Duvarımızın Esirleri

Bu memlekette, “duvarın” ne anlama geldiğini iyi biliriz. Bizlere verdiği acıyı, yıllardır yaşattığı işkenceyi, deştiği yaraları, bizi ayırdığını içimizde hissederiz.
Eski Lefkoşa’nın dar sokaklarından geçerken duvarı görürüz.
Barikatlarla, varillerle, dikenli tellerle birlikte karşımızda dikili durur... 
Geçen yıllar içerisinde görüntüsüne alıştık. Uzaktan ve her türlü siyasi perspektif dışında bakıldığında o kadar manasız, o kadar ütopik ki…
Bir karış yer ikiye bölünmüş. 
Her iki tarafta da, duvarın öte yanında aynı acı, benzer yaşanmışlıklar, tıpatıp insan hikâyeleri…
“Peki,  her birimiz elimize niye birer balyoz alıp bu duvarı yıkmıyoruz?”
Safça bir ergen düşüncesi… Evet… Öyle!
Büyüdükçe öyle olduğunu anladım… Ahmakça… Ama anladım.
Esiriz. Biz buyuz.
Liderliklerin, sayısı az da olsa aşırı uçların ve bilhassa yaşadığımız coğrafya ile hiçbir alakası olmayan her biçim çıkar güçlerinin esiriyiz. 

* * *

“Duvarın ardında ne var?”. “O tarafta yaşam nasıl?”. “Bölücü çizginin ardındaki insanlar neye benziyorlar?”. “Nasıl yaşıyorlar?”. “Bizim için ne düşünüyorlar?”. “Bizden nefret ediyorlar mı?”. “Bakalım onlar da ne gibi hayal kırıklıkları taşıyorlar?”.
Tüm bu sorular barikatlar açılmadan önce muhakkak adanın her yanındaki her Kıbrıslının aklından geçmiştir.
Özellikle de yaşamlarının bir parçası olarak duvar ile doğup büyümüş Kıbrıslılar bu soruları pek çok kez sormuşlardır.
1993 yılında bir belgesel çıktı ve bu soruların birçoğu yanıtlandı. O yıllarda siyasi olguların yeniden birleşme perspektifini gözetmediği, bunun yanında iki toplumlu girişimler için ortamın pek uygun olmadığı bir dönem yaşanıyordu. 
Bir Kıbrıslırum, Yönetmen Panikos Hrisanthu ve bir Kıbrıslıtürk, Akademisyen Niyazi Kızılyürek böyle bir dönemde bu memlekette olayları bizzat yaşamış kişilerin ağızlarından gerçekleri anlatma cesaretini gösterdiler. Ortaya koydukları çalışmalarına ise “Duvarımız” adını verdiler. Sonra ne oldu biliyor musunuz? Hiç gösterilmedi… En azından Kıbrıs Rum tarafında hiçbir televizyon kanalında gösterilmedi.
Bırakın bunun nedenini o zaman anlamayı, yirmi üç yıl sonra, bugün bile anlamakta güçlük çekiyorum. Pek tabii çeşitli girişimler sonucu belgesel özel gösterimler aracılığıyla insanlarla buluştu. Belgeselden bazı bölümler Youtube’da dolaşıyor. Ne zaman bu belgeselden bir bölüm sosyal medyada paylaşılsa hayret uyandırıyor. Hemen hemen her zaman da aynı soru geliyor: “Kayıtlar gerçek mi?”.

* * *

Evet… Gerçektir. Müthiş bir şey, değil mi? Bizler ise bu kadar sene karanlıkta kalmayı yeğledik. Duvarımızın esiri olmayı yeğledik. Kızılyürek ve Hrisanthu’nun belgeseli televizyon kanallarının çekmecelerinde çürümeye terk edildi. 

