Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Guterres’in, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne yönelik kaleme almış olduğu taslak raporunda, ilk kez “kayıplar”dan pek fazla söz edilmedi... Taslak raporda, iki lidere diyalog çağrısında bulunuldu...

BM Barış Gücü UNFICYP’in Kıbrıs’taki görev süresinin sona ereceği Ocak 2024’ün son gününde, BM Güvenlik Konseyi tarafından sözkonusu görev süresinin uzatılması için oylama yapması ve bu süreyi uzatması bekleniyor. Guterres, UNFICYP’in görev süresinin uzatılmasına dair kaleme aldığı raporda, ilk kez “kayıplar”dan pek söz etmedi, raporun sonunda, Kayıplar Komitesi’ne ve Kıbrıs’taki BM misyonlarına yardımcı olan Avrupa Birliği’ne bir satırlık bir cümle ile teşekkür etmekle yetindi. Guterres, bundan önceki yıllardaki raporlarında, Kayıplar Komitesi’nin çalışmalarına en az birkaç paragraf yer veriyor ve o yıl yapılan çalışmaları özetliyordu.

İKİ LİDERİN LABORATUVAR ZİYARETİ...

Guterres raporunun girişinde, iki toplum lideri Hristodulidis ve Tatar’ın 28 Temmuz 2023 tarihinde Kayıplar Komitesi’nin ara bölgedeki laboratuvarını birlikte ziyaret ederek Kayıplar Komitesi’nin yürüttüğü iki toplumlu insani çabalara dikkat çektiklerini ve bilgi için toplumlara çağrı yaptıklarını belirtmekle yetiniyor. Kayıplarla ilgili bir tek iki liderin laboratuvar ziyaretine atıf yapılmasının nedeni anlaşılamadı.

İki toplum liderinin BM Güvenlik Konseyi’nin çağrısı üzerine her altı ayda bir BM Güvenlik Konseyi’ne yönelik raporlarında gerek Kayıplar Komitesi, gerekse genel olarak “kayıplar” konusunda yazmış oldukları notlar da Guterres raporuna ek olarak dağıtılmış olmasına karşın, Guterres’in kendi raporunda “kayıplar” konusuna pek atıfta bulunmamış olması, “eksiklik” olarak görülebilir... Çünkü diğer iki toplumlu çalışmalar, çok ayrıntılı biçimde aktarılmış raporda...

RAPORDAN BAZI BAŞLIKLAR...

Taslak raporda, “Kıbrıs sorununa iki tarafın kabul edebileceği bir çözüm bulmak yıllar geçtikçe zorlaştı. İki lider diyaloğa girmeli.... Teknik Komiteler için yaratılan bütçenin ancak dörtte biri kullanıldı, bu yıl içinde fonların yüzde 75’inin kullanılması öngörülüyor.... BM’nin Maraş konusundaki pozisyonu değişmedi. Bu konuda BM Güvenlik Konseyi kararları geçerliliğini koruyor.... Pile’de hala zorluklar bulunuyor. Ancak Türkiye ve Yunanistan arasında yaratılan olumlu atmosfer övgüyü hak ediyor” deniliyor.

RAPOR SÜRECİ...

BM Güvenlik Konseyi’nin Kıbrıs’taki BM Barış Gücü UNFICYP’in görev süresinin 31 Ocak 2024’te dolacak olması üzerine toplanarak bu görev süresini altı ay süreyle uzatması bekleniyor. Bu çerçevede her altı ayda bir, BM Genel Sekreteri, UNFICYP’in ve genel olarak Birleşmiş Milletler misyonunun Kıbrıs’taki faaliyetlerine ilişkin son altı ayı özetleyen bir rapor sunuyor... İlk kez bu yıl sunulan 3 Ocak 2024 tarihli taslak raporda, “kayıplar” konusuna yer verilmedi, bunun yerine iki toplumlu teknik komitelerin çalışmalarına ayrıntılı biçimde yer verildi.

BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs’taki özel temsilcisi Colin Stewart, Ocak ayının ikinci yarısında New York’a giderek gerek BM Güvenlik Konseyi’ni, gerekse UNFICYP’e asker sağlayan ülkelerin temsilcilerini ayrıntılı biçimde bilgilendirecek. Stewart, BM Genel Sekreteri’nin şahsi temsilciliğine atanan Cuellar’la da görüşme yapması bekleniyor.

Prosedürlere göre BM Genel Sekreteri’nin UNFICYP ve Kıbrıs’taki iyi niyet misyonuna dair rapor, Güvenlik Konseyi üyelerine gönderildikten sonra, 13 Ocak 2024 günü Stewart, BM Güvenlik Konseyi’ne bilgi verecek. Güvenlik Konseyi temsilcilerinin bilgilendirilmesi ardından, üye devletler arasında görüşmeler yapılacak ve 30 Ocak’ta kabul edilecek kararın metni üzerinde uzlaşma sağlanılmaya çalışılacak. Bu yıla kadar BM Barış Gücü UNFICYP’in görev süresi her altı ayda bir uzatılmaktaydı ancak 2023’ten itibaren BM Barış Gücü’nün Kıbrıs’taki görev süresi yılda bir kez uzatılmaya başlandı.

