Bir sağlık çalıştayı yapıldı geçtiğimiz hafta. Kıbrıs Türk Tabipleri Birliği’nin önerdiği ve Sağlık Bakanlığının sağlıktaki aciliyeti kabul edip organize ettiği. Sağlıktaki tüm örgütlerin katıldığı demokratik, katılımcı ve çok üretimli bir toplantılar dizisi...
Manegement Centre’in sorunlar ve çözüm önerileri konseptiyle yaptığı çok profesyonel bir çalışma...
İlk adım atıldı. Daha önce yapılan birçok çalışmaların ışığında sorunlar güncellendi. Sorunlar güncellenirken aslında her masadan neredeyse ‘SOS’ çığlıkları duyuluyordu. Her masadan dedim çünkü sorunlar sekiz ayrı başlık altında toplanmıştı. Kamu Sağlık Hizmetleri, Acil Servis ve 112, Özel Sağlık Hizmetleri, Koruyucu Hekimlik, Hasta Hakları, Sağlığın Yönetimi ve Genel Sağlık Sigortası ve sağlığın Finansmanı.

Evet ilk basamak atıldı ama önümüzde çok sıkı çalışmamız gereken bir maraton var.  Ben umutsuz değilim, çünkü Çalıştay’da çok pozitif bir hava ve istek vardı. Yani aslında sağlıkta herkes sistem istiyordu.

Her masada en öncelikli kök sorunlarımızdan siyasal ve toplumsal irade eksikliği sanırım en çok altı çizilen konulardan biriydi. Öyleyse artık acil eylem planını devreye konmalı ve harekete geçmeliydik. Çünkü sağlık olmazsa yaşam da olmayacağına göre bu iradesizliğin bizi topyekûn yok oluşa sürüklediği de artık inkar edemeyeceğimiz bir gerçeğimizdir.
Ben bugün benim de içinde olduğum genel sağlık sigortası ve sağlığın finansmanı ile ilgili konuyu sizlerle paylaşmaya çalışacağım.  Sağlıkta en önemli konu sağlıkta güvence altında olmak ve işin finansmanı...

KKTC’de yaşayan 300 bin dolayındaki kayıtlı nüfusun çoğunluğu sağlık güvencesi altında bulunmakta ya da bulunur gibi görünmektedir.
• emekli sandığı
• Sosyal sigortalar yasası (2008 yılına kadar)
• Sosyal güvenlik yasası (2008 yılı sonrası)
• sosyal yardım 
kapsamında olan hastaların  Kamu Sağlık Hizmetlerinden yararlanabilmektedir.

Peki ama amaç ne olmalıdır.
KKTC’nin sosyal, kültürel, ekonomik ve politik yapısına uygun olarak:
insanı merkez alan
toplumun ve bireyin sağlık düzeyini yükseltmeyi sağlayan
hakkaniyet ilkesine dayalı
verimlilik ve etkililiği sağlayan
kaliteli hizmet sunan
halkın ulaşabilmesi için engelleri kaldırmayı amaçlayan
bir sağlık hizmet sisteminin kurulmasını sağlamaktır.

HEDEF: Herkesin sağlık açısından güvence altına alınması ve bu doğrultuda genel sağlık sigortasının oluşturulmasıdır.

TEK TİP SAĞLIK GÜVENCESİ

2008 yılı sonrası, Emekli sandığı, sosyal sigortalar ve  sosyal yardım kapsamında olan hastalar tek tip sağlık güvencesi ile kamu sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir.

ÖDENEN PRİMLER

Sosyal sigortalar yasasına göre çalışanın sağlık için ödediği primler.
• %2 sigortalı
• %2 işveren
• %2 Devlet
Toplam : % 6

Sosyal Güvenlik Yasasına göre çalışanın ödediği primler.
• %2.25 sigortalı
• %2.25 işveren
• %2.00 Devlet 
Toplam: % 6.5

Sosyal yardım alanlar:
Devlet tarafından

SOSYAL SİGORTA HARCAMALARI

Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi, çalışanların sağlık için kesilen primleri aslında sağlık fonuna gitmiyor. Çünkü toplanan paranın ancak %11’i sağlığa geri dönüyor. Yani %89 gibi bir rakam başka türlü amaçlar için kullanılmaktadır.

Kamu sağlık hizmetleri sunumu, Sağlık  Bakanlığı'nın tekeli altında bulunmaktadır. Dolayısıyla, birinci ve ikinci basamak sağlık hizmetleri Sağlık Bakanlığına bağlı  hastaneler ve sağlık merkezlerinde sunulurken, ilaç ve benzeri tıbbi malzeme ihtiyaçları da yine Sağlık Bakanlığına bağlı İlaç ve Eczacılık Dairesi tarafından direkt olarak sağlanmaktadır.

SAĞLIK HARCAMALARININ DAĞILIMI

2008

KKTC'de nüfusun hemen hemen tamamının sağlık güvencesi altında olmasına karşın, sağlıkta güçlü bir özel sektörün varlığı da gerçektir. Dolayısıyla, her ülkede olduğu gibi KKTC'de de sağlık harcaması hem kamu, hem de özel sektör tarafından gerçekleştirilmektedir. Kişilerin yaptıkları özel sağlık harcamaları 2008 yılında toplam sağlık harcamalarının %42.4’ünü oluşturmaktadır.

