FEMA

Her kadının çocuk sahibi olma veya olmamayı seçme, çocuk sayısı ve ne kadar aralıklı olacağına karar verme, doğurganlık düzenlemesi ile ilgili tüm tedavilerre tam olarak erişme, sağlıklı bir gebelik geçirme, doğum yöntemi hakkında bilgilenme, ulaşılabilir ve güvenli koşullarda doğum yapma hakkı vardır. Buna bağlı olarak, Uluslararası Üreme ve Cinsel Haklar Bildirgesi kadınların cinsel yaşamlarının özerkliği konusunda devletleri sorumlu kılıyor. Kadınların kendi bedenleri ve doğurganlıkları üzerinde söz sahibi olması, kadın ruh sağlığının vazgeçilmez bir ön koşuludur. Dolayısı ile kadınların ruh sağlığı, cinsel ve üreme sağlıklarından ayrı düşünülmemelidir. Kadınların kürtaj ile ilgili hakları düzenlenirken de yukarıda bahsedilen çocuk sahibi olma veya olmama kararı, doğum kontrol yöntemlerine erişim, sağlıklı bilgi alma, sağlık yöntemlerine erişim, kadının mental sağlığı bir bütün olarak düşünülüp göz önünde bulundurulmalıdır.

Kürtajın yasal durumu, kadınların o ülkedeki doğurganlık haklarının ne derece göz önünde bulundurulduğunun en önemli göstergelerinden biridir. Kürtajın yasal olarak sınırlandırılması/katı bir şeklilde kısıtlandırılması veya tamamen engellenmesi, yüksek oranda yasadışı ve sağlıksız kürtaja neden oluyor. Yani kadınların kürtaj hakkını engelleyen yasalar, erişimini engelleyemiyor. Tam aksine sağlıksız ve yasadışı yollara başvurmasını sağlıyor. Bununla birlikte sağlıksız kürtaj ile kadın ölümleri arasında kanıtlanmış doğru orantılı bir bağlantı bulunuyor.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre kürtaj; istenmeyen gebeliğin sonlandırılması anlamına geliyor. Yine Dünya Sağlık Örgütü sağlıksız kürtajı ise, istenmeyen gebeliği ya yeterli tıbbi becerileri olmayan kişiler tarafından veya tıbbi standartların altında bir ortamda gerçekleştirilmiş işlem veya her ikisi olarak tanımlıyor. Sağlıksız kürtaj, kadın sağlığını tehdit eden en önemli faktörlerden biridir. Geçmişte de görüldüğü üzere, kadınlar istenmeyen gebelik durumlarında yöntemin yasal olup olmamasına bakmaksızın kürtaja baş vuruyor.

Dünya genelinde ve bölgeler özelinde kürtaj, sağlıksız kürtaj ve sağlıksız kürtaj sonucu kardınların karşı karşıya kaldıkları sağlık problemleri oranlarına bakmak bu açıdan faydalı olacaktır.

Küresel olarak,

-2010-2014 yılları arasında, dünya çapında her yıl yaklaşık olarak 56 milyon kürtaj gerçekleşiyor. Bu sayı dünya çapında nufüs artışından dolayı 1990-1994 yılları arasında yıllık 50 milyon kürtaj sayısına göre artmış durumdadır.

-Küresel yıllık oranlara göre, 2010-2014 yılları arasında 15-44 yaş arası her 1000 kadından 35’i kürtaj yaptırmıştır.

-2010-2014 yılları arasındaki verilere göre gelişmekte olan ülkelerde yaşayan kadınlar, gelişen ülkelerdeki kadınlara göre daha %1 oranında daha fazla kürtaj yaptırıyorlar.

-Gelişen ülkelerde yıllık kürtaj oranları 12 milyondan 7 milyon kadına düşmüşken, gelişmekte olan ülkelerde yılda 39 milyondan 50 milyona çıkmıştır.

