Mete Özsezer
[email protected]

Ben yirmili yaşlarımın başında, çok geç denilen bir zamanda okumaya başladım. Okudukça meraklandım, meraklandıkça da araştırdım. Bugün otuzlu yaşlardayım. Alanımla ilgili birkaç akademik çalışmam var. Memlekete bir yararımız dokunsun diye... Halen yolun çok ama çok başındayım.  O yüzden sürekli çalışıyorum. Kıbrıs’ın bugünü üzerine kafa yorarken aynı zamanda geçmişini de araştırıyorum. Bu nedenle geçmiş yıllarda yazılmış tarihi kitaplar edinmek benim için çok önemli. Bu kitaplarda çalıştığım konuyla ilintili bir bilgi kırıntısı bulduğum zaman neredeyse çocuk gibi seviniyorum.  Bir araştırma konusunu ele alırken onlarca kitap tarıyorum. Bu kitapların bir kısmını kütüphanelerden, bir kısmını kitapçılardan ve çoğu zaman da sahaflardan ediniyorum. Eski basım tarih kitaplarını Lefkoşa’da bir iki sahafta bulabiliyorum. Her zaman değil elbet!

Türkiye’de birçok sahafta Kıbrıs basımlı çok sayıda kitap bulunmaktadır. Nadir Kitap adlı bir platform, Türkiye’deki sahafları çatısı altında toplayarak hangi sahafta hangi kitabın olduğunu gözümüzün önüne getiriyor. Dahası, online sipariş verebiliyorsunuz ve kargoyla size gönderiliyor. Maliyeti epey yüksek olmasına rağmen Kıbrıs’ta bulamadığımız birçok kitaba buradan ulaşıp edinebiliyorum.  Bizim dönemin şanslı olduğunu düşünüyorum, özellikle Kıbrıs basımlı eski kitaplara ulaşabiliyoruz. Ancak bizden sonraki nesillerin, söz konusu eski Kıbrıs basımlı kitaplara ulaşmakta bizim kadar şanslı olmayacakları kanaatindeyim. Nedeni ise,  Kıbrıs’ta basılan birçok kitap ISBN bandrolü olmadan yayımlanmaktadır. Elbette KKTC’de faaliyet gösteren birkaç yayın evini tenzih ederim. Özellikle kendi anılarını yayımlayan birçok kişi, ISBN bandrolü almıyor.

Peki nedir bu ISBN? ISBN (İngilizcesi “International Standard Book Number”,  Türkçesi ise “Uluslararası Standart Kitap Numarası”dır), 1972 yılında Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından hazırlanan kitap numaralama sistemidir. Kitap numaralarını standardize etmek ve materyalin kimliğini tanımlamak amacıyla oluşturulmuştur. Uluslararası birçok devlet tarafından kullanılan bu sistem, günümüzde birçok ülke tarafından kullanılmaktadır. ISBN bandrolü bulunmayan kitapların birçok ülkeye girişleri yasaklanmaktadır.

Türkiye’de basılan kitaplarda zorunlu olmamasına rağmen ISBN’i olmayan kitapların alınıp satılması kolay değildir. Hatta bu şekilde kitap satışı neredeyse yasakmış gibi bir muamele görmektedir. İşte, bizi de burası ilgilendiriyor. Kuzey Kıbrıs’ta ISBN bandrolü bulunmayan çok sayıda kitap var ve halihazırda bu şekilde kitaplar basılmaya devam ediyor. Bu kitapların birçok ülkede  (Türkiye de bu ülkelere dahildir) alınıp satılması sıkıntılıdır. Zira ülke dışında bir yayıncı veya kitapçı olarak kitap satmak amacında olduğunuza göre, bu sizin tercihinize bağlı olacaktır. Kitaplarınız ISBN’le sipariş edilemiyor veya dağıtılamıyorsa ve bibliyografik bilgi girişleri yapılmamışsa kitaplarınızın satışı yapılamayabilir. Kuzey Kıbrıs basımlı ISBN’siz kitapları bu sıkıntı beklemektedir. Yani farklı ülkelerde, ki bu ülkelere yukarıda belirttiğim gibi Türkiye de dahildir, ISBN’siz kitaplar kütüphane bünyelerinde bulundurulmamaktadır.

Tam da bu sorun, Kıbrıs’taki gelecek nesiler için büyük bir tehlikedir. Gelecek nesiler, Kuzey Kıbrıs basımlı kitaplara ülke içinde ulaşamazlarsa, başka yerlerde de bulmaları kolay olmayacaktır. Daha önemlisi ise, ambargolardan dolayı birçok alanda ciddi sorunlar yaşayan Kıbrıslı Türkler ISBN’i olamayan kitaplar yayımlayarak kaş yapayım derken göz çıkarmaktadırlar. Aslında bu durum bir nevi kendi kendine ambargo uygulamakla eştir. Ülkemizde basılan ISBN numarası olmayan kitapların sadece Türkiye’de değil,  diğer ülkelerin kütüphanelerinde de arşivlenmesi mümkün değildir. ISBN numarası, kitapların yayılması ve kalıcılığının önünde büyük bir engeldir. Bu konuda adada ciddi bir bilinçsizliğin olduğunu düşünüyorum. Bu yazıyı yazma amacım, tam da bununla ilgilidir. Kıbrıs’ta bu konuda farkındalık yaratarak önemli bir yanlıştan dönülmesini istiyorum.

Kuzey Kıbrıs’ta hükümet edenlerin, Eğitim Bakanlığı ile Kültür Dairesinin ISBN konusunda  Kıbrıs Türk  toplumunu, yazarları ve yayın evlerini bilinçlendirmeleri gerekmektedir. KKTC’nin tanınmadığı gerçeğinden hareketle ISBN numarasını direkt olarak alması olası görülmemektedir. Bu nedenle KKTC’de  ISBN  bandrolü alarak basılan kitaplar,  genellikle bireysel başvuru sonucunda, Kıbrıs’ın güneyinden (Kıbrıs Cumhuriyeti)  temin edilmektedir. Bu koşullarda Kıbrıs Cumhuriyeti,  ISBN bandrolü konusunda kendilerine göre gerekçeler ortaya koyarak adım atmak istememektedir. Konuyla ilgili çıkış yolu, birçok konuda olduğu gibi Türkiye’den işbirliği talep edilerek çözümlenebilir.

Sözün özü, ISBN konusu KKTC’de bir hükümet politikası haline getirmelidir.  ISBN konusunda bir birim (merkez) oluşturmalı, tüm kitapların yayımında ISBN numarası almak teşvik edilmelidir. Ülkemizdeki yayınevlerinin çok zor durumda kitap basımı gerçekleştirebildikleri ortadadır. Ancak Dünya’ya entegre olmanın yolu ISBN bandrolü olan kitaplar basmaktan geçmektedir. Aksi halde, içinde bulunduğumuz tarihten kısa bir süre sonra kendi yazdığımız kitaplara ulaşmak ya da Kıbrıs basımlı kitapları bulmak çok da kolay olmayacaktır. Bir de, kendi yazdıklarımızı sadece kendimiz okuyabilecek, yurt dışında görünürlüğümüz olmayacaktır.