Kıbrıslı Türkler Nereye Konferansı kapsamındaki ekonomi panelinde, Kıbrıs’ın kuzeyinde Türkiye’ye yönelik ekonomik bağımlılığın azalmasına ve kemer sıkma politikalarına rağmen “iç, dış ve özeldeki borç stokunun sürekli arttığına” dikkat çekildi.

Panelde; Türkiye’ye ekonomik bağımlılık azalırken, bunun, “siyasal bağımlılığı” ortadan kaldırmadığına dikkat çekildi, Türkiye’ye tabi olma yapısının sürdüğü örneklerle ortaya kondu. 

Mine Yücel’in yönettiği panelde Yrd. Doç. Dr. Umut Bozkurt, Prof. Dr. Fatma Güven Lisaniler, Doç. Dr. Sertaç Sonan ve Hasan Sarpten konuştu.

 

En temel sorunlar

Yardıma bağımlı ekonomi, istihdam dostu olmayan büyüme ve yapısal işsizlik, Türk Lirası kaynaklı şoklar, kayıt dışı ekonomi gibi başlıklar en temel sorunlar olarak öne çıktı.

“Kendine yeten” kavramının çoğu zaman yurt dışından hiç kaynak almayan ya da ticari anlaşmalar yapmayan gibi algılandığını söyleyen Prof. Dr. Mustafa Besim, bunun doğru olmadığını, kendi mali bütçesini oluşturmak anlamında meselenin ele alınması gerektiğini söyledi.

“Kayıt Dışı Ekonomi”nin ekonomideki olumsuz etkilerini anlatan Besim, vergi yükünün de Avrupa ortalamasının en alt diliminde olduğunu söyledi.

“Mali bağımlılık azalıyor; elbette mali yardım azaldıkça yatırımlar da azalıyor ancak toplumda yüzleşme ve sorgulama başlamıştır, yurttaş toplanan vergilerin yatırıma yönlenmesini istiyor” diyen Besim, bunu olumlu gördüğünü ifade etti.

Toplam gelirin % 1.5’i kadar yatırım yapabilen bir noktaya gerilediğimizi anlatan Besim, hayat kalitesinin bu nedenle düştüğünü söyledi. “Türkiye’den gelen yardım bütçe içinde % 35’lerden % 9’lara geriledi” diyen Besim, hayat kalitesindeki düşüşe rağmen bunun olumlu olduğunu da sözlerine ekledi.

Besim; “Vergi politikası doğru uygulanır, kayıt dışı ekonomi önlenirse, kendi okullarımızı, hastanelerimizi, yollarımızı kendimiz yapabiliriz” iddiasını da ortaya koydu.

 

Reel ücretlerde gerileme

Türkiye’ye olan ekonomik bağımlılığın 1963 sonrasında başladığına dikkat çeken Doç. Dr. Sertaç Sonan, yaşam standartlarının ülkenin finansörü konumundaki Türkiye’den daha yüksek olmasının yarattığı rahatsızlık ve gelişen kemer sıkma politikalarını anlattı.

“Kamudaki reel ücretler 2009’dan itibaren yüzde 10 gerilemiştir” diyen Doç. Dr. Sonan, şu bilgileri verdi:
“Türkiye’den bağış ve krediler düştü. Kamu maliyesi anlamında bunlar olumlu gelişmeler yarattı, ancak, hükümetlerin kurulması, bozulması, siyasi bağımlılık koşulları değişmedi.”

Rauf Denktaş'ın döneminde “Türkiye bizi besleyecek, biz de Kıbrıs konusu ya da siyasi konularda baş kaldırmayacağız” gibi bir sessiz anlaşma olduğunu anlatan Doç. Dr. Sonan, “Para verme noktası azaldı ancak bu siyasi bağımsızlığa dönüşmedi.” dedi.

“Borçlu yaşam...”

Kemer sıkma politikalarına rağmen kamu borç stoku ve Türkiye’den gelen dış borç yükünün  artığına dikkat çeken Doç. Dr. Sonan, özel birimlerinin borcunun da sürekli arttığını söyledi.
“İnsanlar gelirleri azaldığı zaman o alıştıkları hayat standardından vazgeçmiyor, böylece borçlanmaya başlıyor” diyen Sonan, rakamlarla süreci özetledi.

“Neo liberal model”

AKP’nin Kıbrıs’ta 1974 sonrası kurulmuş, artık sürdürülebilir olmayan “ahbap-çavuş kapitalizmi” ve “hantal devleti” dönüştürmeye çabalarına değinen Yrd. Doç. Dr. Umut Bozkurt, bunun için de neo liberal bir model önerildiğini vurguladı.
Kıbrıslı Türklere, sosyal adalet ilkelerine uymayan bir program önerildiğini altını çizen Bozkurt, sürdürülemeyecek bu yapının dönüştürülmesi için alternatif modeller yaratılmasının şart olduğunu sözlerine ekledi.

Hasan Sarpten de kontrolsüz, çarpık, aşırı, düzensiz bir yapılaşma ve betonlaşmayı anlattı, “gelişim” diye yaşanan çevre tahribatına da dikkat çekti.