Solunum yoları enfeksiyonları, Strep A, grip gibi bir dizi bilinen bakteri ve virüs, yeni salgın modelleriyle ortaya çıkarak doktorları ve ebeveynleri endişelendiriyor. Peki bu son salgınlar neden kaynaklanıyor, bu konuda ne yapılabilir?

Rabia Agha, New York'taki Maimonides Çocuk Hastanesi'nde pediatrik enfeksiyon hastalıkları bölümünün direktörü olarak görev yapıyor. Agha, kış aylarında ortaya çıkan ve solunum yolları enfeksiyonuna yol açan respiratuar sinsityal virüs (RSV) salgınının arttığını belirtiyor. Yetişkinlerde soğuk algınlığı gibi hissedilebilen bu virüs bazı küçük çocuklar için tehlikeli olabiliyor.

"Yoğun bakım ünitemizin kapasitesini iki katına çıkarmak zorunda kaldık" diyor. Buradaki bazı çocuklar da nefes almalarına yardımcı olması için solunum cihazlarına bağlanmış.

RSV genellikle en küçük çocukları etkiliyor ama son zamanlarda tedavi edilen hastalar 3-4 yaşındalar. Bu yaş grubunda RSV genellikle burun akıntısı ve öksürükle seyreden soğuk algınlığı benzeri bir hastalık olarak ortaya çıkıyordu. Şimdi ise bazı çocuklar hastalığı daha ağır geçiriyor.

Agha, "Daha büyük çocuklar bu virüsü oldukça iyi tolere ediyordu, şimdi neden böyle değil diye açıkçası herkes endişeli" diyor.

Covid-19 salgını sürecinde birçok ülke virüsün bulaşmasını engellemek için sıkı kısıtlamalar uyguladı. Çocuklar haftalarca, aylarca okullardan ve kreşlerden uzak kaldı.

Kısıtlamalar kaldırılıp okullar normale dönünce, doktorlar RSV, grip ve strep A olarak da bilinen bir bakteri olan Grup A streptokokun neden olduğu hastalıklar da dahil olmak üzere bazı hastalıklarda dönemsel artışlar olduğunu söylüyor.

Eylül ayından bu yana İngiltere'de 16 çocuk strep A enfeksiyonu nedeniyle hayatını kaybetti. İngiltere Sağlık Güvenliği Ajansı'na (UKHSA) göre, ülkede strep A'nın en yüksek olduğu son sezon olan 2017-18 döneminde, 18 yaş altı çocuklarda toplam 27 ölüm kaydedilmişti. 2022-23 sezonu ise henüz sona ermiş değil ve sayılar artabilir.

Epidemiyologlar, pandeminin ilk yılında solunum yolu enfeksiyonlarının az ya da çok durduğunu göz önünde bulundurarak, Covid-19 kısıtlamalarının diğer hastalıklarda yükseliş olasılığını artırıp artırmadığını araştırmaya devam ediyor.

Covid-19'a yakalanmanın çocukların bağışıklık sistemlerine bir şekilde zarar vererek diğer hastalıklara yatkınlıklarını artırmış olma ihtimali konusunda ise doktorlar böyle bir etkiye dair kanıt olmadığını söylüyor.

Öyleyse bu artış niye?

Londra'da çocuk doktoru olan Ronny Cheung, haftalardır İngiltere'nin dört bir yanındaki doktor arkadaşlarıyla yaptığı rutin konferans görüşmelerinde, strep A enfeksiyonları ve solunum yolu virüslerinin çocuklarda sorunlara yol açtığına dair bildirimler alıyor ve "bu kayda değer bir durum" diyor.

Örneğin strep A genellikle hayati tehlike oluşturmuyor ve boğaz ağrısı veya bademcik iltihabına yol açıyor, ama nadir durumlarda menenjit dahil olmak üzere ağır ve bazen ölümcül enfeksiyonlara neden olabiliyor.

Cheung, İngiltere'de strep A ile bağlantılı son ölümlerin son derece olağandışı olduğunu vurguluyor.

Covid-19 kısıtlamalarının bir tür gecikmeli etkisi olarak bu gibi enfeksiyonların arttığı fikrini savunanlar var.

Cheung, bunun arkasında "oldukça iyi bir argüman" olduğunu öne sürüyor. Ancak bunu doğal mevsimsel artıştan ayrıştırmak zor.

Belfast'taki Queen's Üniversitesi'nden virolog Connor Bamford, 2020 ve 2021 boyunca solunum yolları virüslerinin yayılmasının sınırlı olduğunu belirterek "Başta RSV ve influenza (grip) olmak üzere virüslerde azalma gördük" diyor.

