“Gıbrıztürgçesinde yazmag da, gonuşmag da sömürgecinin bize dayaddığı formlara, ısdandardlara garşı sivil itaadsizlig pratiyidir. Özgürlüg isteyiyorsag gendi dilimize, seslerimize, söyleyiş biçimlerimize sahib çıgmag zorundayıg. Esginin içinde boğulmadan, esgiye gömülmeden, muhafazakarlaşmadan…”

Halil KARAPAŞAOĞLU

Sömürgeci gendi dilini, gendi kültür annayışını, siyased ve ekonomig ilişgilerni sömürdüğü tobrag parçasına daşır. Yerleşimci Kolonyalizmin en böyüg özelliglerinden biri gendini, sömürdüğü tobraglarda inşa edmesidir. Sömürgeci, sömürdüğü tobraglarda gendisinin bir gobyasını yaradır. Neçin gosgoca Afrika kıtası batılı sömürgecilerin farklı farklı dillerini gonuşurkana, Avrupalılar Afrikalıların dillerini gonuşmaz? Dil, toplumsal ilişgilerin ve tarihsel gelişmelerin bir sonucudur. Sömürülen sömürgecisine dönüşdügça, gendinin sömürüldüğnü unudur. Sömürgeci ve sömürülen arasındakı farklar galgdıkça, sömürülen sömürgecisini “yabancı” olarag görmez. Gendi öz benliğni, gendi deyerlerini unudan insan efendisinden özgürlüg taleb edmez. Sömürülmenin birinci şartı insanın gendini unudmasıdır. Gendi gendini unudan insan köleleşir. Gayatri Chakravorty Spivak, sömürülen için asimilasyonun bir tanınma aracı oldunu ifade eder. Sömürülen insan asimile olurkana sömürgecinin gözünde “tanınırlığı” arttığından varlığı “meşrulaşmaya” başlar.

Dil, insanı insan yapan en önemli araçlardan bir tanesidir. Kollektif emeg dili ortaya çıkardı. İnsan diliynan düşünür. İnsan diliynan fikir üredir. İnsan diliynan kimliğinin farkına varır. İnsan dilinin içinde düşünür ve bir varlıg gelişdirir. İnsan ne zaman gendini hatırlar? Gendi dilini farkedinca, gendinin farkındalığna varınca gendi gendini hatırlar. Gendini hatırlayan insan özgürlüg taleb eder. Özgür olsun isder!

Gıbrıstürg cemaadı “queer” bir cemaaddır. “Queer” kelimesini cinsel yönelim açısından gullanmıyorum. Queer’in ilg mealleri tuaf, genel gabul görenden farklı demegdir. Queer, normal olandan farklıdır. Queer alışılmadıg, olağandışı olandır. Bu güccücüg cemaadımız Türg, İtalyan, Fıransız, Arab, Afrika kökenni insannardan oluşmagdadır. Rumlarınan, Ermenilerinan, Maronidlerinan, Latinnerinan, Gurbedlerinan senelerce yaşamışlardır. İngiliz sömürgeciliği altında senelernan galmışlardır. Gıbrıstürg cemaadı belirli normlar, ısdandardlar, biçimler üzerine gurulu bir cemaad deyildir. Isderil veyahud homojen bir cemaad yapısına sahib deyildirler. Örneğin, 1974’den evvel gendine Müslüman deyen bir gişinin ana lisanı Rumca olabilirdi. Gendine Müslüman deyen bir gişi, gonyağını zivaniyasını içerdi. Gıbrıslıtürglerin kültür yapısının içinde Hrisdiyan kültürüne aid özelliglerda bulunmagdadır. Yediyimiz yemeklerin bazıları ortaçağ Arab mutfağından gelmedir. 100 bin gişilig güccücüg bir cemaad çok parçalı, ısdandard olmayan, tuaf bir cemaad yapısına sahibdir. Ne yazıg ki tarihsel süreç içinde bugüne daşınan gendine aid bir tane bile özerg kurumu yogdur. Cemaadımızın üzerinde ortaglaşdığı bir toplum sözleşmesi, deyerler bütünü da yogdur. Cemaadımız İngiliz sömürgecilernan işbirliği içinde oldundan, gendi kurumlarnı özerg dutamadan, ortag paylaşdıgları deyerler, duygular gendilerine aid olmadan 1950’li yıllara gadar yaşamışlardır. 1950’lerden soğra sisdematig bir Türgleşdirme politikasının içine sokulmuşlardır. 1957 Türk Mukavemet Teşkilatı’nın gurulması cemaadımız için ciddi bir gırılma sürecinin başlamasıdır. Bu nokdadan soğra da her şey tamamen Türkiye’nin eline geçmişdir.   