“POLİTİS” ve “YENİDÜZEN” gazetelerinde 23 yıl sonra bu belgeselin gösterilmesine ilişkin halka açık davetleri görmüşsünüzdür. Peki, bu belgeseli göstermek nereden aklımıza geldi? Yeşil hatta daha boyası kurumamış bir duvardan… Bir kişi duvara bir grafiti çizdi. Eline balyoz almış bir kişiyi duvarı yıkarken gösteriyordu ve altında şu yazı vardı: “Brake down the wall”. Bu grafiti birilerini rahatsız etmiş olacak ki, grafiti silindi. Bu rahatsız olanlar hemen bu grafitinin dibindeki grafitiden rahatsız olmadılar tabii. Silinen yalnızca o grafiti. Etkinliğe gelenler duvarı görecekler. Silinen grafiti Ledra Yolu (Lokmacı) Barikatına oldukça yakındır. Beyaz boyanın altında meçhul sanatçının çizgileri halen görülebiliyor.           

* * *

Çarşamba günü, saat 20.00’de balyozları elimize almayacağız, ama “duvarımızın” esaretinden çıkacağız. Duvarı duvarda göstereceğiz. Orada. Yeşil Hat’ta. “Politis” gazetesinin otoparkında. Panikos Hrisanthu ve Niyazi Kızılyürek de bizimle olacak. Hambis de bize eşlik edecek. (Hambis, belgeseli hep birlikte izleyip takip edebilmemiz için Yunanca ve Türkçe altyazılarla yeniden düzenleyen kişidir.)
Israrla aramızda duvarla yaşamamızı isteyenlerin inadına…

Çeviri: Çağdaş Polili

-----------------------------------------------------

Όμηροι του τείχους μας
 

Σε αυτό τον τόπο ξέρουμε καλά τι σημαίνει «τείχος». Το νιώθουμε να μας πικραίνει, να μας βασανίζει χρόνια τώρα, να ξύνει πληγές, να μας χωρίζει. Το βλέπουμε καθώς περνάμε από τα στενά της παλιάς Λευκωσίας να στέκει μπροστά μας με οδοφράγματα, με βαρέλια, με συρματοπλέγματα.

Με τα χρόνια συνηθίσαμε στη θέα του. Αν το σκεφτεί κανείς από απόσταση και μακριά από κάθε είδους πολιτική σκοπιά, είναι τόσο παράλογο… τόσο ουτοπικό. Μια σπιθαμή τόπος χωρισμένος στα δύο. Και πίσω από το τείχος της κάθε πλευράς, πανομοιότυπες ιστορίες ανθρώπων, με τον ίδιο πόνο, παρόμοια βιώματα.

«Μα… είναι δυνατόν να μην έχουμε πάρει όλοι από ένα τσεκούρι να ρίξουμε το ντουβάρι κάτω;». Αφελής εφηβική σκέψη. Ναι… είναι! Μεγαλώνοντας το αντιλήφθηκα. Ηλίθιο… αλλά το κατάλαβα. Όμηροι. Αυτό είμαστε. Των εκάστοτε ηγεσιών, των λίγων αλλά ακραίων, και κυρίως των εκάστοτε συμφερόντων δυνάμεων που καμία σχέση έχουν με τον τόπο μας.

«Τι υπάρχει πίσω από το τείχος;». «Πώς είναι η ζωή στην άλλη πλευρά;». «Πώς μοιάζουν οι άνθρωποι πίσω από τη διαχωριστική γραμμή;». «Πώς να ζουν;». «Τι πιστεύουν για εμάς;». «Μας μισούν;». «Τι απωθημένα να κουβαλούν κι αυτοί;». Όλα αυτά τα ερωτήματα δεν μπορεί, παρά να στριφογύριζαν στο μυαλό κάθε ενός εκ των Κυπρίων σε ολόκληρο το νησί, πριν από την διάνοιξη των οδοφραγμάτων. Κυρίως αυτών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν με το τείχος ως αναπόσπαστο μέρος της ζωής τους. 

