Uzman Psikolog Duygu KARAKULAK TAKVİM/Mayıs Psikoloji

Bu haftaki yazımı çocukların gelişimi ve eğitimi için en az matematik ve türkçe dersleri kadar önemli bir alan üzerine derlemek istedim. Avrupa ve Amerika eğitim sistemleri içinde ders olarak yer alan ‘Yaratıcılık’ Türk eğitim sisteminin içinde ne yazık ki ayrı bir ders olarak verilmiyor. Sınıflar ve müfredat buna uygun hazırlanmıyor. Tüm derslerin içine yedirilen eğitim modelleri uygulanmaya çalışılsa da uygulama kısmı öğretmenin insiyatifine bırakılıyor ve klasik yöntemler göreceli olarak ya daha kolay uygulanabilir olduğundan ya da okullardaki imkanların yeterli olmamasından tercih ediliyor.

Türk eğitim sisteminin yanı sıra Türk ebeveynlerin gösterdikleri tutumların da çocuk yetiştirirken “yaratıcılığı” ve “yaratıcı düşünmeyi” destekler nitelikte olmadığını gözlemleyebiliyoruz. Bu genellemeleri bozan eğitimciler ve ebeveynler olduğunu biliyor ve onların bu tutumlarının ne kadar kıymetli olduğunu görüyoruz. Bu yazıyı derlerkenki amacım bu önemli becerinin daha da gelişebilmesini desteklemek ve bu beceriye önem veren ancak neler yapabileceği konusunda destek isteyen ebeveyn ve eğitimcilere öneriler sunabilmektir.

“Ağaçlar pembe olmaz”

“Bu etekle bu çorap giyilmez”

“Lego’dan telefon yapılmaz”

Gibi cümleler kuruyor olmanız çocuğunuzun yaratıcılığını törpülediğiniz anlamına gelmektedir. Bu gibi kalıp yargılarla çocuğunuza doğruyu öğretmez, sadece onun üretken düşünce biçimini kısıtlarsınız.

Hayal gücü ve yaratıcılık saçmalıklarla beslenip gelişir ve güçlenir.

Yaratıcı Düşünme Neden Önemlidir?

Yaratıcı düşünme becerileri çocuğun doğuştan getirdiği motivasyonun devam etmesini sağlarken, hayatı öğrenmesini kolaylaştırır. Girdiği ortamlarda sıradan olmayan fikirler sunarak fark yaratmasını sağlar. Yaratıcılık bir tek sanatsal meslek gruplarında değil tüm mesleklerde olduğu gibi hayatın içindeki sorunları çözmede ve hayatı yaşanası kılmada yararlı bir kaynaktır.

Bazılarımız doğuştan getirdiğimiz ilgi ve yeteneklerle diğerlerine göre daha yaratıcıyız. Bu gerçek karşısında yaratıcılığın geliştirilebilir olduğu da unutulmamalıdır.

Bir yetişkinin gözetiminde ve bazen de desteği ile çocuklara yeni deneyimler yaşayacak ve fikirler üretebilecek fırsatlar verilmelidir.

Çocuğumun Yaratıcılığını Geliştirmek için Neler Yapabilirim?

1. Açık Uçlu Sorular Sorun

Çocuğunuzla yaptığınız konuşmalarda “evet” ve “hayır”dan daha fazlasını alacağınız açık uçlu sorular sorun. Örneğin; “Bunu nasıl yapabiliriz?”, “Eğer yanlış bağlarsam ne olabilir?” “Bu yemeği hazırlarken başka neler ekleyebiliriz?” “Bir sonraki aşamada ne yapmalıyız?”

2. Seçenekler Sunun

Çocuğunuza bağımsız olması ve kendi kararlarını alabilmesi için yardımcı olun. Önereceğiniz seçeneklerin hepsinin çocuğunuz tarafından seçilme ve uygulanma ihtimali olduğunu bilerek, sonucundan rahatsız olmayacağınız seçenekler sunun. “Hadi top oynayalım” demek yerine “Topu evde mi dışarda mı oynamak istersin?” diyerek onu düşünmeye itin.

3. İcat Edin

Bir atık malzeme kutusu yaparak bu kutuya bir isim verin. Örneğin; “ıvır zıvır kutusu, sihirbazın şapkasının içindekiler kutusu” gibi. Bu kutuyu kullanarak buradaki bir şeyleri başka şeylere dönüştürme etkinliği yapın.

4. Drama Yapın

Drama ve imajinasyonun kullanılabileceği oyunlar oynayın. Çocuğunuz sevdiği bir hayvanı canlandırırken o canlandırmaya bir duygu ekletin. Örneğin; mutlu kedi, korkmuş kaplan, üzgün maymun gibi.

5. Yanlışlarını Kabul Edin

Hataları başarısızlık olarak değerlendirmek yerine doğruya ulaşmak için fırsatlar olarak yorumlayın. “Bu istediğine ulaşmak için hangi yolu denemeyeceğini öğrendin. Şimdi diğer yolları düşünelim.”

6. Müzik Yapın

Vücudunuzu ritimler yaratmak için kullanarak, o ritimler eşliğinde dans edin. Ellerinizi çırpabilir, ayaklarınızı yere vurabilir, ağzınızla sesler çıkartıp kendi ritminizi yaratabilirsiniz. Bu ritim eşliğinde çılgın dans figürlerinizin ortaya çıkmasına izin verin.

7. Şiir Okuyun

Okuma alışkanlığınızı değiştirerek okuma saatleriniz arasına, şiirler karıştırın. Başlangıçta okumak için seçtiğiniz şiirlerin çocuk şiiri olmasına dikkat ederek her kıta arasında “Şair ne anlatmak istiyor?”, “Burada neyden bahsediyor?” gibi sorular sorun. Çocuğunuzun kafasında canlandığı algıyı düzeltmeden onu dinleyin.

8. Daha çok Çizin

Çizim çocuğun duygularını ve iç dünyasını dışa vurduğu yollardan biridir. Yaptığı çizimleri size anlatmasını isteyerek her resme bir hikâye oluşturabileceği şeklinde teşviklerde bulunun. Çizdiği resmin öncesi veya sonrası hikâyesinde gizli olabilir.

9. Bilgisini Artırın

Çocuğunuzun ilgilerini geliştirmek için destekleyici olun. Yeni kitaplar bakın, online araştırmalar yapıp bilgi toplayın. Haberlerden veya etrafından duyduğu güncel konular hakkında yaşına uygun bir dilde bilgi verin.

10. Yargılamaktan ve Yönlendirmekten Kaçının

Çocuğunuzun davranışları üzerine yargılayıcı olmak veya onun yaptığı bir şeyi yönlendirmeye çalışmak, çocuğunuza “sen bu işi yapamıyorsun, bak bu böyle yapılır” mesajını verir. Bu da onun denemeye, üretmeye ve yaratmaya yönelik cesaretini kırar.