Meltem SONAY

İlk defa 1995 yılında İstanbul’da uygulanmaya başlanan, 23 yılda kadınların ihtiyaçları, değişen yaşam koşulları ve toplumsal konumları göz önünde bulundurularak sürekli yenilenip geliştirilen Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı (KİHEP), Kuzey Kıbrıs’ta da yaygınlaşıyor.

Türkiye’de şimdiye dek toplam 13 bin civarında kadına ulaşan program, Feminist Atölye’nin gönüllü girişimleri ve çabaları sonucunda 2011 yılından beridir Kıbrıs’ın kuzeyinde de FEMA aktivistleri tarafından uygulanıyor.

Doğuş Derya, Kuzey Kıbrıs’ta da ilk kez 2011 yılında Lefkoşa’da uygulanmaya başlayan ve uluslar arası düzeyde geçerliliği olan programın bugüne dek Lefkoşa, Girne ve Mağusa’da değişik gruplarla Kıbrıs’ın kuzeyinde de 230’a yakın kadına ulaştı.

2 Temmuz’da KTOEÖS Lokali’nde yeni grubuyla, yeniden başlayacak program, tamamen gönüllü olarak yürütülüyor.

Bu alandaki çalışmaları ile bilinen, CTP Lefkoşa Milletvekili Doğuş Derya ile Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı’nı konuştuk.

Bu alandaki çalışmaları ile bilinen CTP Lefkoşa Milletvekili Doğuş Derya,  Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı’nı, yerel kadın örgütlenmelerinin gelişmesi yanında kadınların hem bireyler, olarak hem de toplumsal bir grup olarak güçlenmesine ve görünür olmasına ciddi katkıları olan bir çalışmalar dizisi olarak anlatıyor…

• YENİDÜZEN: Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı nedir?
• Doğuş Derya: KİHEP, 1995 yılından beridir kadınların ihtiyaçları, değişen yaşam koşulları ve toplumsal konumları göz önünde bulundurularak sürekli yenilenip geliştirilen bir program. Türkiye’de toplam 5  ilde, çeşitli sivil toplum örgütleri, belediyeler ve sosyal hizmetlerden katılan eğiticiler tarafından uygulanan KİHEP şimdiye dek 13.000 civarında kadına ulaştı. Uluslararası düzeyde geçerliliği olan KİHEP, "İnsan Haklarında Yeni Çözümler" ödülünü de alan sertifikalı bir programdır. Yerel kadın örgütlenmelerinin gelişmesi yanında kadınların hem bireyler olarak hem de toplumsal bir grup olarak güçlenmesine ve görünür olmasına ciddi katkıları olan bir çalışmalar dizisi olduğunu söyleyebilirim. Toplumsal cinsiyet düzeninin yapı taşı olarak işleyen yasal düzenlemeler ve pratik uygulamalar yanında, dünyanın farklı ülkelerinde insan hakları düzenlemelerinin ve hak ihlallerinin neler olduğunu düşünmeye, gündelik hayatın kılcallarında işleyen iktidar ilişkilerinden bir toplumsal grup olarak kadınların deneyimlerine kadar çok çeşitli bilgiler ve egzersizler barındıran bir program.
  Ben KİHEP'e 2010 yılında İstanbul'da katılmıştım. Orada biriktirdiğim deneyim ve bilgi hem politik, hem de bireysel olarak oldukça dönüştürücüydü. Bu yüzden bu programın Kıbrıs'ın kuzeyinde de uygulanabilmesi ve buradaki kadınlara da ulaşabilmesi için Kadının İnsan Hakları Yeni Çözümler Derneği'ndeki arkadaşlarımla konuştum. Programın içeriğini şekillendiren mevzuat ve sosyolojik koşullar Türkiye koşullarından doğmuştu, Kıbrıs'ta uygulanabilmesi için ülkemizin mevzuatı ve sosyolojik yapısına göre modifiye edilmesi gerekiyordu. Altı ay kadar süren bir çalışma sonucunda KİHEP'i Kıbrıs'ın mevzuatı ve yapısına göre modifiye ettikten sonra 2011 yılında uygulamaya başladık. Tamamen gönüllü ve gönülden gelen bir emek sonucunda o gün bugündür KİHEP, Kıbrıs’ın kuzeyinde de FEMA aktivistleri tarafından uygulanıyor.
   
