Gazeteciliğin gücü, etkisinde. Yaptığınız bir haberle, bir dramı gözler önüne serebilir ve yetkililerin sorunu çözmek için adım atmasını sağlayabilirsiniz. Adım atmıyorlarsa, haberi günlerce gündemde tutabilir, kamuoyu oluşturabilirsiniz. 

26 Kasım Salı günü Ayşe Güler tarafından yapılan özel haber, böyle bir etkiye sahip olmuş görünüyor. “Çaresizim, kurtulmak istiyorum” başlıklı özel haberde, ismi N.Y. olarak kodlanan bir kadının yaşadığı dram aktarılıyor. 25 Kasım, bildiğiniz gibi, “Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslar arası Mücadele Günü”. Muhabir Ayşe Güler, o gün yapılan protokol kunuşmalarını haberleştirmek yerine, günün anlam ve önemine uygun bir haberin peşine düşmüş. Kocasından şiddet gören bir kadının dramını aktarmış. Gazetede birinci sayfadan duyurulan ve 2 sayfada işlenen haberde, kadının, çocuklarıyla birlikte yaşadığı sıkıntılar aktarılmış. 

Ertesi gün, yani 27 Kasım’da, gazetede devam niteliğindeki haberde müjde veriliyor. “Yenidüzen’in haberi etkili oldu” üst başlığıyla verilen habere “Sağlık Bakanlığı, çocuklara sahip çıktı” başlığı atılmış. Ayşe Güler’in imzasını taşıyan haberde, Sağlık Bakanlığı’nın, Yenidüzen’in haberi sonrasında harekete geçtiği, aileye ulaştığı ve N.Y.’nin 2 yaşındaki oğlu ile 12 yaşındaki kızının Lefkoşa Dr. Burhan Nalbantoğlu Hastanesi’nde muayene edileceği ifade ediliyor.

Buraya kadar her şey güzel de, habere asıl konu olan şiddet konusu ortada duruyor. Kadın, kocasından şiddet gördüğünü anlatıyor muhabire ama bunu ihbar kabul etmesi gereken birimler harekete geçmemiş. Polisin harekete geçmesi için kadının dayaktan ölmesi mi gerekiyor! 

******************************
 

Haber klişeleri

Geçen haftaki, “Haberlerde sık kullanılan klişeler” başlıklı yazımın ardından, Dr. Bekir Azgın, Faruk Bildirici, Nezire Gürkan ve Murad Karaduman, unuttuğum klişelerden hatırlatmalar yaptılar. Listeye eklemeler yaptım.
 

Dehşet saçtı: Özellikle cinayet ve kaza haberlerinde kullanılan bir klişe.
“Eski eş dehşet saçtı,” Yenidüzen, 21 Temmuz 2013.
“19 yaşındaki alkollü sürücü dehşet saçtı,” www.kibrissondakika.com, 31 Aralık 2012.
 

Esrarengiz: Aydınlatılamayan olayları tanımlamak için kullanılan bir gazetecilik klişesi.
“Adana’da iki esrarengiz cinayet,” Zaman, 28 Kasım 2013.
“Çöl ortasında esrarengiz mor küreler bulundu,” Posta, 4 Şubat 2013.
 

Film gibi: Meydana gelen olayın ancak filmlerde görülebileceğini anlatmaya yarayan, tuhaf bir klişe.
“Film gibi soygun,” Yenidüzen, 9 Eylül 2013. Hırsızlar gündüz gözüyle bir mücevher mağazasını soymuş.
“Film gibi rüşvet operasyonu,” Yenidüzen, 28 Ağustos 2013. Haber, suçüstü yapılan bir rüşvet operasyonu hakkında.
 

Flaş gelişme: Genelde bir konudaki yeni gelişmeleri duyurmak için kullanılan bir haber klişesi.
“Müşavirler konusunda flaş gelişme,” www.haberkibris.com, 25 Kasım 2013. Habere göre, müşavirler milletvekillerine danışmanlık hizmeti vereceklermiş.
“Kıbrıs sorununda flaş gelişme,” www.haberkktc.com, 21 Kasım 2013. Haber, liderlerin biraraya geleceğini duyuruyor.
 

Gergin: Habere konu olan olaydaki olumsuz durumu anlatmaya yarayan bir habercilik klişesi. Çok sayıda örneğini bulmak mümkün.
“Bostancı gergin,” Yenidüzen, 29 Kasım 2013. Güney Kıbrıs’taki Çiftçiler Birliği’nin eylemini konu alıyor.
“Mehmetçik’te gergin iki gün,” Yenidüzen, 25 Ekim 2013.
 

Korkuttu: Genelde, az hasarlı yangın, sel, kaza gibi olayları anlatmak için kullanılan bir habercilik klişesi.
“Kaza korkuttu, “Yenidüzen, 29 Eylül 2013. Hafif yaralı olarak atlatılan bir trafik kazası haberi.
“Hortum korkuttu,” Yenidüzen, 24 Eylül 2013. Mesarya bölgesinde meydana gelen hortumla ilgili bir haber.
 

