Ödül AŞIK ÜLKER

Ombudsman İlkan Varol, gece kulüpleri konusundan çok uzun süredir rahatsız olduğunu ve soruşturma başlatma isteği olduğunu ifade ederek, gece kulübünde yaşanan son ölüm olayının kendisini resen soruşturma başlatma noktasına getirdiğini belirtti.

“25 yaşında, gencecik bir insan hangi koşullardadır ki, polis raporuna göre, canına kıymaya karar verdi. O ışıl ışıl binaların arkasında nasıl bir karanlık var?” diyen İlkan, ölüm olayıyla ilgili cezai soruşturmayı polisin yaptığını, kendilerinin yapacağı soruşturmanın gece kulüplerinin ve idarenin hukuki işleyişiyle ilgili olacağını vurguladı.

Ombudsman’ın yaptırım gücü olmadığının, raporlarının tavsiye niteliğinde olduğunun altını çizen Varol, “İdare, tavsiye nitelikli raporumuzu dikkate alırsa, gereğini yapacak” dedi.

İlkan Varol, görev süresinde hazırlanan raporların %49’unun idare aleyhine, %38’inin idare leyhine olduğunu belirterek, %13’ünün de başvurudan sonra konu yargıya gittiği ve iki soruşturma aynı anda yürüyemeyeceği için ya da şikayetçi idareyle sorununu çözdüğü için geri çekildiğini söyledi.

Varol, görevde olduğu üç yıl içinde en fazla, Anayasası’nın 76’ıncı maddesi ve 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesi tahtında belirtilen 30 günlük sürelere yanıt verme kuralına uyulmaması konusunda vatandaşlardan şikayet aldıklarını kaydetti.

İlkan Varol, Ombudsman raporları ışığında, idarenin yasalardaki eksiklikleri fark edip, düzenlemeye çalıştığını öğrendiklerini söyleyerek, raporlarının çoğunun amaca ulaştığını gördüklerini ifade etti.

“Kadro sayısı çok yetersiz ve personel çok büyük özveriyle çalışıyor”

Soru: Üç yıldır Ombudsman olarak görev yapıyorsunuz? Üç yıl nasıl geçti?

Varol: Biraz meşakkatli bir süreçti. Daha güçlü bir kadro bulmayı beklemiştim ancak her ortamda ifade ettiğim gibi, kadro sayısı çok yetersiz ve personel çok büyük özveriyle çalışıyor. Hukukçu kadrosu olmayan bir Ombudsman Dairesi olarak raporları hazırlıyoruz. Bütçe görüşmelerinde, bir çok milletvekili, bu süreçte bir yasa değişikliği hazırlamamızı önerdi. Kadromuzu genişletmek açısından yasa üzerinde çalışmamızı yaptık, neticelendirdik artık işleme girme aşamasındadır. Çok ivedi bir şekilde hukukçuya ve basın personeline ihtiyacımız var. Basının her gün taranması lazım.

Ombudsman nasıl harekete geçebilir?

Soru: Ombudsmanın harekete geçebilmesi ve soruşturma başlatması için ne olması gerekir?

Varol: Ombudsman iki şekilde harekete geçebilir. Birincisi, ombudsman bir yasanın veya mevzuatın uygulanmadığını, yanlış uygulandığını görür ve resen harekete geçebilir. İkincisi ise, vatandaşın, bir yasanın veya mevzuatın uygulanmadığı veya yanlış uygulandığı yönündeki idare aleyhindeki şikayetiyle olur. İkisinde de sonraki süreç aynı şekilde yürür. Konuyla ilgili muhatap idarenin hangisi olduğu belirlenir ve yasa gereği, söz konusu idareye sorular sorulur. Sorulara gelen cevaplar ve yasal mevzuat değerlendirilip rapor hazırlanır. Soruşturmaların gizliliği esastır. Herhangi bir yaptırım gücümüz yoktur, raporlarımız tavsiye niteliğindedir. Dünyanın bir çok yerinde basın, ombudsman raporlarına çok önem verir ve konuyu gündemde tutarak idare üzerinde baskı kurar.

“En fazla şikayet, 30 gün içerisinde yazılı yanıt verilmemesiyle ilgili...”

Soru: Üç senede, en çok hangi konuda şikayet aldınız?

Varol: En fazla, Anayasa’nın 76’ıncı maddesi ve 27/2013 sayılı İyi İdare Yasası’nın 15’inci maddesi tahtında belirtilen 30 günlük sürelere uymayarak, vatandaşa 30 gün içerisinde yazılı yanıt verilmemesiyle ilgili şikayet alıyoruz. Bu, dairemize çok büyük bir yük bindiriyor. İdarenin, herhangi bir dilekçe aldığı zaman, alındı belgesi vermesi lazım, o da verilmiyor maalesef. Memurların eğitilmesi lazım. İdarenin, vatandaşın anayasal haklarının uygulanabilirliğini sağlayabilmesi için memurlara hizmetiçi eğitim vermesi ve vatandaşın mağduriyetini gidermesi gerekmektedir. Vatandaş bu konularda çok mağdur. Ne yazık ki, hemen hemen aldığımız her şikayetin içerisinde “dilekçeme yanıt alamadım” cümlesi vardır.

“Raporların %49’u idare aleyhine, %38’i idare leyhine...”

Soru: Üç yılda kaç şikayet aldınız ve kaç rapor hazırladınız? Soruşturmalar sonucunda ortaya nasıl bir tablo çıktı, vatandaş şikayetlerinde haklı mı?