• YENİDÜZEN: Peki KİHEP’in amacı nedir?
• DOĞUŞ DERYA: Kadınlar olarak hepimizin yasal ve toplumsal haklarımız ile ilgili farkındalığımızı artırmak ve pekiştirmek, ülkemizde ve dünyada yaşanan insan hakları ihlalleri konusunda toplumsal bilincimizi güçlendirmek KİHEP’in amaçları arasında.
  KİHEP, hem bireysel yaşantımızda, hem de aile hayatımızda karşılaştığımız sorunlar karşısında uygun çözümler üretmemize yönelik donanım kazanmada da katkı sağlarken, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda güçlenmeyi, kadınlar olarak demokratikleşme süreçlerine özgür ve eşit bireyler olarak katılmamızı sağlamayı, hayatın her alanında karar alma süreçlerine aktif, cesur ve dayanışmacı bir biçimde katılmamızı sağlamayı da amaçlıyor.
  Kendi bağımsız örgütlenmelerimizi yaratmak veya faaliyet gösterdiğimiz örgütlerde aktif politika üretimine güçlü bir şekilde katılmamızı desteklemek, eşimiz, dostumuz, sevgilimiz, çocuklarımız, arkadaşlarımız, kısacası çevremizde bulunan herkesle sağlıklı ve uzlaşıcı iletişim kurabilmenin yöntemlerini öğrenmek de KİHEP’in bize kattığı kazanımlar arasında.
  KİHEP, ekonomik ve siyasal haklarımız, bedenimiz, cinselliğimiz, doğurganlık haklarımız, şiddete karşı mücadele, toplumsal cinsiyete duyarlı çocuk eğitimi, kadın hareketi tarihi vb. konularda daha detaylı düşünmenin yanı sıra, birlikte öğrenmek; öğrenirken eğlenmek ve keyif almak, mesleki güçlenmemize katkıda bulunacak bilgi ve beceri enstrümanlarını geliştirmek adına da önemli katkı koyuyor.

 Kadınların ihtiyaçları, değişen yaşam koşulları ve toplumsal konumları göz önünde bulundurularak sürekli yenilenip geliştirilen Kadının İnsan Hakları Eğitim Programı (KİHEP), Kuzey Kıbrıs’ta da yaygınlaşıyor.

• YENİDÜZEN: KİHEP, Kıbrıs’ta nerelerde uygulandı? Ne gibi faydaları oldu?
• DOĞUŞ DERYA: Kıbrıs’ta KİHEP'i ilk kez 2011 yılının Mart ayında Lefkoşa’da uygulamaya başladık. 2018 yılına kadar geçen süreçte Lefkoşa’da 5 grup çalışması, Mağusa’da 2 grup çalışması ve Girne’de 1 grup çalışması tamamladık. Yaz dönemlerinde haftada iki olmak üzere yoğunlaştırılmış olarak yaptığımız atölyeleri, kış aylarında haftada bir olarak yapıyoruz. Bunun yanında birçok yerel kadın örgütünden gelen talep sonucunda programdan seçilmiş spesifik modülleri çalıştığımız parçalı çalışmalar da oluyor. Bugüne dek KİHEP Kıbrıs’ın kuzeyinde 230’a yakın kadına ulaştı. Bağımsız aktivistler, öğretmenler, belediye çalışanı kadınlar, işçi, öğrenci, ev kadını, emekli, akademisyen, sendikacı ve siyasi partilerde görev alan birçok kadın bu çalışmalara katıldı. Tüm bu süreçlerin sonucunda programa katılan kadınların bir kısmı dâhil oldukları örgütlerde karar alma süreçlerine daha aktif katılmaya ve toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda yeni proje ve politikalar üretmeye başlarken, bir kısmı da kendi bulundukları bölgelerde bağımsız örgütlerini kurdular.
   
• YENİDÜZEN: KİHEP’in kapsamı nedir?
• Doğuş Derya:  KİHEP kapsamında toplam 12 konu başlığı var. İnsan hakları ile ilgili üretilmiş uluslararası metinleri inceleyen ve Kadının İnsan Hakları kavramına niye ihtiyaç olduğunu tartışan modüllerden ülkemizde toplumsal cinsiyet eşitliği ile alakalı tüm yasalara bakan bilgi modülleri var. Bunun yanında şiddetin ne olduğunu, türlerini ve şiddetsiz bir yaşam için uygulanabilecek stratejileri çalıştığımız, kadınlar olarak ev emeği süreçlerinden ücretli iş koşullarında verdiğimiz emek süreçlerine baktığımız, eğitim sistemi ve çocuk hakları ile doğurganlık haklarımız ve kadın sağlığını tartıştığımız bilgi modülleri de mevcut. Kadınların siyasi süreçlere ve karar alma mekanizmalarına katılımı, iletişim,  Avrupa, Türkiye ve Kıbrıs'ta kadınların verdiği eşitlik mücadeleleri ve feminist hareket tarihi, kadın örgütlenmesi gibi atölyeler var.

