• Özgürgün mü, Talat mı, Üstel mi?

- Duydun be gardaş hükümeti bozacakmış.
- Kim?
- Özgürgün.
- Nerden duydun?
- İşte gazeteler yazar.
- Ben öyle bir şey duymadım.
- İnternette okudum haberi, Özgürgün ile Talat’ın fotoğrafı vardı ve “Hükümeti bozmak niyetindeyim” diye bir başlık atılmıştı.
- Haberin ayrıntılarını okudun mu?
- Okumadım ama ne gerek var? Başlık ve fotoğraftan belli değil mi?
- Sen öyle düşündün ama haberin ayrıntıları farklıydı. Ünal Üstel, UBP Genel Başkanı seçilirse hükümeti bozacağını söyledi.
- Hade yahu!...

Yukarıdaki diyalog gerçek değil, biz uydurduk. Ancak gerçekleşme ihtimalini yabana atamayız.

Haberde başlık-fotoğraf uyumu meselesi
Haber başlıklarının, haberin içeriğini doğru yansıtması gerektiğini sık sık vurguluyoruz. Ayni şekilde haber fotoğrafları da haber içeriğine uygun olmalı, bir dikkatsizlik haberin, içeriğinden farklı algılanmasına yolaçabilir.

Sözkonusu haber değişik internet haber sitelerinde yayınlandı. Sitelerin anasayfasında, UBP Genel Başkanı Hüseyin Özgürgün ile CTP genel Başkanı Mehmet Ali Talat’ı tokalaşırken gösteren bir fotoğraf kullanıldı ve fotoğraf içine “Hükümeti bozmak niyetindeyim” başlığı yerleştirildi.

Okurun fotoğraf ile başlığı ilişkilendirmesi ve cümlenin fotoğraftaki kişilerden birine (özellikle de kurultay süreci yaşayan Özgürgün’e) ait olduğunu düşünmesi düşük bir olasılık değil. Elbette okurların sadece başlıklarla yetinmemelerini, haber metninin tümünü okumalarını tavsiye ediyoruz. Ancak, günümüz yaşam temposunda zamanla yarışan insanların, internette karşısına çıkan sayısız haberin tamamının ayrıntılarıyla ilgilenmediği ve birçoğunun başlığına bakıp geçtiği realitesini de dikkate almalıyız.

Kısacası haber metnine uygun başlık ve uygun fotoğraf ilkesinin, internet gazeteciliği açısından daha gerekli olduğunu anlamalıyız.

Üstel’in fotoğrafı kullanılsaydı
İncelediğimiz habere dönersek, hükümeti bozmak niyetinde olan, UBP Genel Başkan adayı Ünal Üstel, kurultayda seçilirse CTP-UBP koalisyonunu bozacağını söylüyor. Aslında haberde sadece Ünal Üstel’in fotoğrafı kullanılsaydı herhangi bir yanlış algılanma ihtimali sözkonusu olmayacaktı.

Peki, cümle Özgürgün’e ait gibi algılanmışsa bunda ne sakınca var? Böyle bir algı kurultay sürecinde Özgürgün’e zarar verebilir. Koalisyonu kuran lider olarak, koalisyonu bozmaktan bahsetmesi onu tutarsız, çelişkili bir aday konumuna sokabilir. Siyasi olsun veya olmasın, habercilikte herhangi bir kişinin olduğundan farklı yansıtılması olasılığı kesinlikle yaratılmamalıdır.

İncelediğimiz haberde yanlışlığın bilerek yapılmadığı, sadece fotoğraf seçiminde dikkatsiz davranıldığını anlıyoruz. Haberin ne kadar doğru ne kadar yanlış algılandığını elbette bilemiyoruz. Ancak haber başlığıyla, spotuyla, fotoğrafıyla içeriği doğru yansıtmalı, hiç bir şekilde farklı algılanmalara fırsat vermemelidir.

------------------------------------------------

Yalan Haberin Mumu Yatsıya Kadar!

• İyi ki varsın sosyal medya

Haberi bilime meraklı bizim oğlana anlattım. “Nasıl olur baba, Venüs küçük bir gezegen, o kadar uzaktan Jüpiter’i nasıl ısıtacak? Sonra Jüpiter’de ne kadar hidrojen var da gidip güneşin dengesini bozacak da biz karanlıkta kalacağız?” diye kuşku belirtti.

Evet, oğlan kuşkulanmakta haklı ama açıklamayı da NASA yapmış, üstelik haber yılların gazetesi SABAH’ta yer almıştı(21.10.2015). Tekrar internet haber sitelerine bakma ihtiyacı hissettim. Evet, içeriğinde bilimsel tutarsızlıklar vardı ama haber, Sabah yanında birçok haber sitesinde de yer alıyordu. Kıbrıs’taki bazı internet gazeteleri de haberi atlamadı “Dünya Kasım’da 15 Gün Kararacak” başlığıyla okura aktardı.

Zaytung benzeri bir site ‘beforeitsnews.com’

Gece geç saatlerde sosyal medya paylaşımlarına bir göz atınca gerçek anlaşıldı. Haber uydurmaydı ve anlı şanlı gazeteler, ‘beforeitsnews.com’ mizah sitesinin şaka haberini gerçek diye yutmuştu.

Yalan elbette bir gün ortaya çıkar diye biliyoruz. Doğru ama sosyal medya olmasaydı, SABAH’ın yalanının, uzun süre sonra ortaya çıkabileceğini de tahmin edebiliyoruz. Süresine bağlı olarak yalanın etkisinin arttığını da anlatmaya gerek yok herhalde.

İyi ki varsın sosyal medya, yalan haberin mumu yatsıya kadar bile yanmadı.