-Küresel anlamda 2010-2014 yılları arasında, gebeliklerin %25’i kürtaj ile sonlandırılmıştır. Bu oran gelişen ülkelerde 1990-94 yıllarından 2010-2014 yıllarına göre 39’dan %28’e düşmüştür. Buna rağmen gelişmekte olan ülkelerde ise %21’den %24’e yükselmiştir.

-Düşük gelirli ülkelerde, her yıl yaklaşık 68,000 kadın sağlıksız kürtaj sonucu ölüyor. Bu ölümlerin %40’ından fazlası Afrika’da gerçekleşiyor.

Bölgesel olarak,

-2010-2014 yılları arasında, yıllık en yüksek kürtaj oranı Karayipler ve Güney Amerika’da görüldü. Buna göre Karayipler’de her 1000 doğurgan kadından 65’i ve Güney Amerika’da 47’si kürtaj ile gebelik sonlandırmayı tercih etti.

-Doğu Avrupa’da 2010-2014 yılları arasında yılda her 1000 kadından 42’si kürtaj yapmayı tercih ediyor. Buna rağmen Doğu ve Batı Avrupa arasında büyük bir farklılık görülüyor. Batı Avrupa’da her 1000 kadından 18’i kürtajı tercih ediyor. Bu farkın nedeni ise, Doğu Avrupa’da doğum kontrolü yöntemlerinin farkındalığının ve erişiminin daha az olduğu söylenebilir.

-Yüksek kısıtlamaların veya tamamen yasaklamaların olduğu kürtaj yasaları ile düşük kürtaj oranı arasında hiçbir bağlantı bulunmamaktadır. Kürtajın yasal olduğu ülkelerde her 1000 kadından 37’si kürtaj yaptırmaktadır. Bununla birlikte kürtajın tamamen yasak olduğu veya oldukıça kısıtlı olduğu ülkelerdeki kürtaj oranı ise binde 35’tir. Bu da kadınların kürtaj yaptırma oranının yasalardan bağımsız olduğunu açıkça göstermektedir.

Evlilik Durumuna Göre Kürtaj;

-2010-2014 yılları arasında evli kadınlarda tahmin edilen küresel kürtaj oranı binde 36 iken, evli olmayan kadınlarda binde 25’tir.

-Gelişen ülkelerde, kürtaj oranı evli kadınlarda evli olmayan kadınlara göre daha azdır.

-Küresel anlamda, 2010-2014 yılları arasında toplam kürtaj rakamlarının 4’te 1’i (yani %27si veya rakamsal olarak 15 milyon) evli olmayan kadınlar tarafından gerçekleştirilmiştir.

Sağlıksız Kürtaj ve Sonuçları

-Sağlıksız ve güvencesiz koşullarda yapılan kürtaj oranları, merdiven altı ve gayri yasal olmalarından dolayı bilinmemektedir. Buna rağmen, sağlıksız, güvencesiz ve gari yasal kürtajın sonuçları gelişmekte olan ülkelerde (genellikle kürtaj yasal olarak kısıtlandırılmış veya yasaklanmış durumda) sıklıkla karşılaşılmaktadır. 2012 yılındaki veriler, bu bölgelerde yaşan 6,9 milyon kadının sağlıksız, güvencesiz kürtajdan dolayı sağlık sorunları yaşadığını göstermektedir. Bununla birlikte sağlık sorunları ile karşılaşan bu kadınların yaklaşık %40’ının ise tedavi gör(e)mediği biliniyor.

-Kürtaj kaynaklı ölümlerin neredeyse hepsi, gelişmekte olan ülkelerde görülmektedir. Çalışmalara göre hamile kadın ölümlerinin %8-18’inin nedeni sağlıksız ve güvencesiz kürtajdan kaynaklanmaktadır. Kürtaj kaynaklı kadın ölümlerinin sayısı ise 2014 yılında 44000’dir.

-Her yıl yaklaşık olarak 19 milyon sağlıksız ve güvensiz koşullarda kürtaj yapılıyor.

-Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, 2008 yılında 21,6 milyon kadın sağlıksız ve güvencesiz koşullarda kürtaj yaptırmıştır.