KİHEP’i, katılan kadınlar anlatıyor…

Kadının İnsan Hakları Eğitimi Programı'na katılan kadınlar, eğitimi ve sonrasını anlattı. Eğitimin farkındalıklarını artırırken, hayatlarında da ciddi değişiklikler yarattığını ifade eden kadınlar, dayanışma ruhlarının geliştiğine ve duygularını da daha rahat paylaşabildiklerine işaret ediyor…

Hare Yakula:  “Yeni bir ben oluşturdu, hayata bakış açımı değiştirdi”

“2011 yılında Fema'nın ilkini gerçekleştirdiği Kadının İnsan Hakları Eğitimi Programı'na katıldım. Diyebilirim ki eğitim sonrası edindiğim bilgi ve farkındalıklar yeni bir ben oluşturdu ve hayata bakış açımı değiştirdi. Adalet duygumun artması ile birlikte mücadele ve dayanışma ruhum gelişti. Eğitimler sonunda oluşan motivasyon ve edindiğim bilgi ile birçok sivil toplum örgütü ve sendikada dönüştürücü etkiye sahip oldum. En önemlisi de gönüllü arkadaşlarla-ki ben onlara "cesur yürekli kadın aktivistler" diyorum- şehir dışında ekofeminist duruşuyla dikkat çeken "Mesarya Kadınlari İnisiyatifi'ni" Mesarya Bölgesine kazandırdık. Kıbrıs Kadın Hareketi içerisinde özel bir yer edinmiş Mesarya Kadınları İnisiyatifi, bugün, kırsalda oluşturulmuş kadın hakları savunuculuğu yapan önemli bir örgütümüzdür. Şu an Doğu Akdeniz Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Yüksek Lisans programı öğrencisiyim. KiHEP sonrası edindiğim farkındalıkla birlikte bilgiyi çoğaltmayı ve paylaşmayı hedefledim. Kadın olmanın ne olduğunu anlamanın ötesinde kadın olarak yaşamı anlamlandırmanın sorumluluğuyla; artsın eşitlik bilinci, güçlensin kadın dayanışması. Haydi kızkardeşlerim KİHEP 'e !”

Ayça Soygür Çıralı: “Yasal haklarımın farkına vardım”

“2011 yılında katıldığım Kadının İnsan Hakları Eğitim Programının benim için en önemli katkısı aslında kadın olmayı, kadın olarak yaşamayı ne kadar az bildiğimi fark ettirmesiydi. Sadece kadın olarak değil bir birey olmayı, ben diliyle konuşabilmeyi öğrendim. Yaşadığım tecrübeleri konuşabilmeyi yargılanmadan dayanışmanın nasıl olduğunu öğrendim. Yasal haklarımın farkına vardım. Acı tatlı duyguları sorgusuz paylaşabilmeyi yaşadım. Öğrendim.”

Evren Bağlarbaşı: “Yalnız olmadığımı hissettiğim özel bir eğitim programıydı”

“KIHEP'e 2015 yılında başladığımda "Başlıyorum ama acaba devam ettirmeye zamanım olacak mı?" diye düşünüyordum. Şimdi ise keşke gene gitsem diye düşünüyorum. Toplumsal cinsiyet nedir? İnsan hakları konusunda ihlaller nelerdir? Feminizm nedir? Tarihçesi nedir? Kadınlar olarak anayasal, medeni ve ekonomik haklarımız nelerdir? Bunlarla ilgili birçok bilgi aldığım bir eğitim programıydı. Ama benim için en önemlisi, Kadın Dayanışmasını öğrendiğim, içselleştirdiğim, toplumu cinsiyet eşitliği anlamında dönüştürme gailesi olan insanlarla tanıştığım, YALNIZ OLMADIĞIMI hissettiğim özel bir eğitim programıydı. Herkesin katılmasını tavsiye ederim. Muhteşem dostlukların başlangıç noktasıdır.”