Olay yaratacak: Özellikle internet medyasında sıklıkla yer bulan bu klişe, yapılan haberin ne kadar önemli olduğunun okur tarafından farkedilmesi gerektiğini anlatıyor. Bugüne kadar, olay yaratacak denip de hiçbir etkisi olamayan haberlerle dolu gazete ve internet sayfaları.
“MEB Müsteşarı’ndan olay yaratacak sözler”, www.internethaber.com, 23 Kasım 2013.
“Talat’tan olay yaratacak açıklama!” www.kibrissondakika.com, 5 Kasım 2013. Olay yarattı mı, yok.
 

Şifresi çözüldü: Bir olayın aydınlatıldığını anlatmak için sıklıkla başvurulan bir habercilik klişesi.
“Şike davasının şifresi çözüldü,” www.haber7.com, 20 Kasım 2013.
“Galatasaray’ın kötü gidişatının şifresi çözüldü,” www.samanyoluhaber.com, 30 Kasım 2013.
 

Şok: Beklenmedik bir durumu anlatmaya yarayan bir gazetecilik klişesi. Her durumda kullanıldığı, tam bir klişe (basmakalıp ifade) haline gelmiştir.
“Görevden alınan müdürden şok itiraf,” Yenidüzen, 2 Haziran 2013. Görevden alınan müdür, “seçimde partiye çalışmamı istediler” demiş.
“UBP’de şok istifa,” Yenidüzen, 25 Nisan 2013. Parti genel sekreteri Fuat Namsoy istifa etmiş.
 

Tehlike saçıyor: Olumsuz bir gelişmeye yol açması beklenen bir durumu anlatmak için kullanılan bir klişe.
“Reklam panoları tehlike saçıyor,” Yenidüzen, 6 Eylül 2013.
“Oyuncaklar tehlike saçıyor,” Zaman, 13 Kasım 2013.

*******************************
 

FIFA Kıbrıs için toplanacak!

Türk Ajansı Kıbrıs’ın 30 Kasım Cumartesi günü servise koyduğu habere yukarıdaki başlık atılmış. Önce biraz arkaplan bilgisi verelim. Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu (KTFF) ile Kıbrıs Futbol Federasyonu (KOP), 5 Kasım 2013’te Zürih’te biraraya gelerek, Kıbrıs Türk futbolunun önünü açacak bir anlaşma metnine imza koydu. Toplantıya FİFA Başkanı Sepp Blatter ile UEFA Başkanı Michel Platini de katılmıştı. Anlaşma metni, KTFF’nin KOP’a üyelik üzerinden dünyaya açılmasını öngörüyor. İmzalanan metnin her iki futbol federasyonunun üyeleri tarafından onaylanması gerekiyordu.

KOP üyesi olan Kıbrıs Rum Futbol kulüpleri 18 Kasım’da, KTFF üyesi olan kulüpler de 29 Kasım’da toplanarak anlaşma metnini onayladılar.

Gelelim haberin eleştirdiğim kısmına. FİFA, 4-5 Aralık’ta Brezilya’da bir toplantı yapıyor. Toplantı gündeminde dünya kupaları ve FİFA organizasyonları var. Elbette Kıbrıs futbolu da var. Ama sadece bir gündem maddesi olarak. Bu habere, “FİFA Kıbrıs için toplanacak” başlığını atmak doğru gelmedi bana.

***********************************
 

Polis’te işkence iddiası   

12 Kasım 2013 tarihinde Yenidüzen’in manşetinde yer alan, Didem Menteş imzalı haberde, hırsızlık suçlamasıyla tutuklanan sanıklara poliste işkence uygulandığını öne süren iddialar yer alıyordu. Poliste işkence iddiaları epey bir süredir farklı olaylarda gündeme geldi, ancak bu iddialara ilişkin doğru dürüst bir soruşturma yapıldığını anımsamıyorum. Nihayet, Yenidüzen’in haberi işe yaramış görünüyor. 

Yine Didem Menteş’in, 26 Kasım tarihli ve “Poliste İşkence iddiasına soruşturma” başlıklı haberinden öğrendiğimiz kadarıyla Polis Genel Müdürlüğü bir soruşturma başlatmış. Ne var ki, iddialar ciddi ama soruşturmayı Polis’in yapması ne kadar doğru, tartışılır. Polisler hakkındaki iddiaları yine polisler soruşturursa, buradan sağlıklı bir sonuç elde etmek mümkün müdür? Ayrıca, haberde, Lefkoşa’daki Merkez Cezaevi’nde tutuklu bulunan sanıklara, iddialarını geri çekmeleri için baskı yapıldığı da ileri sürülmüş.

Suçlamaları ve sonrasında gelişen olayları düzgün bir şekilde haberleştirdiği için muhabir Didem Menteş’i kutlarım.