğunu öğrenir ve güveni sarsılır. Kızının kaybından kısa bir süre sonra, annesinin izni ile klinikten çıkartılır.  Alice artık ailesinin yanına dönmez. Sonraki beş yıl boyunca kendisinden haber alınamaz.

Yunanistan’a girişine izin verilene kadar, Avrupa’nın çeşitli yerlerindeki küçük otellerde konaklar. 1938’de Atina’ya geri döner. Tek hayali yıllardır özlemini çektiği oğlu Prens Philip ile birlikte aynı çatı altında yaşamaktır.

1938’de oğluna yazdığı mektupta, tuttuğu iki katlı daireden bahseder ve birlikte yaşamayı çok istediğini yazar. Ancak ailenin tamamı Philip’in,  gelecek vaat eden bir subay olarak İngiltere’de kalmasını, Yunanistan’da belirsiz bir hayata dönmesini istemez. Alice bir kez daha oğlundan ayrı kalır.  1941 Nisan’ın da Almanlar Yunanistan’ı işgal eder.

Alice’in üç kızı Nazi subayları ile evli, tek oğlu İngiliz donanmasındadır. Eskiden, kraliçe olduğu kentte kuşatma altında, sıkışıp kalmıştır ve yalnızdır. Ne var ki mücadeleci ruhu boş durmaz. İngiltere’deki akrabalarından,  zar zor gelen yardımlarla halk için aşevi kurar. 1943’e gelindiğinde durum iyice kötüdür. Naziler,  Yunanistan’da bulunan Yahudilerin tahliyesine başlarlar. Selanik’te toplanan 600 bin Yahudi’den bazıları kaçarak Atina’ya gelirler. Prenses Alice, tanıdığı  Yahudi Kohen ailesini bir yıl Atina’nın göbeğindeki rezidansının en üst katında saklar. Bununla da kalmaz. Bir kaç Yahudi ailesine daha yardım eder. Savaş  günlerinde Alice, bir yandan aş evinde halkı doyurmaya, bir yandan da evinde ki dostlarını korumaya çalışır. Evi Naziler tarafından aranmaya gelindiğinde, zekice işitme engelini kullanır. 1944’te Atina özgürlüğüne kavuşur.

Alice de, oğlu  Prens Philip’in Prenses Elizabeth ile evlilik törenine katılmak için İngiltere’ye gider. Dört  kızının düğününe katılmasına izin verilmeyen Alice’in, bir anne olarak gördüğü tek düğün oğlunun düğünüdür. Nikahtan  hemen sonra 63 yaşındaki Prenses Alice, yine ortadan kaybolur. Bir sonraki ortaya çıkışı tüm aileyi şok eder. Kraliçe Elizabeth’in 1953’te taç giyme töreninde, kameralar şaşaalı giysiler içindeki kraliyet ailesine odaklanmışken, gri rahibe elbiseleri içinde tören yürüyüşü yapan, biri göze çarpar. Bu prenses Alice’tir.

Aradan geçen zamanda rahibe olmuş, elindeki son kraliyet mücevherlerini satarak,  Atina’nın kenar mahallerinden birinde, bugün bile hala sosyal bir merkez olarak kullanılan ‘The Sisterhood of Martha and Mary’ adlı bir organizasyon kurarak, yetimhane açmıştır.

1967’de Yunanistan’da tekrar  askeri darbe olur. Prenses Alice bir kez daha ülkeden sürgün edilir. Ancak bu defa ülkeyi terk etmeyi reddetmektedir. Prens Philip, Yunan makamları ile yazışarak, annesinin sınır dışına çıkarılmasını engeller. Karısı Kraliçe Elizabeth de,  özel bir uçak göndererek,  kayınvalidesinin doğduğu topraklara geri dönmesini sağlar. Bunun sonucunda Buckingham Sarayında, küçük bir odaya yerleşen Prenses Alice, hayatı boyunca savaşlar, akıl hastaneleri ve aile politikaları yüzünden ayrı kaldığı oğlu ile, nihayet aynı çatı altında yaşamaya başlar. Saraya yerleştikten iki yıl sonra, 5 Aralık 1969’da hayatını kaybeder.

Yaşamı süresince, bütün maddi varlığını, ihtiyaç sahipleri ile paylaşan Alice, öldüğünde geriye sadece üç çift elbise bırakmıştır. Çılgınlıklarla dolu hayatın sonunda da, çok ilginç bir vasiyet bırakır. Kudüs’te Zeytin Dağına gömülmek istemiştir.

20 yıl yapılan görüşmeler sonunda tabutu, 1988’de Zeytin Dağında kurulu olan Rus Ortodoks Kilisesine taşınır. Kısa süre sonra Prens Philip, annesinin mezarını ziyaret için İsrail’e gider. Bu İngiliz Kraliyet ailesinin, İsrail’e yaptığı ilk ziyaret olarak tarihe geçer. Bu ziyarette Prens Philip’e, İsrail Devleti tarafından, annesine verilen “The Righteous Among the Nations” nişanı takdim edilir. Çünkü bu nişan sadece Holokost sırasında “Hayat Kurtaran Kahraman Kişiler”e verilen bir ödüldür.

(AVLAREMOZ – Kaynaklar: Yad Vashem ve Haaretz - Çeviri ve derleme: Reneta Sibel Yolak - 20.8.2020)