RAPORDA NELER VAR...

BM Güvenlik Konseyi’ne sunulan taslak rapor 13 Haziran ile 12 Aralık 2023 tarihleri arasındaki altı aylık süreyi kapsıyor. Guterres raporunda, Kıbrıs sorununa çözüm bulmanın giderek daha zorlaşmakta olduğuna dikkat çekiyor ve BM Barış Gücü’nün Kıbrıs’ta görev yaptığı sürenin 60ncı yılına girmekte olduğuna işaret ediyor.

“ÇÖZÜM PERSPEKTİFİ SOLUYOR...”

Guterres her geçen yıl bölünmüşlüğün arttığına işaret ederek herkesin kabul edebileceği bir çözüm perspektifinin giderek solmakta olduğunun her iki tarafça da anlaşılmakta olduğuna dikkat çekiyor. Bu nedenle de iki lidere diyalog çağrısında bulunarak iki toplumlu ilişkileri teşvik etmelerini öneriyor.

EN FAZLA VURGU, TEKNİK KOMİTELERE...

Guterres raporunda, en fazla vurgu iki toplumlu teknik komitelere yapılıyor. İki Toplumlu İnsancıl İşler Teknik Komitesi’nin bir sene boyunca hiç buluşmamış olduğuna dikkat çekilerek raporun yazılmasından birkaç gün sonra bir yıl aradan sonra, bu komitenin toplanacağına işaret ediliyor. Eğitim Teknik Komitesi’nin de toplanmadığını anlatıyor Guterres raporunda...

Guterres, bazı komitelerin faaliyetlerinin siyasi ortam ve adadaki dinamiklerden etkilendiğini ancak her iki tarafın gösterdiği somut siyasi irade sonucunda, raporun kaleme alındığı dönem sonuna doğru iki liderin temsilcilerinin yedi projeye onay verdiklerini belirtiyor.

KOMİTELER NASIL ÇALIŞIYOR...

İki Toplumlu Kültür Komitesi’nin dönem içerisinde iki faaliyet yaptığını, suçlarla ilgili teknik komite olsun, krizlerle ilgili teknik komite olsun, çalışmaya devam ettiğini, Kültürel Miras Teknik Komitesi’nin ise aktif olarak çalışmayı sürdürdüğünü belirtiyor Guterres raporunda.

EN KÖTÜ DURUMDA EĞİTİM TEKNİK KOMİTESİ...

Raporda Eğitim Teknik Komitesi’nin sadece bir kez toplandığına, herhangi bir projenin uygulanmadığına işaret edilerek bir bütün olarak komitenin toplanmadığına ve  BM Güvenlik Konseyi’nin çağrısı uyarınca adada barış eğitimini ileriye götürmek için herhangi bir adım atmadığına dikkat çekiliyor. Raporda ayrıca ödül kazanmış olan “Imagine” projesindeki Kıbrıslıtürk toplumunun katılımının da Ekim 2022’den bu yana askıda bulunduğuna dikkat çekiliyor.

EKONOMİK VE TİCARİ İŞLER TEKNİK KOMİTESİ...

Ekonomik ve Ticari İşler Teknik Komitesi’nin adadaki Kıbrıslılar’ı bir araya getirecek işle alakalı insiyatifleri ilerletmek maksadıyla düzenli biçimde toplandığını belirten Guterres, iki tarafın Ticaret Odaları’nın desteğinde genç insanlar için bir çıraklık pilot programının 2024’ün ilk çeyreğinde başlatılacağını anlatıyor. Buna göre yaşları 18-35 arasındaki Kıbrıslıtürkler’le Kıbrıslırumlar, iş deneyimi ve profesyonel beceriler kazanarak ada çağında çalışma ve kültürel ortamı daha iyi kavramak için fırsat yakalayacaklar bu çerçevede. Bankalardan para transferi ile ada içerisinde ticaretin iki taraf arasında gelişmesine yönelik çabaların sürdüğüne de işaret ediliyor.

ÇEVRE TEKNİK KOMİTESİ’NİN PROJELERİ NİHAYET ONAYLANDI...

Çevreye dair Teknik Komite’nin de düzenli toplantılar yaparak dönem içerisinde atkif olduğunu, beklemekte olan üç projelerinin iki tarafça onaylandığını ve fon bulma aşamasında olduklarını belirten Guterres, bu projeler arasında ücra yerlerdeki vahşi yaşamda zehir kullanımını analiz eden bir proje olacağını, gençliği çevreye dağr bilinçlendirme projesinin ve adanın jeolojik mirasını incelemenin de bu projeler arasında yer aldığını kaydediyor. Komite kaplumbağaların yumurtladığı sahillere geziler de yapmış.

BİR SENEDE ÜÇ SEMİNER...

Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Teknik Komitesi de kadınların çözüm sürecine anlamlı, tam ve eşit katılımına dair Eylem Planı tavsiyelerini uygulamaları için iki lidere destek çıkmaya devam etmiş Guterres’e göre. Komite 2023 yılı boyunca üç seminer düzenlemiş.

SAĞLIK TEKNİK KOMİTESİ ÇALIŞMALARI...

Sağlık Teknik Komitesi, her ay epidemiyolojik bilgileri düzenli biçimde paylamış ve ayrıca adadaki Batı Nil Virüsü vakalarını tartışarak bu hastalığın ortadan kaldırılması için bir eylem planı üstünde çalışmaya karar vermiş. Türkiye’de Şubat depremi sonrasında ikmal hatlarının kesintiye uğramasıyla birlikte bir uzlaşmaya varılarak Komite aracılığıyla Kıbrıslırumlar’ın, Kıbrıslıtürkler’in aşı ve ilaç ihtiyaçlarını öncelikler ve mevcudiyete göre sağlamakta olduklarına dikkat çekiyor rapor.

“Toplantılar arasında önemli bir boşluk ardından İnsancıl İşler Teknik Komitesi, pozitif bir atmosferde çalışmalarına devam etti Aralık ayında... Komite ayda bir toplanarak her iki tarafı da ilgilendiren insancıl konularda işbirliği yollarını belirlemeye karar verdi” deniliyor raporda.

AYRILAN PARANIN ÇOĞU KULLANILMAMIŞ...

Rapordan anlaşıldığına göre, “Support Facility” denilen (“Destek Olanağı”) başlıklı bir mekanizma 2019’da Avrupa Komisyonu, BM’nin Kıbrıs iyi niyet misyonu ve UNDP (BM Kalkınma Programı) arasında oluşturulmuş ve Aralık 2022’de iki yıllık bir süre için teknik komite projelerinin uygulanması maksadıyla fonların da sağlanacağı çerçevede harekete geçirilmiş. Rapordan anlaşıldığına göre, bu fonlar pek kullanılmamış – 2023’te bu fonların ancak yüzde 24’ü kullanılmış... “Destek Olanağı” mekanizması ek fonlar da bulmuş yakın geçmişte iki tarafın onayladığı teknik komitelerin projeleri için ve 2024 yılında bunlar da uygulanırsa, ayrılan fonların kullanım oranı yüzde 74’e çıkacakmış rapora göre... Rapora göre bir dizi güven yaratıcı önlem ve insiyatif de tartışılmış ve iki toplumlu bir yenilenebilir enerji santralının ara bölgede kurulması için fizibilite incelemesi öncesi bir inceleme yapılmış ve bunun da 2024 yılı başlarında sonuçlandırılması bekleniyor. Güneş enerjisiyle çalışan böylesi bir santralın Kıbrıslılar’ın günlük yaşamına önemli bir olumlu etki yaratacağına dikkat çeken Guterres, Kıbrıs’ta benzer yenilenebilir enerji projeleri için tetikleyici de olabileceğine işaret ediyor.

KANLI DERE YANINDAKİ PARK İÇİN TARTIŞMALAR...

Kanlı Dere yanındaki parkın genişletilerek Lefkoşa’nın kuzeyiyle bağlanmasına dair tartışmaların devam ettiğine dikkat çeken Guterres, 23 Kasım 2023’te ilgili taraflarla birlikte gözden geçirilmiş planların Avrupa Komisyonu’na sunulduğunu ancak bu konuda başka herhangi bir gelişme olmadığını anlatıyor raporunda...

ADA İÇİ TİCARET...

BM’nin Kıbrıs’taki iyi niyet misyonunun önde gelen çabalarından birisinin de adadaki genel siyasi iklimi iyileştirebilecek olan ada içi ticarete dair en acil ekonomik kaygılar konusunda olduğunu, bu konuda Avrupa Birliği’nden muhataplarla ve iki tarafın Ticaret Odaları’yla yakın işbirliğine devam ettiklerini, bunu hem liderlik düzeyinde, hem Dünya Bankası’yla, hem de Ekonomik ve Ticari İşler Teknik Komitesi çerçevesinde çeşitli girişimcilerle yaptıklarını belirtiyor Guterres.  Guterres raporunda 8 Kasım 2023’te Economist’in Zirve toplantısında da bir panel düzenlendiğini ve gerek BM, gerek Avrupa Komisyonu ve Dünya Bankası temsilcileri ile iki toplumdan iş insanlarının da katılımıyla ada içi ticaretin geliştirilmesinde engeller ve çözümlerin tartışıldığını belirtiyor.

BM Güvenlik Konseyi, 30 Ocak 2024'te taslak raporu ele alıp oylayacak...

BM Genel Sekreteri Guterres, iki lidere diyalog çağrısında bulundu...

(Guterres’in Güvenlik Konseyi tarafından S/2024/13 koduyla yayımlanacak olan 3 Ocak 2024 tarihli taslak raporunu özetle derleyip Türkçeleştiren: Sevgül Uludağ/YENİDÜZEN).

(Devam edecek)