Tırmanışında hız kesmeyen döviz, bir ayda beklenmeyen seviyelere ulaştı, gözler Başbakan Tufan Erhürman’ın Türkiye’de gerçekleştireceği temaslara çevrildi. Kimi ekonomistler Türkiye'den “Türk Lirası’ndan nasıl kurtuluruz” diye hemen siyasi talepte bulunulması gerektiğini ileri sürüyor…

Fehime ALASYA

Dövizin tırmanışı ay içerisinde devam ederken, gerek vatandaş gerekse ilgili sektörlerinin endişeli bekleyişi de buna paralel arttı, gözler Başbakan Tufan Erhürman’ın çözüm arayışına çevrildi.

Başbakan’ın Türkiye temaslarında bulunacağı haberlerine ilişkin, bu temaslarda ele alması gereken konulara değinen ekonomi çevreleri ülkedeki tüm üretimin arttırılması ve Türkiye’ye ihracat yapılması yönünde ortak bir fikir belirtirken, sektör temsilcileri ise sıkıntıları dile getirerek olası çözüm önerilerinde bulundu. 

Sterlin 7 TL’ye yaklaşırken, Dolar bir aylık sürede 4’lü rakamları geride bırakarak 5 TL’yi aştı, Euro ise bu sürede 6 TL’den işlem görür oldu…

İş ve ekonomi çevreleri çözüm önerisi sunmakta zorlanırken, gözler Başbakan Tufan Erhürman’ın döviz konusunda Türkiye ile kuracağı temaslara çevrildi.

Dövizdeki tırmanış hız kesmedi

Dolar bir ay önce 4,60 TL’den işlem görürken, Euro 5,39 TL, Sterlin ise 6,11 TL’den işlem görüyordu. Dün ise Merkez Bankası döviz kurlarına yansıyan rakamlarda Dolar 5,15, Euro 5,95, Sterlin ise 6,69 TL’yi buldu.

Temmuz ayının ilk haftasında Sterlin 6,11 TL’den işlem görürken, ay ortasına gelindiğinde 6,38 TL oldu.  10 gün sürenin ardından 25 Temmuz tarihinde ise 6,28 TL’ye yükselen Sterlin, 1 Ağustos’ta 6,46 TL oldu, dün ise 6,69 TL’ye yükseldi. 

Ülkede en fazla kullanılan yabancı para birimi olan Euro ve Dolar da buna paralel artmaya devam etti.

İlgili sektörlerin beklentisi

Sektör temsilcileri açıklamasında iflas, kepenk indirme, moral bozukluğu gibi durumlara gidişi işaret ederken, olası çözüm önerilerini dile getirdi. 

Toplumun alım gücünün giderek düştüğünü belirten sektör temsilcileri, hem işletme hem de vatandaşların her yönden darboğaza sürüklendiğini ifade ederek alınabilecek çeşitli tedbirlere değindi. 

Ekonomi çevreleri ise dövizin gidişatıyla ilgili tahminde bulunmakta güçlük çekerken, beklentilerini arasında Türk Lirası kullanımından vazgeçip döviz kullanımına geçmek için siyasi talep yapılması gerektiği yer aldı.

Başbakandan bir diğer beklenti ise ülkedeki üretimin arttırılması ve Türkiye’ye satış yapılması yönünde oldu.

SEKTÖR TEMSİLCİLERİ: ŞAŞKINIZ!

Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Genel Koordinatörü Hürrem Tulga: “Artık tüm toplumun üretebildiği bir modele geçilmeli, bölgesel kalkınma önemsenmeli”

Emlakçılar Birliği Başkanı Hasan Sungur: “Sektör yavaşlamış durumda, bu yükselme devam ederse duracak”

Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz: “Şaşkınlık ve belirsizlik içinde dövizin nerede duracağını bekliyoruz”

Sanayi Odası Başkanı Candan Avunduk: “İşletmelerin iflası söz konusu…”

SEKTÖR TEMSİLCİLERİ NE DÜŞÜNÜYOR?

Esnaf ve Zanaatkarlar Odası Genel Koordinatörü Hürrem Tulga:
“Artık tüm toplumun üretebildiği bir modele geçilmeli”

“Bu kriz umulanın çok üzerinde ve öngörülemiyor. İş ortamı esnaf ve zanaatkâr açsından tamamen bitti, bugün yaptığımız hesaplara göre Ocak'tan bugüne dek TL'deki değer kaybı yüzde 40. Tüm girdiler dövizle iken yaptığınız satışlardan zarar ettiğiniz ortaya çıkar. Zararına satışlar yapılıyor ve bunun nerede duracağı da belli değil, ortam bu…

Bu, aslında yaptıklarımızın ve yapamadıklarımızın bir sonucudur. Zaten alım gücü giderek düşmekteydi. 2008’lerden bu yana giderek düşmekteydi, gelir dağılımı bozulmaktaydı, üretim gerilemekteydi. Ekonomi politikaları maalesef böyle bir sonucu ortaya çıkardı. Son döviz krizi ile yapılan yanlışları ortaya çıkardı. Dolayısıyla kısa vadede yapılabilecek bir şey yok.