Varol: Göreve geldiğim 28 Mart 2022 tarihinde soruşturması devam eden 65 dosya mevcuttu. Bu süre zarfında da 63 başvuru aldık, 47 soruşturma tamamladık ve rapor yayınladık, 23 şikayet de, idarenin hatalı işlemi, başvuru sahibi leyhine düzeltmesi nedeniyle geri çekildi, 7 dosya mahkemeye yansıdığı için ileriye götürülemedi. Ayrıca, Ombudsman Yasası tahtında şikayet konuları yetkimiz dışında olup, bir çoğunda özel hukuk ilişkisi olduğundan 116 vatandaştan yazılı şikayetleri kabul etmeyerek, kendilerine hukuki bilgi verilerek ve/veya idareyle temas sağlanarak yardımcı olundu. Çoğunlukla yerel yönetimler ve Başbakan Yardımcılığı’yla ilgili şikayet geldi.

Hazırladığımız raporların %49’u idare aleyhine, %38’i idare leyhine oldu. %13 de buraya başvuru yaptıktan sonra konu yargıya gittiği ve iki soruşturma aynı anda yürüyemeyeceği için ya da şikayetçi idareyle sorununu çözdüğü için soruşturma geri çekildi.

“Raporlarımızın çoğunun amaca ulaştığını gördük”

Soru: Ombudsman olarak tavsiye nitelikli bir rapor yayınlıyorsunuz. İdare raporlarınızı ne kadar dikkate alıyor?

Varol: Bu konuda bir çalışma yapıyoruz. Ancak birçok noktada, idarenin raporlarımız ışığında yasalardaki eksiklikleri fark edip, düzenlemeye çalıştığını öğrendim. Raporlarımızın çoğunun amaca ulaştığını gördük.

Soru: Soruşturma yaparken idari makamlara soru soruyorsunuz. Sorularınıza yeterli yanıt alabiliyor musunuz?

Varol: Bazen alıyoruz, bazen hatırlatma yapılması gerekiyor, bazen ikinci bir hatırlatma daha gerekiyor. Cevap vermeyenler de oluyor ve bu nedenle bazı raporlarımız gecikiyor. İdareden duruma dair yanıt almadan rapor yayınlayamıyoruz. Yasa da zaten bunu emrediyor.

“Yasal davranmak veya eşitliği sağlamak çok da komplike bir durum değil”

Soru: Başvuruların çoğunda vatandaşın haklı olduğu ortaya çıktı. Bir hukukçu olarak, sizce adaletsizlik ve eşitsizlik nasıl giderilebilir?

Varol: Yapılması gereken bir çok yasa var, güncellenmesi gerekenler de var. Başbakanlık Hukuk, Siyasi İşler Müdürü olduğum dönemde, Merkezi Mevzuat Dairesi’ne de vekaleten müdürlük yaptım. Yasalar hazırlanırken, Merkezi Mevzuat Dairesi’nin de devreye konması gerekir ki, yeni yapılan yasalarla mevcut yasalar arasında herhangi bir çelişki ortaya çıkmasın. Yapılan idari işlemlerin hukuki zemine dayanması lazım. Yasal davranmak veya eşitliği sağlamak çok da komplike bir durum değil aslında. Yasalar doğrultusunda hareket edersek, hiçbir sıkıntı olmaz.

Soru: Eski Ombudsman Emine Dizdarlı, emekli olduktan sonra verdiği bir röportajda, bazı siyasetçilerden “başbakanla acaba istişare etse miydin” gibi talepler geldiğini, ombudsmanın kimseyle istişare etme durumu olmadığını ve kendilerinin bağımsız bir şekilde raporlarını hazırladıklarını söylemişti. Bu dönemde size siyasilerden baskı veya müdahale girişimi oldu mu?

Varol: Kanaatimce ombudsman görevine gelmemden önceki müdürlük ve müsteşarlık görevlerimde, yasaların uygulanması noktasındaki hassasiyetimin bilinmesi nedeniyle herhangi bir müdahale girişiminde bulunulmadı. Hiçbir soruşturmamda böyle bir şey olmadı, böyle bir şey yaşamadım.

“Soruşturmanın içeriğine dair bilgi veremem”

Soru: Gece kulüpleriyle ilgili resmen bir soruşturma başlattınız. Bu sorun uzun süredir var, bu soruşturmayı neden şimdi yapma ihtiyacı duydunuz? Nasıl bir yetkiniz var, nasıl bir soruşturma yürüteceksiniz?

Varol: Bu konudan, aslında çok uzun süredir rahatsızdım ve soruşturma başlatma isteğim vardı. Gece kulübünde yaşanan son ölüm olayı, beni resen soruşturma başlatma noktasına getirdi. 25 yaşında, gencecik bir insan hangi koşullardadır ki, polis raporuna göre, canına kıymaya karar verdi. O ışıl ışıl binaların arkasında nasıl bir karanlık var? Soruşturma başlatma yetkim var ancak yapacağımız soruşturmanın içeriğine dair bilgi veremem. Soruşturmanın gizliliği vardır, vereceğimiz her bilgi soruşturmamıza zarar verebilir. Şunu da netleştirmek isterim, ölüm olayıyla ilgili cezai soruşturmayı polis yapar. Bizim yapacağımız, gece kulüplerinin ve idarenin hukuki işleyişiyle ilgili olacak. Tabii ki meşakkatli, çok kapsamlı bir çalışma olacak. Kolay olmayacak. Biz raporumuzu hazırlayacağız, basınla paylaşacağız. İdare, tavsiye nitelikli raporumuzu dikkate alırsa, gereğini yapacak.

Soru: Başka konularda resen soruşturmalar var mı?

Varol: Şu anda yok, başlatacağım başka konular var ancak şu anda bilgi veremiyorum.