Kıbrıs Türk Ticaret Odası (KTTO), Digi Veri Araştırma Merkezi’nin işbirliğiyle hazırlanan küresel ekonomi, KKTC, Türkiye ve Kıbrıs’ın güneyindeki makroekonomik gelişmelere yer verilen 2020. IV. Çeyrek Ekonomi Bülteni’ni paylaştı.
KTTO Genel Başkanı Turgay Deniz, Ekonomi Bültenleri’nin 3 aylık dönemler için hazırlandığını ve yaşanan değişimlere bağlı olarak KKTC ekonomisinin bir fotoğrafı olduğunu belirterek, Ekim-Kasım-Aralık aylarını kapsayan IV. Çeyrek Bülteni’nin tanıttıklarını belirtti.

Odanın ekonomik verilerin izlenmesine büyük önem verdiğini kaydeden Deniz, bültende KKTC ekonomisine ilişkin verilerin yer almasının yanında, Türkiye ve güneyin aynı dönemdeki makroekonomik performansının karşılaştırılmasını yaptıklarını söyledi. Deniz, bu sayede kısa ve orta vadede ekonomiyi iyileştirmek için hangi alanlara yoğunlaşılması gerektiği konusunda daha kolay politika önerileri geliştirebileceklerini vurguladı.

“KKTC EKONOMİSİNDE 2020 YILINDA YÜZDE 14,3 CİVARINDA KÜÇÜLME”

Turgay Deniz, Covid-19 salgınının seyri, küresel ekonomik ve finansal gelişmelerin ana belirleyicisi olmaya devam ettiğini belirtti. 
KKTC ekonomisin de salgından derin bir şekilde etkilenmeye devam ediyor olduğuna vurgu yapan Deniz,  Devlet Planlama Örgütü (DPÖ) verilerinde, KKTC ekonomisinin 2020 yılında yüzde 14,3 civarında küçüleceği tahmini yapıldığını ifade etti

“MAHALLİ GİDERLERİN YEREL GİDERLERİ KARŞILAMA ORANI 2018’de YÜZDE 101, 2019’DA YÜZDE 96, 2020’DE YÜZDE 87”

Turgay Deniz, kamu mahalli gelirlerinin yerel giderleri karşılama oranının 2018 yılında yüzde 101 seviyesine çıkmış olduğunu, yani kamunun mahalli gelirleriyle yerel giderleri karşılayacak duruma geldiğini kaydetti.

Deniz, “Fakat bu oran 2019 yılında yüzde 96’ya, 2020 yılında ise yüzde 87 seviyelerine geriledi. Bu durum ülkeyi kendi kendine yetebilen bir sisteme sahip olmaktan 8 yıl geriye taşıdı” dedi.

“İŞSİZLİK ORANI, PANDEMİNİN DE ETKİSİYLE 9 YIL SONRA İLK DEFA YÜZDE 10,1 İLE ÇİFT HANELERE ÇIKMIŞTIR”

Deniz, ülkedeki işsizlik oranının, pandeminin de etkisiyle 9 yıl sonra ilk defa yüzde 10,1 ile çift hanelere çıktığını kaydederek, bu dönemden en çok gençlerin etkilendiğini, genç işsizlik oranının 2020 yılında yaklaşık yüzde 10 artarak yüzde 29,3’e yükseldiğini belirtti.

“SON 1 YILDA KAMU SEKTÖRÜNDE İSTİHDAM YÜZDE 14,3 ARTTI”

Turgay Deniz, bununla birlikte, 2010 yılından itibaren azalma göstererek yüzde 25’e kadar düşen kamu sektörünün istihdam içerisindeki oranının 2020 yılında tekrar artarak, yüzde 30,6’ya yükseldiğini ve son bir yılda kamu sektöründeki istihdam edilen kişi sayısının yüzde 14,3 arttığını söyledi.

“DÖVİZ, ENFLASYONU TEKRAR ARTIRDI, YILSONU ENFLASYON YÜZDE 15,03 “

Turgay Deniz, 2016 yılından itibaren çift hanelere yükselen KKTC enflasyonunun, döviz artışının yaşandığı 2018 yılında yüzde 29,66 olarak gerçekleştiğini ve 2019 yılında ise yüzde 11,66’ya düştüğünü belirtti. 

Deniz, 2020 yılında yaşanan pandemi ve yılın ikinci yarısında artan dövizin, enflasyonu tekrar arttırdığını ve yılsonu enflasyonunun yüzde 15,03 olarak gerçekleştiğine vurgu yaptı.

Turgay Deniz, son olarak, Türkiye ve güneyin gelecek 3 yıl için makroekonomik hedeflerini belirlediklerini ancak KKTC’de bu konuda herhangi bir çalışmanın paylaşılmadığını belirtti. Deniz, KTTO olarak ülkenin makroekonomik hedeflerinin belirlenmesi ve orta vadeli hedefler doğrultusunda yönetilmesi konusunda hassasiyetlerini vurguladı.

Deniz, bültende yer verilen politika önerilerinden bazılarını şöyle sıraladı:
“Aşılama programının tamamlanması ve hayata geçirilmeli. Daralan dış talebi genişletici girişimler kapsamında gerekli koruyucu önlemlerle birlikte yabancı öğrencilerin gelişi planlanmalı. Kuzey Kıbrıs’a turistlerin giriş koşullarının acilen belirlenip, ilan edilmeli ve turistik pazarlama faaliyetleri desteklenmeli. KKTC’de konut almış veya alacak olan yabancıların yurda girişini kolaylaştırılmalı. Salgının ekonomik anlamda yarattığı tahribatı asgariye indirebilmek için özel sektör kuruluşları ile çalışanlarının salgın sonrasına kadar kamusal desteklerle ayakta tutulmalı. Kamu hizmetlerinin hızla dijitalleştirilmeli, bu yolla kamunun hizmet kapasitesi ve hızının artırılması amacıyla e-Devlet ile ilgili çalışmaların öncelikli olarak hayata geçirilmeli. Kamuda ‘vatandaş devlet için değil, devlet vatandaş için vardır’ anlayışı doğrultusunda, kamunun ekonomi üzerinde yük olmaktan çıkarılmalı ve ekonomiyi destekleyecek şekilde yapılandırılması amacıyla kamu reformu hayata geçirilmeli. Kamu harcamaları disiplin altına alınmalı ve en az yüzde 10 tasarrufa gidilmeli. Salgın döneminde yatırım indirimlerinin yatırımları teşvik edecek şekilde en az yüzde 50’ye yükseltilmeli, sınırlamaların kaldırılmalı ve firmaların teknolojik alt-yapı ve dijitalleşme yatırımlarının da yatırım indirimi kapsamına alınmalı”