Gıbrıslıtürgler kimdir? Gıbrıslıtürgler Gıbrıstürgçesidir! Gıbrıstürgçesi Orta Asya Türgçesi başda olmag üzere Rumca, İtalyanca, Arabca, Fransızca, İngilizce vd. sözcüglerden oluşmagdadır. Cümle guruluşlarında Rumcanın edgileri görünmegdedir. Toplumsal ilişgiler ve tarihsel bir sürecin sonucu olarag Gıbrıstürgçemiz ortaya çıkmış, şekil almış ve cemaadımızın üzerinde uzlaşmadan ortaglaşdığı, hadda bazı nogdalarda ortaglaşmadan gullandığı ve birbirni annamaya çalıştığı “bir iletişim aracı” ve “bir varlıg alanı” olarag bugün garşımızda durmagdadır. Orhan Kabataş hocamızın Gıbrıstürgçesiynan ilgili hazırlamış olduğu 720 sayfalık bir sözlüg vardır. Orhan Kabataş ve Yakovos Hacıpieris’in Gıbrıstürgçesi ve Gıbrısrumcası’nın ortag paylaşdığı kelimeleri içeren iki dilli 684 sayfalıg kitabları vardır. Onnarca akademik makale onnarca kitab sözlüg, mesel, mani çalışması vardır.

Kabataş ve Hacıpieris Gıbrıslırumcasıynan Gıbrıstürgçesinin 3425 ortag sözcüğü oldunu söyler. Türgceden Rumcaya 1840 sözcüg geçtini, 390 yeni sözcüg türedildini ifade ederler. Gıbrısdaki dillere farklı dillerden gelmiş Gıbrıslırumlarınan Gıbrıslıtürglerin gullandığı 355 ortag sözcüg vardır. Gendi gendimizi unudmamızı isdediler bizda unudmayı seçdig. Tarihsel ve maddi koşulların bir ürünü olan Gıbrısrumcası ve Gıbrıstürgçesi neçin barışın dili olmasıñ? Neçin Gıbrıstürgçesi Gıbrıslıtürglerin özgürleşme mücadelesinin dili olmasıñ?

Yıllarnan sömürgeci gonuşmamızınan alay eddi. Bizleri aşşaladı. Gıbrıstürgçemizi egsig ve hor gördü. Gıbrıstürgçemizi düzeldmeye gagdılar defalarnan. Onnar bizi annasın deye Gıbrıztürgçemizi düzeldmeye çalışdıg. Onlara göre egsig ve düzeldilmesi geregen “şey” benim varlıg alanımdır. Dil insanın varlıg alanıdır. Dil ve kültür da her zaman deyişim ve dönüşüm halindedir. Önerdiyim 50 yıl evvel gullanılan Türgçeyi gullanmamız deyildir. Bizimla birligde dönüşen ve deyişmeye devam eden Gıbrıstürgçesidir. Dil, insannarıynan edgileşime girdiği kültürlerinan deyişim ve dönüşüm halindedir. İnnsannarımız yog oluyor. Çıkardımız sesler yog oluyor! İnsannarımızı, dilimizi, seslerimizi şimdi savunmayacagsag ne zaman savunacayıg? Sömürülen sömürgeleşdirilme süreci boyunca dilini, seslerini, kültürünü yani görünürlünü gaybeder. Sömürülen artıg gendi ana yurdunda görünmez olur. Yerleşimci Kolonyalizm yerlilerin imhası üzerine guruldundan yerlilerin görünürlünün ortadan galgması kaçınılmazdır.

Dil politik olandır. Gullandınız dil ideolojik bir tavırdır. Dil bir gavrayış, düşünüş, bakış açısını dayadır insana. Özgürleşmenin ve köleleşmenin vasıtasıdır. Eyer Türg Yerleşimci Sömürgeciliğinden gurtulmag istersag gendi ulus ötesi Gıbrıstürgçemize sarılmamız, onu savunmamız lazımdır. Gıbrıztürgçesinde yazmag da, gonuşmag da sömürgecinin bize dayaddığı formlara, ısdandardlara garşı sivil itaadsizlig pratiyidir. Özgürlüg isteyiyorsag gendi dilimize, seslerimize, söyleyiş biçimlerimize sahib çıgmag zorundayıg. Esginin içinde boğulmadan, esgiye gömülmeden, muhafazakarlaşmadan… Özgürlüg isteyiyorsag bizim olannan yeni yolları inşa edmeg zorundayıg. Gıbrıslıtürglerin yurd ve özgürlüg savunması Gıbrıstürgçesine sahib çıgmalarıynan başlayacagdır.