Tuğberk Kaya

Avrupa'nın en büyük ve en yüksek standarttaki stadyumu olan, 4-0’ın rövanşında Paris Saint-Germain'i 6-1’lik skorla eleyerek kanımca dünyanın en iyi takımı olan Barcelona'nın ev sahipliği yaptığı 100,000 kişilik Camp Nou Stadyumu…

1900 yılında yapımına başlanan, 1926’da şehrin keşmekeşinden boğulan kişiler için yaşam alanı sağlama amaçlı halka açılan ve 1984 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesine eklenen Park Güell…

1882'de inşaasına başlanan ve hala yapımına devam edilen, ne zaman bitecek sorusuna Catalan Moderinzm'in en öncü mimarlarından olan Antoni Gaudi'nin 'Patronumun zamanla sıkıntısı yok' diye yorumladığı Sagrada Família…

OTOBÜS TURU VE HATIRLATTIKLARI

1987'den beri organize edilen resmi Barcelona otobüs turu sonrasında, yerel halkımıza hiç denilecek kadar az katkısı olan Kumar Turizmi yerine ülke turizminin odak noktası olabilecek Othello, Selimiye Cami, St Barnabas, St Hilarion ve dahası gözümün önümden geçiyor...

Karşılaştığımız kişiler genellikle birden fazla işte çalışıyor, işsizlik oranı son altı senede ilk kez %20 seviyelerinin altına düşmesine rağmen, sahipleri gece uyuduğu zamanlarda sezgilerinden ötürü koruma ve sahibini ısıtma yönünden hemen hemen hepsinin yanında köpek dostları bulunan evsizler gözden kaçmıyor...

GERİ DÖNÜŞÜM GEZİSİ

İki sene önce sıfır bütçe ile başlattığımız Teneke Çocuk Sosyal Sorumluluk Projesi sayesinde Kıbrıs'ın Kuzey'inde 19 belediyede aktif olan alüminyum geri dönüşüm ağımızı tamamlamış, elde edilen gelirle hastanelerimizin çocuk bölümlerine cihaz bağışı rutin olarak devam ederken, yine Yeşil Barış Hareketi olarak yürütmekte olduğumuz Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Umut Tenekeleri projemiz kapsamında geçtiğimiz hafta İspanya'nın Barcelona şehrine teknik inceleme gezisi gerçekleştirdik. Katı atık yönetimi hakkında bilgimizi artırma amaçlı planlanan ziyarette geri dönüşümün 30 sene önce başladığı kentin konuğu olduk.

Humana isimli, ülke genelinde 42 şubesi, 5,000’den fazla geri dönüşüm toplama noktası ile 1987’den itibaren gerek ikinci el kıyafet, gerek alüminyum geri dönüşümü yapan ve sosyal projelere toplamda 3 milyon Euro’dan fazla yatırım yapan şirket yetkilileri ile görüşmelerimiz başladı. Tüketim çılgınlığından sahip olduğumuz ürünlerin benzerini, çoğu zaman ise aynısını aldığımız bu günlerde, kullanmadığımız kıyafetlerimizi bağışlayarak, kaynakların daha az kullanılacağından çevresel, ihtiyaçlı kesimlere destek olunacağından toplumsal faydalar yaratabileceğimizi anımsadık.

ATIKLARA GÖRE RENKLER

Humana ziyareti sonrasında Barcelona Belediyesi’ne doğru yol alıyoruz. 36 belediyenin bağlı olduğu Àrea Metropolitana de Barcelona (AMB) Belediyesi 3.214.211 kişiye hizmet veriyor, bu sayı Catalonia diye adlandırılan nüfusun yarısına denk gelirken, İspanya nüfusunun 15’de biri. Kilometre kareye 5,053 kişinin düştüğü, 32,114 km2'lik yerleşim yerinde senede 1.3 milyon ton atık üretiliyor. AMB çevre, bölge planlaması, konutların yapımı, taşımacılık ve ekonomik gelişim alanlarında diğer belediyelere hizmet veriyor. Avrupa Birliği'nin atıklar üzerine olan 2008'deki direktifine ek olarak, Leg 22/2011 İspanya ülkesel düzenlemesi, PRECAT2020 isimli adlandırılan Catalonia çevre planı ve bunlara paralel olarak 2016 – 2019 yılları arasını kapsayan AMB yerel direktifleri var.

 Küresel düşünüp yerel davranmanın önemini anladıkları aşikar.

Kağıt ve karton atıklar için mavi, organik atıklar için kahverengi, cam atıkları için yeşil, plastik ve metal atıklar için sarı ve diğer atıklar için gri renk olmak üzere sokaklarda 5 çeşit konteyner ile karşılaşıyoruz. Mahalle yapılarına bağlı olarak, duvara entegre modeller de artarak kullanılmakta. İnşaat atıkları için binaların önünde konteynerler bulunmakta, ülkemizde inşaatların çevresinde yaratılan çevre kirliliklerinden eser yok.

