Kıbrıs’taki kültürel mirasın korunması yönünde çalışmalarda bulunan Kültürel Miras Teknik Komitesi, Dillirga bölgesinde Güney Kıbrıs kontrolü altındaki Kıbrıs Türk köylerinde bulunan eserlere el atıyor.
Apostolos Andreas Manastırı ve Othello Kalesi’nin yanısıra Güney Kıbrıs'ta bulunan Osmanlı dönemine ait eserlerin de restore edilmesi yönünde çalışma yapan komite, önümüzdeki dönemde Dillirga bölgesindeki Kıbrıs Türk köylerinde bulunan eserlerin durumunu belirleme amaçlı çalışma başlatıyor. Bölgede, 1974 öncesinde Türk köyü olup Güney Kıbrıs kontrolü altında kalan Alevkaya, Bozdağ, Mansura ve Selçuklu köyleri bulunuyor.
Kültürel Miras Teknik Komitesi, bugüne kadar Osmanlı dönemine ait Denya Cami, Çerkez Cami, Evretu Cami ve Aşağı Baf'ta bulunan Osmanlı hamamını güçlendirme çalışmalarında bulundu. Hirsofu köyündeki Osmanlı döneminden kalma su değirmeni için de proje hazırlanıyor.
Avrupa Birliği bugüne kadar Kültürel Miras Teknik Komitesi’ne 4 milyon Euro’luk kaynak sağladı. Birliğin gelecek yıl için de 1.5 milyon Euro vermesi bekleniyor. Apostolos Andreas Manastırı’nın restorasyonu için ise Vakıflar İdaresi 2.5 milyon Euro’luk katkı koydu. Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi de manastırın restorasyonu için aynı miktarda kaynak sağladı.

7 yıldır kesintisiz toplanıyor
2008’de Kıbrıs müzakereleri çerçevesinde oluşturulan 7 komiteden biri olan Kültürel Miras Teknik Komitesi, kesintisiz olarak hemen hemen her hafta toplanıyor. Komite bugüne kadar 200’ün üzerinde toplantı yaptı. Komitede, Müzakere Heyeti Üyesi, I. Sekreter Ali Tuncay’ın yanı sıra, Eski Eserler Dairesi eski Müdürü Ali Kanlı, Kıbrıs Türk Milli Arşivi eski Müdürü Mustafa Haşim Altan ve Vakıflar İdaresi’nden Mustafa Kasapoğlu görev yapıyor.
Komitenin bugüne kadar gerçekleştirdiği ve bundan sonra yapacağı çalışmalarla ilgili soruları yanıtlayan Kültürel Miras Teknik Komitesi Üyesi Ali Tuncay, “Kültürel mirasın korunması için gereken önlemlerin alınması” görevi verilen komitenin, neyin ne durumda olduğunu tespit amacıyla adanın her yanını dolaştıklarını ve uzmanların bir liste oluşturduğunu belirtti.

“Kültürel miras insanlığın malı”
Kültürel mirasın sadece bir ulusa, bir gruba, bir etnik ve dini gruba mal edilmesinin mümkün olmadığına işaret eden Tuncay, komite olarak eserlere el atarken, insanlığın malı oldukları gerçeğini göz ardı etmediklerini söyledi.
Komitenin göreve başladığı günlerde, öncelikli olarak müdahale edilmesi gereken, 14’ü Kıbrıs Türk Osmanlı eseri olan 40 eserlik bir liste oluşturduklarını kaydeden Tuncay, en acil müdahale gerektiren 10 tanesini belirleyip, AB’nin finansal desteğiyle güçlendirme ve koruma çalışmalarına başlandığını söyledi.
Tuncay, UNDP-PFF’in uygulayıcı kurum olduğu çalışmalarda kuzeydeki çalışmaların KKTC yasalarına, güneydeki çalışmaların da Güney Kıbrıs yasalarına göre yapıldığını belirtti.
Ali Tuncay, komitenin çalışmaya başladığı zaman belirlediği “acil müdahale gerektiren” 10 tane kültürel mirasa, hazırlanan projeler çerçevesinde uzmanlarca müdahaleler yapıldığını söyledi.

