Teresa Fehrenbach
[email protected]

“2003 yılında sınırlar kısmi olarak açılmasına rağmen, Kıbrıslı Rumların sadece %1'i ve Kıbrıslı Türklerin %8'i, adayı ikiye bölen “yeşil hattı” sıklıkla geçtiklerini söylüyor (Birleşmiş Milletler [BM], 2007)” (Husnu & Crisp, 2010, s. 97). Bu rakamlar 2007'den olsa da, hala Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklerin geçişleri için geçerli oldukları söylenebilir. 2018 yılına geldiğimizde geçişlerde artış gözlemlense de her iki grup arasındaki temas düşük kalmaktadır.  Gordon Allport'un gruplar arası temas kuramını incelediğimiz zaman, çatışmaların ana problemi bu olabilir. Amerikalı  psikolog Gordon Allport'a göre gruplararası temas, önyargıların ve  iki grup arasındaki gerilimin azalmasında önemli bir yer tutmaktadır. 1954'teki teorisi, 2006 yılında Amerikan psikologlar Pettigrew ve Tropp tarafından, 250.000'den fazla katılımcıya dayanan 515 çalışmanın meta-analizi ile kanıtlandı (Hewstone et al., 2014, s. 40-41). Tutumlarımız üzerinde gerçek bir etkiye sahip olduğu düşünüldüğünde, gruplar arası temas bu nedenle Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler arasındaki ilişkilerin barışa yol açacak şekilde iyileştirilmesine yardımcı olabilir mi?

Bu alandaki araştırmalar gruplararası teması dört biçimine ayırmaktadır. Birincisi, en çok araştırılan doğrudan temas. Kıbrıs'ta, Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar arasında doğrudan temas sadece sivil toplum aktörleri tarafından kurulmaya çalışılıyor. Bu durumun bir örneği Ledra Palace ara bölgede bulunan Dayanışma Evi’dir. Dayanışma Evi her iki toplumdan insanları bir araya getirmeyi amaçlayan  sanatsal ve kültürel faaliyetler sunmakta ve dünyanın her yerinden insanlar için bir buluşma noktası haline gelmiş durumdadır: Dayanışma Evi binasında yer alan farklı sivil toplum örgütlerinin her biri, toplumlararası iletişim kurmanın farklı yollarını izlemektedir. Örneğin; Peace Players, basketbol aracılığıyla köprüler kurmayı hedeflerken, Kıbrıs Barış Süreci Dini Yol Ofisi, Kıbrıs'ın dini liderleri arasındaki diyaloğu teşvik ediyor.

Ancak önyargıları azaltma üzerinde etkili olan yalnızca doğrudan temas değildir; gruplar arası teması hayal etmek dahi, dış grup üyelerine karşı daha olumlu tutumlar geliştirilmesine yol açabilir. Örneğin, Şenel Hüsnü ve Richard Crisp'in Kıbrıs'ın kuzeyindeki çalışması, “Kıbrıslı Rumlarla temas kurduğunu düşünen Kıbrıslı Türk katılımcıların, temassız bir sahne hayal eden katılımcılarla kıyaslandığında, gelecekteki ilişki kurmaya yönelik niyetlerinin daha büyük olduğunu gösterdi” (Husnu & Crisp, 2010, s. 104). Bu nedenle, hayali temas doğrudan temasın mümkün olmadığı durumlarda etkili bir yöntem olduğundan göz ardı edilmemelidir.

Üçüncü temas biçimi, bir kişinin ait olduğu grubun bir başka üyesinin, “dış gruptan bir üyeyle”  doğrudan ilişkisi hakkında bilgi sahibi olmasının da olumlu etkilere sahip olabileceğini öngörüyor. Bu fenomen yayılmacı temas olarak bilinir. Bu durumun en bariz örneği dolaylı arkadaşlıklardır. Bu, bireyin ait olduğu grup içerisinde dış gruptan arkadaşı olan en az bir kişiyi tanıması ve bu bireyin, dolaylı arkadaş olmayan bir kişiden daha az önyargıya sahip olması anlamına gelir (Hewstone et al., 2014, s. 43-44).

Son olarak, viral temas çağımızda önemli bir temas şekli oluşturur. Žeželj et al.’ın bir çalışmasında Sırbistan, Hırvatistan ve Kıbrıs'ta yapılan anketler, çevrimiçi arkadaşlıkların dış gruba yönelik tutumları olumlu yönde etkilediğini göstermektedir (Žeželj et al., 2017, s. 390). Viral temas bu nedenle doğrudan temas mümkün olmadığında veya zorlaştığında günümüzde temas kurmak için en etkili araçlardan biri gibi görünüyor.

Özetle, Kıbrıs'ta ve farklı ülkelerde yapılan çalışmalara göre, gruplar arası temasın farklı biçimlerinin önyargıları azaltıcı etkilere sahip olduğu görülmüştür. Buradan yola çıkarak, gruplar arası temasın, Kıbrıslı Türkler ve Rumlar arasında var olan gerilimi azaltabileceği savunulabilir. Ancak gruplar arası temas kuramı şimdiye kadar yalnızca sivil toplum tarafından uygulanmıştır. Otoriteler tarafından da uygulanması durumunda daha etkili olacağını söylenebilir. Gruplar arası temas kuramının etkin bir biçimde uygulanabilmesi için her iki sektörün birbirini tamamlayan adımlar atması gerekmektedir. Böyle bir yaklaşım sadece Kıbrıs sorununun çözümüne katkı sağlamakla kalmayacak ayrıca barış içinde yaşayan bir toplumun temelini oluşturmaya yardımcı olacaktır.

Kaynakça

Hewstone, M. et al. (2014). Intergroup Contact and Intergroup Conflict. Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 20 (3), 39-53.

Husnu S. & Crisp R. J. (2010). Imagined Intergroup Contact: A New Technique for Encouraging Greater Inter-Ethnic Contact in Cyprus. Peace and Conflict, 16, 97-108.

Žeželj, I. L. et al. (2017). The role of inter-ethnic online friendships in prejudice reduction in post-conflict societies: Evidence from Serbia, Croatia and Cyprus. Computers in Human Behaviour, 76, 386-395.