İngiltere Sağlık ve Sosyal Bakım Bakanlığı Mart 2021'de bu eğilimi doğruladı. Avustralya ve Almanya'dan gelen veriler de aynı dönemde solunum yolu virüslerinin düz bir çizgi izlediğini gösteriyor.

Araştırmacılar daha sonraki aylarda olağandışı tırmanışlar tespit etti. Almanya'da yapılan bir araştırma, ülkedeki RSV seviyelerinin Eylül-Ekim 2021 arasında rekor seviyeye ulaştığını ve pandemi öncesi 2017-19 dönemine kıyasla 50 kat arttığını ortaya koydu. Yeni Zelanda'daki tıp araştırmacıları da 2021 yılında RSV vakalarında büyük bir artış olduğunu fark etti.

Covid-19 enfeksiyonunun çocukların bağışıklık sistemlerini etkileyip etkilemediği konusunda Agha, "Önceki Covid enfeksiyonunun bağışıklığınızı azalttığını ve daha sonra başka bir virüs veya hatta bakteri enfeksiyonuna daha şiddetli yakalanacağınızı destekleyen herhangi bir veri görmedik" diyor.

Ayrıca, genel olarak, şu anda yaşananların çocukların sağlığı veya bağışıklığı üzerinde uzun vadeli etkiler bırakmasını beklemediğini, ancak çok küçükken ciddi akciğer hastalığına yakalananların bunun devam eden etkilerini yaşayabileceğini söylüyor.

Ancak uzmanlar, çocukları mümkün olan en iyi şekilde korumanın önemli olduğunu belirtiyor: biraz sosyal mesafe uygulamak, kalabalık yerlerden kaçınmak, bazı durumlarda maske takmak, kapalı ortamların havalandırılması yardımcı olabilir.

Önleyici antibiyotik sorunu

Strep A'dan korunmak için, vaka olan bir kreş veya okulda enfeksiyon olasılığını azaltmak amacıyla önleyici antibiyotikler kullanma yoluna gidilebileceği belirtiliyor. Ancak Manchester Üniversitesi'nden Clare Murray, antibiyotiklerin etkisini azaltacak şekilde antibiyotiğe karşı direnç geliştirilmesini önlemek için bunun hedefli olması gerektiğini söylüyor.

"Bütün bir okula antibiyotik vermek aşırıya kaçmak olur" diyen Murray, çok fazla temasın olduğu durumlarda bütün sınıfa antibiyotik verildiğini ve bunun yeni bir şey olmadığını belirtiyor.

Agha ve Cheung, karantina sonrası çocukluk çağı hastalıklarında görülen dönemsel artışların dengeleneceğini umuyor. Agha, önümüzdeki yılın başlarında her şeyin az çok normale dönmesini bekliyor.

Ancak bütün bunlar Covid-19 kısıtlamalarının kötü bir fikir olduğu ve çocukları gereksiz yere riske attığı anlamına gelmiyor.

Cheung, Covid-19'un son derece tehlikeli olduğunu ve çok sayıda ölüme neden olduğunu belirtiyor. Bu kadar katı kısıtlamaların, ekonomik etkiden, ruh sağlığı üzerindeki etkilere ve diğer virüslere karşı bağışıklığı etkilemeye kadar birçok olumsuz etkisinin olacağı sır değildi.

Cheung "Bu, katlanmak zorunda olduğumuzu bildiğimiz bir maliyetti. Doğru olan buydu" diyor.

Çocukluk hastalıkları nasıl önlenebı̇lı̇r?

Doktorlar ve sağlık yetkilileri RSV, strep A, grip ve diğer hastalıklar ve enfeksiyonların yayılmasını önlemek için ebeveynlere şunları öneriyor:

• Elleri 20 saniye boyunca sabunla yıkamak; kontamine olmuş bardak, havlu veya diğer eşyaları paylaşmamak
• Çocukların öksürme ve hapşırmaları sırasında mendil kullanmak, kullanılmış mendilleri atmak ve elleri sabun ve ılık suyla yıkamak
• Çocukların tüm aşılarının zamanında yapılmasını sağlamak; bu, kızamık ve çocuk felci gibi son derece bulaşıcı ve potansiyel olarak tehlikeli birçok hastalık da dahil olmak üzere birçok hastalıktan koruyabilir
• Doktorlar, antibiyotiğe karşı direnç gelişmesini önlemek için, okul veya kreşlerde strep A salgını çıktığında çocukları korumak için önleyici antibiyotik verme adımının dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini söylüyor.

Antibiyotiklerin aşırı kullanımı sonucu ortaya çıkan dirençli bakteriler özellikle yeni doğmuş bebekler için tehdit oluşturur. Ayrıca, antibiyotiklerin RSV gibi virüsler üzerinde hiçbir etkisi bulunmuyor.