Osmanlı döneminden kalan eserler
Ali Tuncay, Güney Kıbrıs'ta bulunan Osmanlı döneminden kalma Kıbrıs Türk eserlerinin tamiri için büyük çaba harcandığını söyledi. Tuncay, Güney Kıbrıs’taki eserlerden hangilerinin öncelikli olarak tamire ihtiyacı olduğunu belirlemek için çalışma yaptıklarını kaydetti.
Tuncay, bu çalışmaları sonucunda belirlemiş oldukları Denya Camisi ve Aşağı Baf'ta bulunan Osmanlı hamamında yapısal güçlendirme ve koruma çalışması başlattıklarını söyledi. Restorasyon sırasında saldırı düzenlenen Denya Cami’deki çalışmaların devam ettiğini kaydeden Tuncay, Çerkez Cami ile Evretu Cami için ihaleye çıkıldığını, Aşağı Baf’taki Osmanlı Hamamı’nın restorasyonunun ise hemen hemen tamamlanmak üzere olduğunu belirtti.
Özellikle dini eserler üzerinde çalışmalar yapıldığını kaydeden Tuncay, 2000’li yılların başında çalışmalardan dolayı nisbeten iyi durumda olan Hala Sultan Tekkesi’ne şu anda bir müdahaleye gerek olmadığını belirtti.
Tuncay, Hirsofu köyünde bulunan Osmanlı döneminden kalma su değirmeninin projesinin de hazırlanma aşamasında olduğunu ve bu yılın sonuna doğru restorasyon çalışmasına başlanmasının planlandığını söyledi.

Apostolos Andreas Manastırı için start verildi
Ali Tuncay, yıllardır gündemde gelen ancak Kıbrıs Rum Ortodoks Kilisesi kaynaklı sorunlardan dolayı restorasyonu gerçekleştirilmeyen Apostolos Andreas Manastırı’nın, müdahale gerektiren eserler listesinde olmamasına rağmen komitenin gündemine girdiğini ve restorasyonu çalışmalarına başlandığını belirtti.
Larnaka’daki Hala Sultan Tekkesi ile birlikte restorasyonu yönündeki girişimlerin, geçmişte istenilen sonuca ulaşmamasından dolayı Türk tarafının insiyatifiyle komitenin devreye girdiğini söyleyen Tuncay, “Kilisenin konuyu istismar etmemesi ve bu eserin bir an önce restorasyonuna başlanması için konuyu Kültürel Miras Teknik Komitesi’ne getirdik. Ve uzlaşıya varılan kurallar çerçevesinde restorasyon konusunda uzlaştık” dedi.

Restorasyon Eylül’de başlayacak
Ali Tuncay, Yunanistan’daki Patras Üniversitesi’ne hazırlatılan ve her iki tarafın da onayını alan proje uyarınca restorasyonun Eylül ayında başlamasının planlandığını belirtti. İhaleyi bir Kıbrıslı Türk-Rum ortaklığı şirketinin aldığını kaydeden Tuncay, projenin uygulamasını UNDP’nin yapacağını söyledi.
Tuncay, Apostolos Andreas Manastırı’nın restorasyonunun Kıbrıslı Rumlar kadar Türkler için de önemli taşıdığını çünkü manastırın, Kıbrıs Türkü’nün marka değeri olduğunu söyledi. Tuncay, manastırın restorasyonunun, Kıbrıs Türkü’nün, köken gözetmeksizin, iyi niyetle eski eserleri nasıl korumaya çalıştığının da göstergesi olduğunu belirtti.

3 aşamada gerçekleştirilecek
Manastırın restorasyonunun 3 aşamada gerçekleşeceğini kaydeden Tuncay, ilk aşamada ana kilisenin restore edileceğini söyledi. İhalesi tamamlanan ilk aşamanın 22 ay içinde tamamlanmasının beklendiğini kaydeden Tuncay, Vakıflar İdaresi ile Kıbrıs Rum Kilisesi’nin UNDP’ye kaynak aktarımı oldukça, ikinci aşamaya yani küçük şapelin restorasyonuna ve üçüncü aşamaya yani çevre binalarının restorasyonu geçileceğini kaydetti. Tuncay, manastırın restorasyonu için yaklaşık 3 yıllık bir süreç öngördüklerine işaret etti.
Tuncay, “Süreç, şu anda, oranın bu işi yapacak firmaya devredilmesi ve onun da gerekli hazırlıkları, şantiyeyi kurması aşamasındadır. Eylül ayıyla birlikte restorasyon işlemlerine başlanacak” dedi.
Ali Tuncay, Demirhan’daki Panagia Kilisesi ile Esentepe’deki Melandrina Kilisesi’ndeki güçlendirme çalışmalarının tamamlandığını, Yayla’daki Agios Nicolas Kilisesi’ndeki çalışmaların son aşamaya girdiğini söyledi.

