Kıbrıs Türk Ticaret Odası, iki uzmana hazırlattığı “Güncel Elektrik Üretim Durumu ve Enterkonnekte Bağlantı Seçenekleri” başlıklı raporu açıkladı. Rapor, daha büyük bir şebeke ile enterkonnekte bağlantısı öneriyor, bunun için de uluslararası ihaleye çıkılması çağrısı yapıyor.

Rapor ayrıca KKTC – TC arasında kablo ile denizaltı HVAC elektrik bağlantısının “şu anda mümkün görünmediğini” belirtiliyor, bu tür senkron bağlantılar için Avrupa Enterkonnekte Elektrik Ağı (ENTSO-E)’den resmi izin alınması gerektiğini ortaya koyuyor.

Raporda, KKTC -TC arasında en doğru enterkonnekte bağlantı için “HVDC VSC” sistemi öneriliyor, toplam maliyet 360 milyon dolar olarak hesaplanıyor.

Karar sürecinde kablo mülkiyetinin mutlaka “KKTC”de olması gereğine dikkat çeken rapor, “yap-işlet-devret” işletme modelini öneriyor.

Rapora göre, “TC’de üretilen elektrik maliyetinin günümüzde yaklaşık 2 TL, KKTC’de ise ortalama 4 TL olduğu varsayıldığında 400 MW’lık bir enterkonnekte kablo bağlantısının ekonomik faydasının yıllık 320 milyon dolar olacağı öngörülmektedir.”

Elektrik ve yenilenebilir enerji alanında uzman iki akademisyen Prof. Dr. Murat Fahrioğlu ve Prof. Dr. Serkan Abbasoğlu’nun imza attığı raporda 4 aşamalı bir eylem planı öne çıkıyor.

1- Daha büyük bir şebeke ile enterkonnekte bağlantısı.
2- Yüksek verimli ve temiz yakıtlı bir Kombine Çevrim santral yatırımı.
3- Yerel şebekenin ve elektrik otoritesinin güçlendirilmesi.
4- Yenilenebilir enerji yatırımlarının şebeke dostu teknolojilerle sürdürülmesi.

Kıbrıs Türk Ticaret Odası, enerjiyle ilgili son gelişmelerde, “KKTC’nin elektrik ihtiyacının karşılanmasını 20 yıllık süreyle, ihalesiz bir yöntemle ve alternatiflerini araştırmadan AKSA’ya devretmek kabul edilemez” duruşu ile dikkat çekmişti. Buna rağmen hükümet, Meclis’ten, ihalesiz sözleşme yapma yetkisi içeren yasa tasarısını oyçokluğu ile geçirmişti.

 

‘Uluslararası ihale’ vurgusu

“KKTC’de Güncel Elektrik Üretim Durumu ve Enterkonnekte Bağlantı Seçenekleri” başlıklı rapor çoğunlukla teknik ve akademik bir durum tespiti olarak öne çıkıyor.
Fizibilite Raporu değil.
Bir proje ya da iş fikrinin uygulanabilirliğini sorgulamıyor, farklı alternatiflere yönelmiyor, pratiğe ve maliyete dair kapsamlı somut sonuçlar, rakamlar, yol haritaları ortaya koymuyor.

Rapor, Kıbrıs’ın kuzeyinde “Enerjiye makul fiyatta ve kesintisiz olarak ulaşmak” için temel çareler seslendiriyor. Yine de örneğin Kıbrıs adasında “ortak bir santral” fikrini ele almıyor, çoğunlukla, KKTC ve TC arasındaki enterkonnekte opsiyonlarına odaklanıyor.

Ancak rapora şu not da düşülüyor:
“Bir sonraki adımda doğru kapasiteye göre objektif teknik ve ekonomik parametrelerin yer aldığı detaylı bir fizibilite çalışması yapılması ve akabinde de finansman şeklinin belirlenerek uluslararası bir ihale ile sürecinin başlatılması ivedidir.”

Raporda şu saptama öne çıkıyor:
“Doğru tasarlanan bir enterkonnekte sistem ülkemize de birçok avantaj getirecektir. Başta elektrik arz güvenliği ve düşük elektrik üretim maliyetleri olmak üzere enerji sepetimizin çeşitlendirilmesi, Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından üretilebilecek fazla elektriğin satılabilmesi ve çevresel sorunların azaltılmasını bunların başlıcaları olarak sayabiliriz.”

Rapora göre;

• Güneş enerjisine yapılan yatırımlar 100 Mw’ı aştı, bu rakam sistemin düşük kapasite faktörü sebebi ile elektrik ihtiyacımızın ancak % 8-9’unu karşılıyor.
   
• Avrupa Birliği’nin “Enerji Hedefleri” incelendiğinde; bu oranın 2030 yılı için %15’e yükseltilmesi isteniyor.
   

Toplam kullanılabilir güç 352,6 MW

Raporda, Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu’nun (Kıb-Tek) 1975’ten 1996 yılına kadar elektrik santral yatırımlarını yürüttüğü, aynı zamanda Kıbrıs Elektrik Kurumu’ndan (EAC) aldığı elektrik enerjisi ile toplumun ihtiyacını karşıladığı anlatılıyor.