Fiyat İstikrar Fonu'nu da tükettik, bu konuda önlemler alınmalı.

Artık tüm toplumun üretebildiği bir modele geçilmeli, bölgesel kalkınma önemsenmeli, kısa orta ve uzun vadede giriş yapılmalı. Hem ekonomiyi büyütmek hem de gelir dağılımını sağlamak için bu şart.  Şu anda yapılan araştırmalarda üretime katılım oranı yüzde 49’dur ki bence gerçekte yüzde 40’ların altındadır.”

Emlakçılar Birliği Başkanı Hasan Sungur:
“Sektör yavaşlamış durumda, bu yükselme devam ederse duracak”

“Başbakan hukuk içinden gelen ve sistemin nasıl çalıştığını bilen bir vatandaştır. İlk istemesi gereken şey şu olmalı: Tükiye’de devlet 4 banka ile anlaşma yaptı ve ev sahibi olmak isteyenlere düşük faizli kredi imkanı yaratıyor.  Bu düzenleme TC’deki vatandaşları rahatlatıyor. Bu uygulama bizim ülkemize de taşınmalı. TC’nin bir kasabası bile değiliz, bu uygulama burada da uygulanabilir ve yerli vatandaş ev sahibi olabilir. İlk isteyeceği bu olmalı. Sektör yavaşlamış durumda, bu (dövizdeki) yükselme devam ederse duracak. Çeşitli yasalar geçiriyorlar, kara para aklama alanında, şimdiki şekliyle geçerse inşaat ve emlak sektörü duracak. Bu, nakit paranın giriş ve çıkışını tamamen durduracak bir sistemdir.

Canlı tek piyasa ise Rus piyasasıdır, 50-60 bin sterlin ile alınan evlerdir ama olsun. Bu yasa geçerse canlılık duracak. Sektörleri çağırıp konuşacaklardı dediler, hala komisyon oluşmadı ve hala çağrılmadık, bekliyoruz, buradan da bir kez daha çağrıda bulunuyoruz.”

Ticaret Odası Başkanı Turgay Deniz:
“Şaşkınlık ve belirsizlik içinde dövizin nerede duracağını bekliyoruz”

“Türk Lirası'nın değer kaybı ve dövizdeki yükselişin nerede duracağını bilememiz, 7’den 70’e herkesi etkiledi. Şu anda ben bile çare düşünemiyorum, çözüm üretemiyorum. TC’ye yapılan ziyarette bütçe açığı konuşulacaktır diye düşünüyorum. Piyasanın reform bütçesine ihtiyacı var bunu çok acil yaslar çerçevesinde hayata geçirilmesini bekliyoruz.

Sektör şu anda şaşkınlık ve belirsizlik içinde dövizin nerede duracağını beklemektedir. Büyük bir şoktayız, önümüzde bayram var, ardından okullar açılıyor, acilen tedbir alınması gerek. Esnafın, halkın her kesimin morale ihtiyacı vardır.

Başbakanın TC ziyaretinde büyük beklentiler var diye düşünüyorum, morallerimizi yükseltecek, bizi ferahlatacak maddelerle dönmeli.”

Sanayi Odası Başkanı Candan Avunduk:
“İşletmelerin iflası söz konusu…”

“Dövizin yükselişi bütçeyi olumsuz etkiledi. Bütçe açığı var. Bu açığın çıkmış olması kimsenin suçu değil, bir şekilde kapatılmalı. Bu kriz ortamında Kıbrıs’a yardım ve destekte bulunulması gerekir. Bu yardım, ödemeler dengesini rahatlatacak. Mevcut bir havuzda olan su açılan delikten kaçıyor, diğer taraftan takviye yapılmalı. Bu sayede ham kamu, hem piyasadaki azalan para yerine gelir, piyasa çarkları yeniden canlanır.

Dövizdeki yükselişle ilgili 'kısa sürede bitecek' beklentisi vardı, hızının kesmemesi sinir bozdu. Yatırım ve alışverişlerde yavaşlama oldu. Geri dönüşlerin aksadığını görüyoruz, tahsilâtlarda sıkıntılar yaşanıyor. İşletmelerin iflası söz konusu…”

EKONOMİ ÇEVRELERİ NE DÜŞÜNÜYOR: TC'DEN NASIL KURTULURUZ?

Ekonomist Mahmut Sezinler: “Ülkedeki tüm üretimin arttırılmasını ve Türkiye’ye satılmasını talep etmeli”

“Türk Lirası’ndan nasıl kurtuluruz diye hemen siyasi talepte bulunması lazım”

Ekonomist Dr. Ayşem Çelebi: “İhracatı artırma yönünde talepte bulunulabilir”

EKONOMİ ÇEVRELERİ NE DÜŞÜNÜYOR?

