Çevre Mühendisi

Atıklarımız hep dert, hep sorun... Toplarken, taşırken, depolarken ya da depolayamazken (!) hep sorun... Sorunun nedenleri ve çözümleri ayrı yazı, hatta yazılar konusu ama ben bugün güzel atıkların güzel çözüm yöntemlerinden bahsetmek istiyorum. Evlerimizde, mutfaklarımızdan çıkan atıkların çöpe gitmeden gübreye dönüşmesinden yani kompost yapımından bahsetmek istiyorum. Evet gerçek bir mucize, çünkü hem atıklarınızdan kurtuluyorsunuz hem de bahçenize ya da saksıdaki çiçeğinize büyük bir iyilik yapmış oluyorsunuz.

Kompost, en basit anlamıyla organik kökenli atıkların çürütülmesi sonucu elde edilen doğal bir gübredir. Bunun yapılabilmesi için bir çok mikoroorganizmalar da kompostumuza yardımcı oluyor. Bu canlılar ortamın oksijenini kullanarak çöp içerisindeki organik maddeleri ayrıştırıyorlar ve uygun koşullarda çürüyen atıklarımız çok güzel bir gübreye dönüşüyor.  Dünya tarihi kadar eski bir yöntem olan kompostlaştırmayı ninelerinizin, dedelerinizin evinden bile hatırlayabilirsiniz. Örneğin benim anneannem yıllarca bahçesinin küçük bir köşesinde bahçe atıkları  ve çeşitli atıklarla  bu kompostu üretmeyi başardı. Yağmur ve güneş de ona yardımcı oldu, tek yaptığı bu karışımı dönem dönem karıştırmak ve kuruysa su eklemek oldu. Bu nedenle çok eski olan bu yöntemi gerek bu şekilde gerekse biraz daha modernize edilmiş haliyle evlerinizde rahatlıkla deneyebilirsiniz. Ürettiğiniz kompostu, tarım veya çiçek yetiştirme için kullanacağınız gibi toprağın yapısını zenginleştirmek ve düzenlemek için de kullanabileceksiniz. Böylece toprağın daha iyi hava almasını, daha iyi işlenebilmesini ve su tutma kabiliyetini de artırmış oluyorsunuz.

KOLAY YÖNTEM

Kompostu üretmek için birçok yöntem bulunuyor, teknolojinin gelişmesiyle birlikte kompost kutuları, solucan evleri, kompostu 1 günde bile hazır hale getirebilen pratik kompost makineleri artık yaygın olarak kullanılıyor. Teknolojinin bu yönde gelişmiş olması, aynı zamanda böyle bir ihtiyacın arttığını göstermektedir ki bu da çevresel duyarlılığın arttığını gösterdiği için son derece sevindiricidir. Ben size bahçenizin küçük bir köşesinde ya da balkonunuzda kolaylıkla uygulayabileceğiniz bir yöntemden bahsetmek istiyorum.  Çevre Mühendisleri Odasında etkin olarak  görev aldığım dönemde  arkadaşlarımızın yürüttüğü bir proje kapsamında Karpaz bölgesinde bu konuda  çeşitli eğitimler verildi ve çok güzel sonuçlar alındı. İşte ben de odamızın bu çalışmasını referans göstererek sizlere kolay bir kompost yapımından bahsetmek istiyorum.

