• Okul-öğretmen odaklı olmayan bir problem; önce aileler bir şeyler yapmalı

Bir zamanlar gazete, dergi, kitap, radyo, sinema bağımlılığından çok söz edilmezdi. Hele çocukların bu tür kitle iletişim araçlarına bağımlılığı çok dert edilmezdi. ‘Çok okuma evladım gözlerin bozulacak’ gibi şikayetler, önemli bir sorunu dile getirmekten çok, ‘herşeyin fazlası zararlıdır’  inancına dayalı geleneksel bir uyarıydı.

Ama televizyon hayatımıza girince, hele renkli ve çok kanallı hale gelince, medya bağımlılığı da ciddi olarak gündemimize girdi. Video, uydu yayıncılığı, bilgisayar, internet, oyun konsolları, tablet ve son olarak da akıllı telefonlar artık işi çığrından çıkardı. Aşırı medya kullanımı ve medya bağımlılığı bugün bir sorun ötesinde, öteki tür bağımlılıklarla birlikte ele alınan toplumsal bir yara haline geldi.

Medya deyince aklımıza önce haber medyası gelir ama bugünkü çoklu karmaşık medya yapılanmasında, haber de eğlence medyasıyla içiçe geçmiş durumda. Büyüklerin medyasıyla çocukların medyası da birbirine karıştı, bazı büyükler haberden çok oyunlarla ilgileniyor.

Çocuklar nasıl zarar görüyor

Medya bağımlılığı büyüklerin de derdi ama bizim konumuz çocuklar. Peki medyanın aşırı kullanımı çocuklara nasıl zarar veriyor ve bu zararı nasıl ölçebiliriz. Ölçmek elbette zor ancak konuyla ilgili yapılan sayısız araştırma, medya bağımlılığının çocuklar üzerinde yarattığı olumsuz etkilerin bir listesini yapmamıza imkan veriyor.

1. Zamanı çalıyor(özellikle çocuk gelişiminde önemli rolü olan oyuna zaman bırakmıyor)
2. Konsantrasyonu bozuyor; çocuklar dikkat, sabır gerektiren rollerde çuvallıyor
3. Sabır, acıma, empati, dayanışma, özveri, tahammül gibi vicdani ve toplumsal becerilerin gelişmesini engelliyor
4. Şiddeti olağanlaştırıyor
5. Cinsel olgunlaşma sürecini aksatıyor
6. Zeka gelişimini olumsuz etkiliyor
7. Okuma alışkanlığını engelliyor
8. Sistematik bilgilenmeyi engelliyor

Olumsuz etki Listesine ve listedeki bazı maddelere itirazlar var elbette.  Ancak çocukların saatlerce akıllı telefon, tablet, oyun konsolu ve TV ile vakit harcamasının bir takım arızalar yarattığı da inkar edilemez.

Reklam, pazarlama internette

2014 yılında internette reklamlar için dünta çapında 137.53 milyar dolar harcandı. Bu rakam her yıl aşağı yukarı %15 artıyor ve en hızlı artış gösteren reklam mecrası anlamına geliyor. Bir başka deyişle internet, küresel sermayenin en önemli reklam ve pazarlama aracıdır ve tüketiciye akıllı telefon, tablet ve bilgisayarlarla ulaşıyor.

Ne yapmalı

Yani ne büyüklerin ne de çocukların dijital medyadan muaf bir dünyada yaşama olasılığı yakın bir gelecekte görünmüyor. Yani akıllı telefonların, tabletlerin, bilgisayarların olmadığı bir çözüm yöntemi düşünemeyiz. Uzmanlar da zaten medyanın çocuklara tümden yasaklanmasını önermiyorlar.