İstenmeyen Gebeliklerin Sonuçları

-Gelişmekte olan ülkelerde yaklaşık 225 milyon kadının doğum kontrol yöntemlerine erişimi yoktur. Kadınlar gebeliği engellemek istese de, doğum kontrol yöntemlerine erişemediklerinden  veya geleneksel metodları kullanmak zorunda kaldıklarından gebelik engellenemiyor. Burada erkek partnerin doğum kontrolü sorumluluğunu kadına bırakması da etkili rol oynamaktadır.

-Kürtaj tercih eden kadınların çoğu, istenmeyen gebelik sonucu bu kararı alıyor. İstenmeyen gebeliklerin %81’i ise doğum konrol yöntemleri ile ilgil bilgi veya  erişim olmadığından kaynaklanmaktadır.  Buna göre, doğum konrol yöntemleri hakkında farkındalığın ve erişim artırılması; istenmeyen gebelikleri, kürtajı ve plansız doğumları önleyebilecek en önemli stratejilerden biridir.

Kaynaklar:

1. Singh S, Darroch JE and Ashford LS, Adding It Up: The Costs and Benefits of Investing in Sexual and Reproductive Health 2014, New York: Guttmacher Institute, 2014.

2. Kassebaum NJ et al., Global, regional, and national levels and causes of maternal mortality during 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013, The Lancet, 2014, 384(9947):980–1004.

3. Say L et al., Global causes of maternal death: a WHO systematic analysis, The Lancet Global Health, 2014, 2(6):e323–e333.

4. Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization)

5. Doğurganlık Hakları Merkezi (Center of Reproductive Rights)

KÜRTAJ YASALARININ NÜFUS POLİTİKALARIYLA İLİŞKİSİ

Geçen sayıda yayınlamaya başladığımız, Başak Bozkurt’un “KÜRTAJ YASALARININ NÜFUS POLİTİKALARIYLA İLİŞKİSİ: 1960’lardan Günümüze Türkiye”  isimli çalışmasından her hafta bir ülkeye dair detaylı notlar paylaşacağız:

1. Malta

İçinde bulunduğu bölgesel eğilimden farklı olarak Malta‟da kürtaj yasaklanmıştır. Malta gibi nüfusun büyük bir çoğunluğunun Katolik olduğu Polonya‟da tecavüz, kadının veya bebeğin sağlığının tehlikede olduğu durumlarda; İrlanda‟da ise sadece kadının hayatının tehlikede olduğu durumlarda kürtaja izin verilirken Malta‟nın kürtaj yasasında istisnai bir durum söz konusu değildir.

Malta Ceza Kanunu‟nun 9. Bölümünün 241. maddesinde bir kadının çocuğunu düşürmesine neden olan kimse kadının rızası olsun veya olmasın 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezasına çarptırılacağı; aynı cezanın kendi çocuğunu düşüren veya düşmesi için rıza gösteren kadına da uygulanacağı belirtilmiştir. Ceza kanununun 243. maddesinde kürtajı yapan kişinin cerrah, jinekolog ve eczacı olması durumunda bu kişilerin 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezası alacağı ve mesleklerinden uzaklaştırılacakları yer almıştır(78). Ceza kanununda, kadının hayatının tehlikede olması, hamileliğin devamının kadının sağlığının ve hayatını tehlikeye atması, fetüsün sakat olması, hamileliğin tecavüz veya ensest sonucu meydana gelmesi gibi hangi koşullarda kürtaja izin verileceğini belirten bir madde yer almamaktadır. Kürtajın yapılabileceği koşulları içeren kanun, 1981‟de yürürlükten kaldırılmıştır.