Kıb-Tek’in Mevcut Durum ve Projeksiyonu şöyle özetleniyor

• 1975’te ilk nesil üniteler Dikmen’de kuruldu: 2 x 30 MW kapasiteli iki gaz türbini (dizel yakıtla çalışan),

• 1983’te 15 MW’lık başka bir gaz türbini kuruldu,

• 1995 yılında Teknecik’te (Girne bölgesi) iki buhar türbini tabanlı jeneratör kuruldu: 2 x 60 MW.

• Bunu takiben 1996 yılında EAC kuzeye elektrik vermeyi durdurdu.

• 2003 yılında özel bir şirket (AKSA) Kalecik’te (Mağusa bölgesi) bir dizel jeneratör santrali kurdu: 8 x 17.5 MW + 1 x 8 MW

• 2007’de KIBTEK, Teknecik santraline benzer bir ilaveyi kurdu: 8 x 17 MW

• 2022’de Teknecik santraline motorinle çalışan iki adet Mobil Gaz Türbini de eklendi: 2 x 25 MW.

• AKSA’nın 2024 yılı Mayıs ayına kadar sözleşmesi bulunuyor.

• Toplam kurulu güç kapasitesi 454 MW’tır. Ancak, fiili kullanılabilir maksimum güç dikkate alındığında ve her bir jeneratör için %10’luk bir sıcak rezerv marjı hesaplandığında, kullanılabilir toplamın 352,6 MW olduğu hesaplanmıştır.

1997-2022 yılları arasında elektrikte ortalama talep artışının %5,16 olduğunu hesaplayan rapora göre, bu artış dikkate alındığında, 2040 yılında oluşacak elektrik ihtiyacı 900 MW’a gelecek.

Enterkonnekte bağlantı Kıbrıs Cumhuriyeti için de gerekli

“Kuzey Kıbrıs’ın enerji yapılandırılmasını değerlendirirken AB 2020 ve 2030 hedeflerini ve de Yeşil Mutabakat çerçevesinde ortaya çıkan 2050 hedeflerini irdelemek gerekir” diyen raporda, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ülke bazlı hedeflerin gerisinde kalan 6 ülkeden biri olduğuna dikkat çekiliyor.

Rapor şu iddiayı ortaya atıyor:
“Güney Kıbrıs’ın 2020 hedeflerine ulaşamaması ve 2030 hedefleri arasında yer alan %15 enterkonnekte oranını yakalama hedefi Kuzey Kıbrıs’ta yapılacak bir Enterkonnekte yatırımının ve çevre dostu enerji kaynakları ile enerji üretiminin önemini daha da artırmaktadır. Dolayısı ile Enterkonnekte sürecini bu durumu gözden kaçırmadan değerlendirmekte fayda olacaktır.”;

 

Rapordan…

Elektrik enterkonnekte sistemi

“Elektrik enterkonnekte sistemleri, birbirine yakın tüketim noktalarını birbirine bağlayan kablolardır. Bu kablolar kayıpları azaltmak adına yüksek voltajda çalışır. Enterkonnekte bağlantı sistemleri, üretilen fazla gücün tüketiciler (ülkeler) arasında alınıp satılmasını ve paylaşılmasını sağlarlar. Bu sayede, üretilen fazla elektrik enerjisi israf edilmez ve daha yeşil, daha verimli bir güç sistemi sağlar.”

“Türkiye, Almanya’dan sonra Avrupa’nın en büyük ikinci elektrik şebekesidir ve ENTSO-E üyesidir. Yunanistan ve Bulgaristan ile 3 bağlantı hattı üzerinden Avrupa şebekesine bağlantısı vardır. Kıbrıs’tan Türkiye’ye bağlantı kurmak, AB’deki son ülkeyi de Avrupa şebekesine bağlayacaktır. Bu en ekonomik ve teknik olarak uygulanabilir çözümdür.”

“Deniz altı bağlantı ENTSO-E resmi izni olmadan mümkün değil”

“KKTC’de Güncel Elektrik Üretim Durumu ve Enterkonnekte Bağlantı Seçenekleri” başlıklı rapora göre KKTC – TC arasında kablo ile denizaltı HVAC elektrik bağlantısı mümkün görünmüyor. Rapor, “Bu uygulama şu anda mümkün görünmüyor çünkü bu tür senkron bağlantılar için ENTSO-E’den (Avrupa Enterkonnekte Elektrik Ağı) resmi izin alınması gereklidir” görüşünü ortaya koyuyor.
 

Rapora göre KKTC – TC arasındaki bağlantı için en uygun opsiyonun “HVDC VSC” olduğu belirtiliyor ve şu saptamalar yapılıyor:
“Dünya genelinde bağlantıların çoğu bu şekilde yapılmaya başlanmıştır. Türkiye ile Kuzey Kıbrıs arasında kurulacak bir HVDC VSC bağlantısı ile Avrasya (Eurasia) HVDC sistemine bağlanarak hayal edilen Desertec projesinin başlangıcı oluşturulabilir. Eurasia projesinin büyük bir kısmı Avrupa fonlarından desteklidir. Türkiye-Kuzey Kıbrıs HVDC iletim hattı Türkiye için Avrasya HVDC projesine dahil olmak için bir fırsat olabilir. Ayrıca güney Kıbrıs ve Yunanistan’ın aldığı desteklerden Türkiye’nin de alma ihtimali bulunmaktadır. Her ne kadar HVDC VSC verimli tek çözüm olsa da son karar için detaylı şebeke analizleri yapılmak zorundadır.”