Bu arada dijital medyanın küresel konumlanışına uygun olarak, bağımlılık sorununun da küresel olduğunu vurgulamak gerekir. Sorun sadece bize ait değil, ancak kapsayıcı bir eğitim sistemine, gençlere ve çocuklara yönelik yaygın eğlence ve eğitim planlarına, okul ve ev dışı vakit geçirme aktivitelerine sahip Batı ülkelerinde, olumsuzlukların daha az hissedildiğini biliyoruz. Peki bizim gibi, eğitimi, siyasal sistemi ve ekonomisi fazlasıyla arızalı bir ülkede medya bağımlılığının zararlarını nasıl azaltacağız?

Görev ailelerde

Devletin, Eğitim Baknalığı’nın veya öteki kamusal kuruluşların medya bağımlılığıyla ilgili yakın bir gelecekte proje geliştirmeleri olanaklı görünmüyor. Mevcut durumda bir şey yaparsa aileler yapabilir. Ailelerin ne yapmaları gerektiğiyle ilgili Schau Hin adlı web sitesinde güzel bir derleme yapılmış.

Sitede önce sorun tesbiti için bir liste veriliyor, sonra da somut olarak anne babaların ne yapabilecekleri sıralanıyor(sitenin medya bağımlılığı ile ilgili yazısının geniş bir bölümünü  sayfamıza aktarıyoruz)

Sorunun okul ve öğretmenlerden ayrı boyutları var

Tabii ki sorun kamusal ve kamu kuruluşlarının yapacakları çok şey var. Konunun bu boyutu ayrıca tartışılmalı, çalışılmalı hedefler konmalı. Ayrıca bu, uzun vadeli sonuçlar için şart. Biz bu yazıda, kısa vadede ve acil olarak ailelerin birşeyler yapabileceklerini vurgulamaya çalışıyoruz. Tekrar vurgulamak gerekirse, Kuzey Kıbrıs’ın mevcut koşullarında etkili sonuç ailelerin çabasıyla elde edilebilir.

Öncelikle yapılması gereken sorunu ailelere farkettirmek ve adım atmalarını sağlamak. Okul ve öğretmenlerden kaynaklı birçok sorun olabilir, ancak aileler bilmelidir ki çocuklarında aşırı medya kullanımı kaynaklı (sayfadaki diğer yazıda sıralanan) sorunların sebebi okul ya da öğretmenler değildir. Yani bu konuyu, yıllardır süren öğenci-öğretmen, aile-okul karşılıklı suçlamalarının malzemelerinden bir yaparsak, yıllardır olduğu gibi olumlu tek bir adım dahi atmayız.

----------------------------------------------------------

Çok fazla medya kullanımı nedir?

Anne ve babaların çocuklarının medya kullanımını ne zamandan itibaren sakıncalı olarak sınırlandırdıkları her çocukta bireysel olarak farklıdır. Bununla birlikte kullanımın sıklığının yanı sıra arkasındaki motivasyon da önemlidir, örneğin can sıkıntısında kurtulma, arkadaşlarıyla bağlantıda olma ve güncel olaylardan haberdar olma. Medya kullanımının çok fazla olduğunun belirtileri okul ödevlerinin ihmal edilmesi, diğer aktivitelerden ve ilgilerden veya arkadaşlıklardan geri çekilme veya yoğun kararsızlık ya da sinirliliktir.

Kontrol listesi

Aşağıdaki kontrol listesi size çocuğunuzun risk altında olup olmadığı konusunda ilk ipuçlarını vermektedir. Eğer üç veya daha fazla özellik isabet ederse, o zaman anne ve babalar tepki vermeli ve gerekmesi halinde profesyonel yardım aramalıdır.