Ekonomist Mahmut Sezinler:
“Ülkedeki tüm üretimin arttırılmasını ve Türkiye’ye satılmasını talep etmeli”

“Türkiye’deki dövizin seyri aslında yeni bir olay değil, 2008’den bu yana dünya krizi ile başlayan bir kriz.  Türkiye bütçesindeki açığın finanse edilmesiyle ilgili bu süreçte bazı sorunların ortaya çıkması bu sonucu doğurdu. Bu dönemlerde Avrupa ve Amerika’daki politikalar ile Türkiye’ye giren yabancı fonların yeniden çıkışı söz konusu oldu. Türkiye’de dövize talep arttı, üretimden de kopuldu, tüketime gidildi, büyümek için veya ekonomide yanlış bir model seçildi.

Bu süreçlerde Türkiye’de yaratılan farklı bir siyasi model oldu. Artık farklı bir ekonomik model yaratılacak diye düşünüyorum. Şu anda Türkiye’de oluşturulan siyasi yapının tanımı bence yok, ekonomisi de böyle olacak.

Durum bundan daha kötüye gidecek mi kestirmek çok mümkün değil ama çok da kötüye gideceğini öngörmüyorum. Bence kötünün topuna geldik. Bundan çok daha kötü olmaz diye düşünüyorum.”

“Türk Lirası’ndan nasıl kurtuluruz diye hemen siyasi talepte bulunması lazım”

“Başbakan’ın Türkiye ile temaslarında Türk Lirası’ndan nasıl kurtuluruz diye hemen siyasi talepte bulunması lazım. TL kullanımından vazgeçip döviz kullanımına geçmek talep etmeli. Öncelikli talebi bu olmalı. Başbakan bunu talep eder mi bilemiyorum ama talep ederse ret cevabı alacağını biliyorum.

Ardından ikinci talebi ise (ki bu hemen hayata geçirilebilir ve ülkede rahat bir nefes alırız); ülkedeki tüm üretimin arttırılmasını ve Türkiye’ye satılmasını talep etmeli. Ülkedeki üretim arttırılmalı, kısıtlamalar bu yönde kaldırılmalı ve tüm üretim Türkiye’ye satılmalı.”

Ekonomist Dr. Ayşem Çelebi:
“İhracatı artırma yönünde talepte bulunulabilir”

“Türk Lirası'nın gün geçtikçe büyük ölçüde değer kaybetmesi, şirketlerin ve bankaların bilançoları üzerinde kötü yönde olumsuz etkiler oluşturacaktır. Yabancı şirketlerin özel sektörün bilançosuna yönelik huzursuzlukları muhtemelen sermaye akışının önemli miktarda azalmasına yol açacak. Piyasa değerlendirmelerine göre Türk Lirası üzerindeki kaygılar, değer kaybı daha da artacaktır. Dövizin gidişatı yüzünden Türkiye’de ve ülkemizde işletmeler için tehlike çanları çalıyor. Türk Lirası’ndaki (TL) zayıflama sonrası tehlikeli çanlarının çaldığı, değer kaybeden TL’nin enflasyonu artıracağını ve özel sektör üzerindeki borçlanmayı ve yabancı sermayeyi olumsuz yönde etkileyeceğini ve tüm riskleri artıracağının sinyallerini veriyor. Döviz kurlarının bu olumsuz gidişatı devam edeceğinden dolayı hem yüksek enflasyonla hem de dalgalı bir kurla karşı karşıya kalmaya devam edeceğiz.”

“Yabancı paranın ekonomimize katkı sağlayacağı durumu anlatılmalıdır”

“Başbakan Erhürman’ın TC temaslarında, KKTC için ihracatı artırma yönünde, yerli ürünlerimizi TC’ye ihraç edebilmeyi sağlanması, turizm, yabancı turistleri ülkemize de gelmesinin sağlanması yönünde talepte bulunulabilir. Döviz kurlarının gidişatı, TL’nin zayıflamasına, yüksek enflasyona neden olacağında, ülkemizde üretilen malların ucuzlamasına ve bu ürünleri ihraç edebilirsek ülkemize pozitif yönden ekonomide etkisi olacağına. Döviz kurlarının TL karşısında değer kazanması, yabancı turistlerin ülkemizde uygun fiyatlarla tatil yapma fırsatları tanıyacağına ve turizm, yabancı turist ülkemize akışının sağlanması, yabancı paranın ekonomimize katkı sağlayacağı durumu anlatılmalıdır. Ayrıca eğitim sektöründe, yabancı öğrencilerin de döviz kurlarının bu seyrinde ekonomimizde pozitif etkisi olacağından, eğitim sektörüne de destek talebi istenmelidir.”