ATIKLARIMIZI KOMPOST YAPABİLİRİZ

Öncelikle ihtiyacımız olan bir kürek ya da tırmık ve tahta bir kutu. Kutu, aslında atıklarımızın derli toplu biriktirilmesi için kullanılan bir araç, yani olmayabilir ama görüntü kaygınız varsa atığın hava almasını sağlayacak aralıklı tahtalardan oluşan bir kutu size bu konuda yardımcı olacaktır. Bahçeniz yoksa balkonunuzda delikli bir kap içerisinde de aynı işlemi yapabilirsiniz. İlk olarak  atıklarımızı bu kutuya atmaya başlıyoruz. İdeal bir kompost üretimi için yeşil atıklarımız ile kahverengi atıklarımızı orantılı bir şekilde atmaya başlıyoruz. En iyi karışımı sağlamak için;  ¼ oranında yeşil atık yani; çiğ veya  pişmiş sebze,  meyve artıkları, ekmek ve tahıl ürünleri, kahve telvesi, çay, bahçe otları veya çim ile  tavuk, tavşan, inek veya at gübresi  atarken,  ¾ oranında kahverengi atık yani bahçe atıkları (kuru dal / yapraklar),  kullanılmış saksı toprağı,  yumurta kabukları,  fındık kabukları, talaş / saman, odun yakılan şömine külleri,  pamuk / yün bez parçaları,  parçalanmış gazete / karton / kağıt atmaya dikkat etmek.  Atıklarımızı her attığımızda karışımı karıştırmak ve  çok sıcak havalarda karışıma su eklememiz dışında yapmamız gereken birşey kalmıyor. Alt bölümdeki malzeme koyu toprak rengine dönüştüğünde kompost kullanıma hazır demektir. Biraz sabırlı olmanızı en iyi sonucu almanız için 3 -6 ay gibi bir süre karışımı beslemenizi öneririm.

İYİ KARIŞIM NOTLARI

Karışım size ihtiyacınız her bilgiyi verecektir. Kompostun hazır olduğundan, bazı sorunlar olduğuna kadar bir çok ipucu verebilmektedir. Şöyle ki, kompostunuzdan çürük bir yumurta kokusu geliyorsa yetersiz havalandirma veya çok fazla nemlendirme yaptığınız anlamına geliyor. Bu durumda kompost yığınını iyice karıştırmalı ve kahverengi (karbon içeren) madde eklemeliyiz. Örneğin, kuru dal veya odun talaşı burada iyi bir çözüm olabiliyor. Ya da kompostunuzdan amonyak kokusu geliyorsa yeşil atıkları fazla atmış olduğunuz anlamı taşır ki çözüm yine kahverengi atığı artırmaktır. Kompostunuz çok küçükse ve çok nemsizse de bu kokuyu alabilirsiniz, o zaman da atığın miktarını artırabilir, su ile beslemeye devam edebilrisiniz. Kompost yığınınız yeterince ısınmıyor ve parçalanma yavaş oluyorsa yani beklediğiniz dönüşüm gerçekleşmiyorsa, sebze meyve atıkları, çim atıkları eklenmelidir. Hava çok soğuksa yine aynı etki olabilir, bu durumda da yığınınızın üstünü örtebilirsiniz. Her şekilde yığını sürekli karıştırmak ve havalanmasını sağlamak iyi gelecektir. ¼ yeşil ve ¾ kahverengi oranını aklınızda tutabildiğiniz sürece fazla sorunla karşılaşmıyorsunuz Kompostunuzun iyi bir gübre haline geldiğini kokusu ve rengi size söyleyecektir. Kompostunuz tanınmayacak seviyede ayrışmış ve hoş bir toprak  kokusu geliyorsa hazırdır. Elde ettiğiniz bu ürün nelere yaramıyor ki; toprağın yapısını iyileştiriyor, havalanmasını ve sıkışmasını önlerken, nem tutma kapasitesini artırıyor, bitkinin ise ihtiyacı olan besinleri sağlıyor, büyümeyi hızlandırıp güçlendiriyor.

ATIKTAN YARARLI BİR ÜRÜN

Evet bahsettiğim gibi evde kompost hazırlamanın bir çok yöntemi ve alternatifi var. Bu tarif, bu yöntemlerden sadece bir tanesidir. Ama en iyi yolu, deneyip yanılma yoluyla öğrenmektir, ilk defadan büyük bir başarı elde edemezsiniz belki ama deneyerek en iyi sonuca varacağınıza ve mükemmel bir gübre elde edeceğinize kuşkum yok! Unutmayın ki,  kompostunuzdaki tepkimeler size ihtiyacınız olan herşeyin ip ucunu verecektir.  Buradaki temel amacımız mutfak atıklarımızı değerlendirmek ve evlerimizden kaynaklanan katı atık miktarını azaltmaktır. Üstelik de bunu yaparken hem yeni deneyimler yaşıyoruz hem de ortaya mis gibi bir ürün çıkarıyoruz.