Και ήρθε ένα ντοκιμαντέρ να απαντήσει σε πολλά από αυτά τα ερωτήματα το 1993. Μια περίοδο κατά την οποία τα πολιτικά δεδομένα, δεν ευνοούσαν ιδιαίτερα την προοπτική επανένωσης, αλλά κυρίως δεν ευνοούσαν τις δικοινοτικές πρωτοβουλίες.
 
Ένας Ελληνοκύπριος , ο σκηνοθέτης Πανίκος Χρυσάνθου και ένας Τουρκοκύπριος, ο καθηγητής Νιαζί Κιζίλγιουρεκ τόλμησαν τότε να εξιστορήσουν πραγματικότητες, βγαλμένες από τα χείλη των ίδιων των πρωταγωνιστών  αυτού του τόπου. Και ονόμασαν το έργο τους «Το τείχος μας».  Ξέρετε τι έγινε; Δεν προβλήθηκε ποτέ… μα ποτέ από τηλεοπτικό σταθμό, τουλάχιστον στην ελληνοκυπριακή πλευρά.

Κι αν τότε μπορούσα να αντιληφθώ το γιατί, είκοσι τρία χρόνια μετά… αδυνατώ να το κατανοήσω. Εννοείται πως ιδιωτικές προβολές έγιναν με διάφορες πρωτοβουλίες. Αποσπάσματα του ντοκιμαντέρ κυκλοφορούν στο Yutube και κάθε φορά που δημοσιοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκαλούν έκπληξη. Και το ερώτημα είναι σχεδόν πάντα το ίδιο: «Είναι αυθεντικές οι καταγραφές;».

Ναι… είναι. Δεν είναι φοβερό; Κι εμείς τόσα χρόνια, προτιμούσαμε να είμαστε στο σκοτάδι. Όμηροι του τείχους μας. Και η ταινία των Κιζίλγιουρεκ και Χρυσάνθου, σκουριασμένη στα συρτάρια των τηλεοπτικών σταθμών.
Θα έχετε δει τις δημόσιες προσκλήσεις των εφημερίδων «ΠΟΛΙΤΗΣ» και «YENIDUZEN» για την προβολή του ντοκιμαντέρ 23 χρόνια μετά. Πώς μας ήρθε; Από ένα φρεσκοβαμμένο τοίχο στην πράσινη γραμμή. Ένας άγνωστος είχε σκεφτεί  να τον καλλιτεχνήσει με γκράφιτι. Έδειχνε έναν άνθρωπο με τσεκούρι να τον σπάζει και είχε την επιγραφή «Brake down the wall».  Κάποιος ενοχλήθηκε, και το έσβησε. Δεν ενοχλήθηκε από τα παραδίπλα γκράφιτι. Μόνο από αυτό. Θα τον δείτε τον τοίχο, όσοι από εσάς έρθετε στην εκδήλωση. Είναι πολύ κοντά στο οδόφραγμα της οδού Λήδρας (Lokmaci). Ακόμα διαφαίνονται τα σημάδια του άγνωστου καλλιτέχνη πίσω από την άσπρη μπογιά.

Την Τετάρτη στις 20:00, δεν θα πάρουμε τσεκούρια. Θα βγάλουμε όμως από την ομηρία του «Το τείχος μας». Και θα το προβάλουμε σε τείχος. Εκεί. Στην πράσινη γραμμή. Εκεί βρίσκεται ο χώρος στάθμευσης της εφημερίδας «ΠΟΛΙΤΗΣ».  Μαζί με τον Πανίκο Χρυσάνθου και τον Νιαζί Κιζίλγιουρεκ. Αλλά και με τον Χαμπή. Ο οποίος ξέθαψε την ταινία με ελληνικούς και τουρκικούς υποτίτλους. Για να μπορέσουμε να την παρακολουθήσουμε όλοι μαζί. Σε πείσμα όσων επιμένουν να θέλουν να ζούμε με το τείχος ανάμεσά μας.