AYRIŞTIRMAYA GÖRE VERGİ

Geri dönüşüm (Katı Atık Toplama) kutularının bölgede yaşayan halkı yansıttığını hep söylemişizdir, o kutular bölge halkının aynasıdır. Az da olsa kutuların içine atmaktansa yere bırakılan çöplerle karşılaştık, haftanın her günü bir atık çeşidi toplanırken elektronik eşyalar ve kimyasal atıklar yeşil alan diye adlandırılan toplama alanlarına bırakılabiliyor.

Konuştuğumuz yetkililer geri dönüşümün etkin olmasının temel prensibinin ayrıştırma olduğunu belirtiyor, pilot uygulama olarak küçük (nüfusu Lefkoşa'nın 4 katı olan) bölgelerde door to door (kapıdan direkt) toplama yöntemine geçilecek. Kapıdan toplama yönteminin olmadığı bölgelerde ise akıllı çöp sistemine geçiş çalışmaları var. Ev halkı kartı sayesinde ‘Refuse’ (Gri renk) olarak adlandırılan ayrıştırılamayacak atıkları her kullandığında para ödeyecek. Ayrıştırılmamış atık sayısının azalmasında etkili olacağı tartışılmaz. Ödül ve ceza yöntemini uygulamaları bununla sınırlı değil, ayrıştırma hedeflerini tutturan belediyeler %80 vergi öderken, hedefleri tutturamayanlar %120 vergi ödüyor. 

Akdeniz ikliminin etkisiyle dostane ve sıcak tavırlarıyla 10 katlı 3 binanın ortasındaki yeşil alandan geçerken çalışan sayısını soruyorum. Olası bir bağımsızlık referandumunda Catalonya’nın başkenti olacak Barcelona AMB’in 100 ofis memuru 300 işçisi bulunduğunu öğreniyoruz. 90,000 nüfuslu Lefkoşa’nın 900’e yakın belediye çalışanı olduğunu söylediğimizde yüzlerinde hafif bir tebessüm oluşarak bizleri uğurluyorlar.

ECOPARK

Barcelona belediyesi ziyareti sonrasında, Barcelona AMB’ye bağlı 4 EcoPark’tan biri olan EcoPark 2’yi ziyaret ediyoruz. 160,000 ton kapasitesi olan EcoPark 2, halkın gezip gözlem yapabileceği şekilde tasarlanması ön koşulu ile inşaat onayı aldı. 20-30 senelik kontratlarla yap işlet devret modeli ile işletilen, EcoPark’a belediye tarafından yatırım ve operasyönel olmak üzere yılda iki ödeme yapılıyor. Haftada en az 2 kez grup ziyareti yapıldığını öğrendiğimiz Eco Park girişinde güvenlik bilgilendirilmesi alıyoruz. En önemli ziyaret grubunun öğrenciler olduğunu öğrendiğimizde Teneke Çocuk ve Umut Tenekeleri projelerinde çocukları hedeflememizin ne denli doğru olduğunu anlıyoruz. ‘Ağaç yaşken eğilir’ felsefesinde özellikle yarının büyüklerinin, sürdürülebilir bir çevre bilinciyle yetişmesinin önemli olduğu aşikardır.

Geçen sene 83 iş kazasında 8 kişinin hayatını kaybettiği, 79 kişinin yaralandığı ülkemizde güvenlik önlemlerinden eser yokken, sadece gözlem gezisi için kasket ve yelek giymemiz coğrafyanın kader olduğu düşüncesini biraz daha artırıyor. Çöplerin içinden alüminyum toplayan €30,000’luk cihazın parasının 6 ayda toplandığını öğrendiğimde Güngör’de atılı duran ve ekonomik değeri olan atıklar gözümün önünden geçiyor.  

KIYASLAMA

Katı atık yönetiminde mükemmel seviyede olan İsveç ile kıyaslandığı zaman hala yapacakları olduklarının farkındalar, üretip, hedef belirleyip, hedeflerine göre uygulama yapıyorlar. 30 sene önce başlattıkları geri dönüşümde hala tam randımanlı ve verimli değiller, ödül ve ceza sistemini kullanmaları örnek alınmalı. Ülkemizde 100’ü aşkın noktada bulunan teneke toplama kafeslerimizi düşünüyorum, güzelce alüminyumla dolup taşanlar, çöp niyetine kullanılanlar ve plastikle dolanlar...

Cumhurbaşkanını 40 senede değişen bir ülkede, iki senede geri dönüşümün konuşulmaya başlanmasını ve konu hakkında bilinçlenmenin artmasını sağladığımız için seviniyorum. Devletin eksiklerini kapatmak için hemen hemen her alanda sivil toplum örgütlerinin (STÖ) bulunduğu ülkemizle kıyasla, STÖlerin olmadığı, devletin eğitim, sağlık ve vatandaşlarına sağlamak zorunda olduğu diğer hizmetlerin partisel değil, program ve vizyon ile yöneten ve uygulayan yöneticilerle toplantımız sonrasında Gandhi’ye danışıyorum: ‘Görmek istediğin değişimin kendisi ol.’