Fezile Osum: “Haksızlıklara itiraz ederken yalnız olmadığımı gördüm ve güçlerinden güç aldım”

“KİHEP’in  ikinci grubuna dahil oldum ve eğitimi 2011 yılında tamamladım. KİHEP hem kendi hayatıma, hem de çevreme dair gördüğüm ama bir türlü anlamlandıramadığım meselenin nedenlerini ve bunun aslında bir sistemin parçası olduğunu anlamamı sağladı. Kadınlar olarak doğduğumuz günden itibaren sokulduğumuz cinsiyet kalıpları ve bununla birlikte gelen kısıtlama ve baskıların nasıl bir sistemsel döngünün parçası olduğunu, bunun ilk önce ailede başlayıp sonrasında bütün hayatımıza yayıldığını gördüm. Bunların yanında KİHEP bana hala görüştüğüm ve yeri geldiğinde dayanıştığım çok güzel kadın dostlar armağan etti. Kadınlar sayesinde hep birlikte haksızlıklara itiraz ederken yalnız olmadığımı gördüm ve güçlerinden güç aldım. KİHEP benim için “iyi ki” dediğim bilgi dolu bir dönemdi, umarım ilgisi ve vakti olan herkes bu programdan yararlanabilir.”

Tülay Sönmez: “Gerçekler bu eğitimle yüzüme tokat gibi vurdu”

“Kadının İnsan Hakları Eğitimine 2016 yılında katıldım. Bugüne dek bizlere öğretilenlerin doğru olmadığı gerçeği bu eğitimle yüzüme tokat gibi vurdu. Öyle çok KEŞKE dedim ki. Öğrenmenin yaşı yok, öğrendiğim, hüzünlendiğim, umutlandığım ve çok eğlendiğim bir çalışmaydı. Tüm kadınlara tavsiye ederim.”

Sadiye Ada Raman: “Hayatımın dönüm noktalarından biridir dersem abartmış olmam”

“KİHEP eğitimini ilk kez aktif olarak yer aldığım örgütteki kadın arkadaşlarımdan duydum bunun üzerine Girne'de düzenlenen atölyelere katıldım.  Aldığım bu eğitim hayatımın dönüm noktalarından biridir dersem de abartmış olmam. Önceleri kadın olarak ben kimim sorusunun kendime sorarken cevaplarını da bu eğitimde buldum. KİHEP gerek sosyal yapı içinde, mesleğimden dolayı eğitimde ve yasal olarak da var olan sistemde kadın kimliğimi bulup ve anlamlandırıp eyleme geçmemi sağladı. Bunun yanında bu eğitimi birlikte aldığım diğer kadın arkadaşlarımla da aramızda özel bir iletişim ve bağlılık oluştu. KİHEP eğitimini özellikle bu coğrafyada yaşayan genç kadınların mutlaka alması gerektiğini düşünüyorum. Kanımca kadınların kadın bakış açısı ile siyasette, iş yaşantısında, sosyal ve kişisel ilişkilerde kendini ortaya koyabilmesi için çok önemlidir.”

Esra Özbay:  “Özsaygım arttı. Evliliğimde devrim yarattı!”

“Ben KİHEP 2015 katılımcılarındanım. Bu eğitimin bana kazandırdıklarını kısaca anlatmak çok zor, çünkü tam anlamıyla hayatımı değiştiren bir tecrübe oldu. Beni kendime bir insan ve bir kadın olarak daha yakınlaştırdı. Bir oda dolusu kadınla ve hatta bir dünya dolusu kadınla ne kadar ortak bir hayatta kalma mücadelem olduğunu gösterdi bana. Bu mücadelede dayanışarak ne güzellikler başarabileceğimizi gösterdi. Hiç yargılamadan başka kadınlardan güç almanın ve yine onlara güç katmanın mutluluğunu yaşattı. Evliliğimde devrim yarattı! Benim özsaygım arttıkça eşimin bana olan saygısı da katlanarak arttı. Ve daha nice katkılar… Bütün kadın arkadaşlarımın bu eğitimden yararlanmasını gönülden isterim.”

Hülya Demirel Akbil:  “Fanustan çıktım. Hayatıma farklı bir bakış açısı geldi”

“2013 yılında, KİHEP eğitimine DAÜ öğretim görevlisi iken katıldım. Bu programdaki 16 ayrı, ama birbirini tamamlayan modüller sayesinde hayatıma farklı bir bakış açısı geldi ve elde etmiş olduğum bu donanımla kendimi aktif siyasetin içinde buldum. KİHEP eğitimi öncesi bölük pörçük bilgiler ile tartıştığım feminizm ve siyaset artık sağlam temeller üzerinde olmaya başladı. Bana bu kapıyı açan ve beni ‘Fanustan’ çıkaran eğitmenimiz Doğuş Derya’ya da çok teşekkür etmem gerekir. Bir öğretim görevlisi olarak, 2013 yılından sonra kendi mesleğime ve sınıf içi eğitimime de geniş bir perspektif katan bu programı her kadının takip etmesi gerektiğine inanıyorum, şiddetle tavsiye ederim.”