AB’den 4 milyon EURO
Ali Tuncay, Kültürel Miras Teknik Komitesi projelerinin finansmanının çeşitli kaynaklarla sağlandığını ancak öncelik listelerinde yer alan eserlerin finansmanının Avrupa Birliği tarafından karşılandığını söyledi.
Tuncay, “Avrupa Birliği bugüne kadar Teknik Komite'nin projelerine 4 milyon Euro verdi. Gelecek yıl için de 1.5 milyon Euro’yu Teknik Komite'nin projelerinde kullanılması amacıyla verecek” dedi.
Ali Tuncay, kültürel miras gibi tüm insanlığı ilgilendiren bir konuda Teknik Komite’nin tüm ada çapında yürüttüğü çalışmaların finansmanının Avrupa Birliği’nin Kıbrıslı Türklere ayırdığı mali yardım programından karşıladığına dikkat çekti.
Bunun doğru bir yaklaşım olmadığına işaret ederek, “Beklentimiz Avrupa Komisyonu’nun bu konudaki çalışmaları Kıbrıslı Türklerin kalkınması için kullanılması gereken mali yardımdan değil, ayrı bir bütçe kaleminden karşılamasıdır” dedi.

Manastır için Vakıflar İdaresi’nden 2.5 milyon EURO
Apostolos Andreas Manastırı’nın restorasyonu için Vakıflar İdaresi’nin 2.5 milyon Euro’lık katkı koyduğunu kaydeden Tuncay, Rum Ortodoks Kilisesi’nin de aynı miktarda maddi katkı sağlayacağını ve ABD’nin de 25 bin dolarlık sembolik bir katkı yapacağını belirtti.
Tuncay şöyle devam etti:
“Yine adanın her iki tarafındaki dini eserlerde basit tamir ve temizlik çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Bunların KKTC'de olanları Kıbrıs Vakıflar İdaresi'nin yapmakta olduğu mali ve işgücü katkısıyla gerçekleştirilmektedir. Güney Kıbrıs'ta bulunan Kıbrıs Türk eserlerinde gerçekleştirilen basit tamir ve temizlik çalışmalarının finansmanı ise yine yerel kaynaklarca karşılanmaktadır”

Sırada Dillirga Bölgesi var
Ali Tuncay, Güney Kıbrıs'ta tamire muhtaç birçok eser bulunduğundan yeni çalışmalar başlatmayı planladıklarını söyledi.
Güney Kıbrıs'ta henüz ulaşamadıkları yerler bulunduğunu kaydeden Tuncay, önümüzdeki dönem özellikle Kıbrıs Rum Yönetimi kontrolü altında bulunan Dillirga bölgesindeki Kıbrıs Türk köylerinde bulunan eserlerin durumunu belirlemek amacıyla bu bölgeye bir ziyaret gerçekleştirmeyi planladıklarını belirtti.

Othello Kalesi’nde hedef Şubat 2015
Tuncay, Teknik Komite'nin öncelikle restorasyonu gerçekleştirilecek eserler listesinde yer alan Mağusa surlarının bir parçası olan Othello Kalesi’ndeki yapısal güçlendirme çalışmasının Şubat 2015'te tamamlanmasının hedeflendiğini söyledi.
Ali Tuncay, “Yine Mağusa surlarının parçası olan Akkule (Ravelin) Kara Kapısı, Tophane (Martinengo) Tabyası ve Canbulat Kapısı’ndan Othello Kalesi'ne kadar olan bölümdeki surların restorasyon projesinin hazırlanmasına devam edilmektedir” dedi.
Her üç bölümde yapılması planlanan acil çalışmaların finansmanının Avrupa Birliği'nden sağlandığını kaydeden Tuncay, acil müdahale gerektiren yerlerin tamiri için yaklaşık 1.3 milyon Euro’luk kaynak temin edildiğini, projelerin hazırlanmasını müteakip bu eserlerde de çalışmalar başlatılmasının planlandığını belirtti. 

(TAK/Fezile Atüf Öksüz)