Niyazi Kızılyürek

Onisilos, M.Ö 499-498 yılında Salamis Kralı olan kardeşi Gorgos’u darbeyle devirip tahta oturur. Gerekçesi, Kral Gorgos’un düşman Persl erle dost olmasıdır. Yunanlılar Perslerle savaşırken, Onisilos Salamis Kralı Gorgos’a Perslere karşı savaşmasını söylemişti ama Gorgos’un hali keyfi yerindeydi ve Perslere karşı savaşmak istemiyordu. Bir gün, Yunan şehir kentlerinden gelen misafirleriyle avdayken Onisilos darbe yaparak kardeşini tahttan indirir. Sonra da bütün Kıbrıs Krallarını Perslere karşı birleşmeye çağırır. Herkes kabul eder, biri hariç... Amathus Kralı... Onisilos ordusunu toplayıp Amathus’a gider ve onları da Perslere karşı savaşmaya zorlar. Bu arada, Gorgos Perslere gider ve kardeşinin kendisini tahttan indirdiğini ve Persleri Kıbrıs’tan kovmak istediğini söyleyerek Perslerden yardım ister. Bunun üzerine Persler Artivios komutasında Kıbrıs’a asker gönderirler. İyonyalılar da donanmalarını Salamis’e yollarlar ve Perslerle savaşırlar. Onisilos da savaşa katılır. Salamis’e gider ve Perslerle karada savaşır. Savaşı Helenler kazanmak üzeredir... Onisilos’un korumaları, Artivos’un atlarının ayakları kesince, Onisilos Pers komutanın öldürür. Fakat Amathus ve Kurio Kralları ihanet ederek Perslere katılırlar ve  savaş Perslerin zaferiyle son bulur. Amathuslular Onisilos’un kafasını keserek Amathus duvarlarının geçit kapısına asarlar. Bir müddet sonra arılar Onisilos’un kafatasına yuva yaparlar. Amathuslular Delfi’ye giderek Yunanlı müneccimlere  Onisilos’un kafa tasını ne yapmaları gerektiğini sorarlar. Müneccimler, Onisilos’un kafatasını gömmelerini ve Gorgos’u değil, Onisilos’u Kıbrıs’ın büyük kahramanı olarak anmalarını söylerler. Fakat Amathuslular söylenenleri yerine getirmezler. Onisilos, Amathuslulara bir yandan beddua eder, bir yandan da onları Perslere karşı uyarmak için kafatasından on bin arı gönderir. Fakat Amathusluların “derileri kalındır.” Arıların getirdiği mesajı asla almazlar. Sonunda Amathus, Persler tarafından harap edilir...

Bu hikayenin yakın Kıbrıs Rum tarihinde önemli bir yeri var. Yakın geçmişte kardeş kavgası yaşayan Kıbrıslı Rumlar arasında kimin Onisilos, kimin Gorgos olduğu tartışma konusudur. Örneğin, 1960’lı yıllarda ve 70’lerin başında Enosisi savunan milliyetçiler, Makarios’u ihanet etmekle suçlarlar ve onu Gorgos’a benzetirler. Hatta Makarios’un 19 Temmuz 1974 akşamında BM’de yaptığı konuşmayı “Türkleri adaya çağırmak” olarak yorumluyorlar ve bunu Gorgos’un Perslerden yardım istemesine benzetirler. Makariosçular ise, Grivas’ı ve EOKA B’yi Gorgos’a benzetirler. Türkiye’nin adaya asker çıkarmasına ve adayı bölmesine onların sebep olduğunu ileri sürerler. Bu kısır tartışma günümüze kadar devam etmektedir. Kısır çünkü, Kıbrıs Rum toplumunu felakete sürükleyen olaylar 1963 yılının sonunda başlamıştı. Doğru hesap yapmadan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ortadan kaldırmaya ve Enosise yöneldiğinde... Sonra tam on yıl boyunca üst üste gelen milliyetçi saplantılar, ifrata varan kendini beğenmiş haller, uzlaşmazlıklar, maksimalist tutumlar, Kıbrıslı Türkleri küçümsemeler... Ve içeride yaşanan sekter kavgalar...

Nitekim ünlü şairlerden Mihalis Mihanikos, olaya bu açıdan yaklaşarak “Onisilos” adlı şiirini yazdı. Kıbrıs Rum toplumunun darbeye ve Türk müdahalesine, yani büyük felakete sürüklenmesini 1964-74 arasında yaşanan on yıllık olaylara bağladı büyü şair. Şiiri kendi çevirimden okuyalım.
 

Yanı başımda Onisilos  duruyordu, dip diri,
Tarihin içinden, efsanenin içinden fırlamıştı...    
Büyük Kral, elinde ona kalan tek şeyi tutuyordu: Bir iskelet kafası,- kendi kafasını-
Ve Arılarla doluydu kafası...
Onisilos tam on yıl boyunca arılarını gönderdi bize
Kendimize gelelim diye,
Bizi uyandırsın diye,
Bize mesaj getirsin diye..
On bin arı gönderdi Onisilos bize
Fakat kalın derimizde öldü hepsi de,
Hiç bir şey hissetmedik...
Ve barbarların ayak izleri Salamis’e ulaştığında
Dayanamadı daha fazla
Çılgına döndü Onisilos
Kafatasını kafama savurdu
Ve yere yığıldım ölü bedenim Onisilos’un bedduasıyla
sefil, nüsübet...