• Çocuğun düşünceleri diğer meşgalelerde de sürekli bilgisayar, internet veya oyun konsolu etrafında dolanıyor
• Çocuk gece yarılarına kadar oynuyor ve sörf yapıyor
• Çocuk ekran karşısındaki zamanı sınırlamakta zorlanıyor
• Çocuk bilgisayar, internet veya oyun konsolunu bırakmak zorunda kaldığında sinirli tepki veriyor
• Aile ve arkadaşlarında giderek daha fazla uzaklaşıyor
• İnternet kullanımı diğer ilgi ve hobileri bastırıyor
• Okuldaki başarıları belirgin bir şekilde kötüleşiyor
• Çocuk bilgisayar başında kalmak için yemek öğünlerinden feragat ediyor
• Aşırı kilo aldı veya zayıfladı ve aşırı yorgun görünüyor
• Çocuk öfke veya hayal kırıklığı gibi duyguları bilgisayar oyunlarıyla dışa vuruyor

Anne ve babalar ne yapabilirler?

Önemli olan anne ve babaların çocuklarının internette tam olarak ne yaptıkları, hangi sayfaları sevdikleri veya hangi oyunları oynadıkları ile ilgilenmeleridir. Burada anne ve babaların çocuklarına ta en başından itibaren eşlik etmeleri, onları riskler ve medya kullanımının çok yönlü olanakları hakkında aydınlatmaları ve birlikte medyaları denemeleri ve şüpheci yaklaşımları yardımcı olur. Anne ve babalar kendi medya kullanımlarıyla çocukları için iyi bir örnek olabilirler ve bir kez de kendilerine hangi medyayı hangi sıklıkta ne için kullandıklarını samimi olarak sorabilirler.

Çocukların medya kullanımında açık kurallara da ihtiyaçları vardır. SCHAU HIN! beş yaşına kadar olan çocukların günde yarım saatten daha fazla dokuz yaşına kadar olan çocukların günde bir saatten daha fazla ekran karşısında kalmamalarını önermektedir. 10 yaşından itibaren haftada dokuz saatin üzerine olmaması şartıyla uygun olan bir haftalık kontenjan önerilmektedir.

Aşırı medya kullanımı aniden başlamaz, aksine bunun koşulları daha önceden oluşur. Çocuklar sıkıntılarını örneğin bilgisayar oyunları veya televizyon ile dağıttıklarında. Burada kendisini mümkün olduğunca çok yönlü sınamasını ve çocuklarının boş zaman yapılandırmasına yönelik yaratıcı bir süreçlerini desteklemek için çocuklarına medyaya ilaveten aile ve arkadaşlarla yardımlaşma, sohbet etme ve aktivite yapma olanaklarını oluşturma işi anne ve babaya düşmektedir.

SCHAU HIN! Önerilere genel bakış:

• Sabit kurallar: Anne ve babalar küçük çocuklarda medya kullanımında günlük bir ölçünün aşılmamasına dikkat etmelidirler. Büyük çocuklarda çocuklarıyla birlikte interneti televizyon ve cep telefonu için çocuğun kendisinin dağılımını yapacağı haftalık bir zaman kontenjanı belirleyebilirler. Burada önemli olan konulan kurallara uyulmasıdır.
• Esas itibariyle yasak yok: Internet veya bilgisayar oyunları aşırı kullanıma rağmen tamamen yasaklanmamalıdırlar, zira medya kullanımı çocuğun yaşıtlarının grubuna dâhil olmasında genellikle rol oynamaktadır.
• Örnek olmak: Anne ve babalar iyi örneklerle yaklaşmalıdırlar ve kendi medya tüketimlerini ölçülü olarak yapılandırmalıdırlar.
• Değişken boş zaman yapılandırması: Çocuklar boş zaman yapılandırmasının çeşitli olasılıklarını öğrenmeli ve medya kullanımını sıkıntıdan kurtulmanın çözümü olarak görmemelidirler.
• Profesyonel yardım: Anne ve babanın çocuklarında “medya bağımlılığı” olduğu yönünde belirtiler varsa, medya kullanımı uzun süre kalan şiddetli sorunlara yol açıyorsa, bu durumda örneğin yakınınızdaki bir bağımlılık veya eğitim danışma merkezinde profesyonel yardımdan da yararlanılması önemlidir.

(kaynak: https://www.schau-hin.info/tr/ekstra-konular/asiri-medya-kullanimi.html)