2002 yılında AB Parlamentosu, Cinsel Sağlık, Üreme Sağlığı ve Hakları ile ilgili kararında, üye devletlerde kürtajın yasal, güvenli ve erişilebilir olması gerektiği belirtilmiştir(79).  Bu karara rağmen Maltalı yetkililer, AB üyeliği müzakere görüşmelerinde herhangi bir anlaşmanın, yönetmeliğin Malta‟daki kürtajla ilgili olan yasaları etkilemeyeceğini belirtmişlerdir(80). 2004 yılında BM, Malta‟yı kürtaj politikalarını gözden geçirmesi ve kürtajı yasallaştırması için uyarmıştır(81). 2008‟de Avrupa Parlamentosu‟nun, üye devletleri kürtajı yasal, güvenli ve erişilebilir kılmaya davet ettiği kararını Malta delegeleri desteklememiştir.(82)2010 yılında Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Komitesi de Malta‟daki üreme sağlığı hizmetlerine erişimin yetersizliğine dikkat çekmiş, yetkililerin kürtaj yasasını gözden geçirip istisnai durumlar üzerinde düşünmeye çağırmıştır. Ancak Malta, bölgesel ve uluslararası organizasyonlardan gelen tüm çağrılara rağmen kürtaj politikalarında değişikliğe gitmemiştir.

Halkın büyük bir kısmının Katolik olduğu Malta da, kürtaj kamuoyunda tartışılan bir konu değildir. Malta‟nın kürtaj karşısındaki bu tutumunun Vatikan‟ın Maltalı siyasetçiler üzerindeki etkisinden kaynaklandığı bilinmektedir.83) Kürtaja karşı olan Milliyetçi parti 2005 yılında kürtaj yasağının anayasada yer alması için girişimde bulunmuştur. Ancak İşçi Partisi‟nin karşı tavrı nedeniyle bu girişim sonuçsuz kalmıştır.

Malta, bölgesel kürtaj politikalarından etkilenmemiştir, kürtajı yasallaştırması yönünde yapılan baskılara karşı koymuştur. İstisnai hiçbir durum bırakmadan kürtajı yasaklayan tek Avrupa Birliği üyesidir. Malta‟da krütajın yasak olması nedeniyle her yıl birçok kadının kürtaj yaptırmak için İngiltere veya İtalya‟ya gittiği bilinmektedir.(84)

Kaynaklar:

Başak Bozkurt,  KÜRTAJ YASALARININ NÜFUS POLİTİKALARIYLA İLİŞKİSİ: 1960’lardan Günümüze Türkiye 

78 Laws of Malta Chapter 9 – Criminal Code, https://www.justiceservices.gov.mt/LOM.aspx?pageid=27&mode=chrono, Erişim Tarihi: 5 Ocak 2013.

79 European Parliament Resolution On Sexual and Reproductive Health and Rights, 6 Haziran 2002, https://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A5-20020223+0+DOC+XML+V0//EN, Erişim Tarihi: 5 Ocak 2013.

80 Protocol No 7 – On Abortion in Malta, https://eur-ex.europa.eu/en/treaties/dat/12003T/htm/L2003236EN.093100.htm, Erişim Tarihi: 5 Ocak 2012.

81 UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights (CESCR), UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights: Concluding Observations, Malta, 14 Aralık 2004, https://www.unhcr.org/refworld/docid/42d26f994.html, Erişim Tarihi: 5 Ocak 2013.

82 Ivan Camilleri, “Council of Europe votes to decriminalise abortion,” 17 Nisan 2008, https://www.timesofmalta.com/articles/view/20080417/local/council-of-europe-votes-to-decriminalise-abortion.204416, Erişim Tarihi: 5 Ocak 2013.

83 Johanna Westeson, “Silence and Denial Don't Work: Ireland, Malta, the European Union and the Lessons of Savita's Death,” Reproductive&Sexual Health and Justice, 20 Kasım 2012, https://www.rhrealitycheck.org/article/2012/11/20/savitas-death-and-tonio%E2%80%99s-nomination-what%E2%80%99s-wrong-with-europe, Erişim Tarihi: 14 Aralık 2012.

84 “Police say no reports of abortion in Malta, but abortions continue abroad,” 15 Aralık 2011, https://www.maltastar.com/dart/20111215-police-say-no-reports-of-abortion-in-malta-but-abortions-continue-abroad