BİREYSEL  SAĞLIK HARCAMALARI

Toplam Sağlık Harcamaları: Kamu ve Birey Payları (%)

KKTC SAĞLIK HARCAMALARININ FİNANSMAN KAYNAKLARI

*Vergiler          *Primler         *Cepten

KKTC, GSMH’sının 6’sı gibi büyük bir oran sağlığa harcanmaktadır. Bunun da kendi içinde %40’dan fazlası doğrudan vatandaşlar tarafından karşılanmaktadır. Buna rağmen halkta gerek kamu gerek özel sektöre yönelik memnuniyetsizlik olup imkanlarını (maddi ve siyasi) kullanarak yurtdışında tanı ve tedavi hizmetlerini almayı tercih etmektedirler.

Öte yandan ülkede mevcut hekimlerin yarısından fazlasının özel sektörde çalışmasının yanında, kamuda çalışan hekimlerin de hemen hemen hepsinin aynı zamanda özel sektörde çalışıyor olması bu durumu, yani ülkenin sağlık sisteminin sorgulanmasını gerektiren bir diğer kanıt olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yine ilaç dağıtımın tamamen merkezden yönetilmesine rağmen, piyasada 165 özel eczanenin olması ve cepten ödenerek alınan ilaç tutarının önemli boyutlara ulaşması, sistemi sorgulayan bir diğer açık kanıt olmaktadır.

SAĞLIK HİZMETLERİNİN FİNANSMANI

Finansman kaynakları - Öneriler:

Sağlık hizmetleri iki ana kaynaktan finanse edilebilir:

• Devlet bütçesi
• Sağlık sigortası primleri
• Kullanıcı katkıları

DEVLET BÜTÇESİ

• Maliye Bakanlığından yapılacak aktarmalarla
• devlet laboratuvarı  
• acil hizmetler
• öncelikli sağlık sorunlarına yönelik programların bütçeleri
• sağlık kuruluşlarının yatırım harcamaları
• prim ödeme gücü olmayan KKTC vatandaşlarının sağlık hizmetleri
• sözleşmeler dışında kalan personelin maaş giderleri finanse edilecektir.
• Devlet laboratuvarı kendi bünyesinde kurulacak döner sermaye ile hizmetleri ücret karşılığında sunacaktır.

SAĞLIK SİGORTASI

• Kişisel sağlık hizmetleri  toplanacak sağlık sigortası primleri ile finanse edilebilir. Sağlık sigortası tüm KKTC vatandaşlarının ve KKTC’de yaşayan yabancılarının sağlık güvencesini sağlayabilir.
• Sağlık sigortasının gelirleri aşağıda belirtilen gurupları kapsar:
• Tüm devlet memurlarından toplanacak primler
• Sosyal sigorta kapsamındaki kişiler için sosyal sigorta kurumundan yapılacak aktarmalar
• Serbest meslek mensuplarından toplanacak primler
• Tarım ve hayvancılık hizmetlerinde çalışanlardan toplanacak primler
• Öğrencilerden alınacak primler
• Ödeme gücü olmayanlar için devlet bütçesinden yapılacak aktarmalar

SAĞLIK FİNANSMAN FONU KURULMASI VE PRİMLERİN FONDA TOPLANMASI

• Devlet memurlarının ve ödeme güçlüğü olan vatandaşların primleri- Maliye Bakanlığı
• Sosyal Sigortalılar, serbest meslek sahipleri ve hayvancılık hizmetlerinde çalışanlar - Sosyal Sigorta Kurumu
• Öğrenciler - Üniversiteler
• Ödenmeyen primler - Ceza

Sağlık Finansman Fonu ve Sağlık Bakanlığı işbirliği içerisinde

KAMU HASTAHANELERİ
ÖZEL HASTAHANELER
ÖZEL MUAYENEHANELER ‘den sözleşme yolu ile hizmet satın alabilir

SAĞLIK FİNANSMAN FONUNUN İDARESİ

• Mali ve idari bakımdan özerk, tüzel kişiliği haiz bir kamu kurumu olmalıdır.
• Sağlık finansman fonu,
*genel müdürü
*yönetim kurulu (sağlık bakanlığı temsilci/temsilcileri, çalışma bakanlığı temsilci/temsilcileri, ilgili meslek örgütleri temsilcileri)
• Fonun denetiminin olması çok önemlidir

SAĞLIK FİNANSMAN FONUNUN GÖREVLERİ

1. Sağlık sigorta primlerinin toplanması
2. Diğer  kurumlarda toplanan primlerin aktarılması
3. Sağlık kurumları ile sözleşme yapılması
4. Sözleşmenin uygulanmasının izlenmesi ve ödemelerin yapılmasının denetlenmesi

SAĞLIK FİNANSMAN FONUNUN ÖDEME YAPACAĞI KURUMLAR

• Özel muayenehaneler
• Özel hastaneler
• Kamu hastaneleri
• Kamu sağlık kurumları
• Özel sağlık kurumları

Kısa vadeli politikalar içerisinde oluşturulacak sağlık fonunun kendine yeter ve yapılacak yatırımların iyi değerlendirilmesi için oluşturulacak bir sağlık ekonomistleri ekibiyle aktüeriyle hesaplamaları yapılmalıdır.
Bu hesaplamalar ile prim oranları daha doğru tespit edilebilecektir.