BASINDAN GÜNCEL…

Almanya’nın Sesi’nden (Deutsche Welle) Çağrı Özdemir, bizimle bir söyleşi gerçekleştirdi…

Kıbrıs’ta “kayıplar”la ilgili çalışmalarımız ve iki tarafın geçmişle yüzleşerek uzlaşması ve barışması için yürütmekte olduğumuz gazetecilik nedeniyle aday gösterilmiş olduğumuz “Nobel Barış Ödülü” çerçevesinde yaptığımız röportaj, Deutsche Welle’nin haber sitesinde yayımlandı. Bu röportajı, okurlarımla da paylaşmak istiyorum ve okurlarıma, olağanüstü destekleri nedeniyle bir kez daha teşekkür etmek istiyorum. Ve bir kez daha çağrı yapmak istiyorum: Lütfen bildiklerinizi paylaşın, lütfen isimli veya isimsiz beni veya Kayıplar Komitesi’ni arayarak bildiklerinizi anlatın… Böylece bu topraklarda çok acı çekmekte olan “kayıp” yakınlarının acılarını dindirmeye çalışalım…  Önemli olan bu ödülün kendisinden çok, “kayıplar” konusunun gündemde kalması ve her “kaybın” bulunarak ailelerinin dua edebileceği birer mezarının olmasıdır. Elbirliğiyle bu yolda ilerledik, daha da katedecek yolumuz vardır. Lütfen konuşun ve bildiklerinizi paylaşın…

Deutsche Welle’den Çağrı Özdemir’in bizimle yaptığı röportaj şöyle:

“Kıbrıs'ta kayıpları araştıran gazeteci Nobel'e aday

Kıbrıs'ta uzun yıllardır her iki taraftaki kayıp kişilerin izini süren gazeteci Sevgül Uludağ bu yıl Nobel Barış Ödülü için aday gösterildi. Uludağ ile son 18 yıldır sürdürdüğü araştırmasını konuştuk.

Kıbrıslı gazeteci Sevgül Uludağ adada kaybolan kişilerin son 18 yıldır izlerini sürüyor. Kayıpların sadece Rum tarafında değil, Türk tarafında da bulunduğunu yıllar önce tesadüfen öğrendiğini ifade eden Uludağ, okuyucuların ihbarları sayesinde bugüne çok sayıda kaybın izlerini bulduklarını belirtiyor. DW Türkçe'ye konuşan gazeteci, araştırmasının iki toplumu birleştirmesi ve geçmişle yüzleşilmesi bakımından önemini vurguluyor.

Kanada'daki York Üniversitesi'nin girişimi ile bu yılki Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterilen Uludağ ile araştırmasını, bugüne kadar karşılaştığı zorlukları ve kendisini cesaretlendiren unsurları konuştuk.

DW Türkçe: Uzun yıllardır Kıbrıs'ta kayıpların bulunması ve hikâyelerinin kamuoyu ile paylaşılması için çaba gösteriyorsunuz ve bu çabalarınız sizin Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterilmenizi de beraberinde getirdi. Bu fikir nasıl ortaya çıktı?

Sevgül Uludağ: Tamamen tesadüf ile başladı. Kıbrıslı Türk toplumunda "kayıplar" çok bastırılmış, gizlenmiş ve tabu haline gelmiş bir konuydu. Çünkü 1963 ve 1964 yıllarında insanlar kaybedildiğinde devlet yetkilileri bu kayıpların başına neler geldiğini aktif bir biçimde araştırmadı. O dönemin koşulları ve politikaları öyleydi. Ancak tesadüfen, çok iyi tanıdığım birisinin babasının kayıp olduğunu öğrendiğimde şoke oldum, çünkü ailelerin kendileri de hiçbir şekilde bu durumdan bahsetmiyordu.

Bir buçuk ay uğraştıktan sonra bana konuşacak beş Kıbrıslı Türk buldum. Daha sonra bu yazı dizisini "İncisini Kaybeden İstiridyeler" başlığı altında yayınladım. Kıbrıslı Türkler tüm dünyada kayıplarını o güne kadar aktif bir biçimde aramayan tek toplumdu.

Bunlar 2001 ile 2002 yıllarında yaşandı. Ardından Kıbrıs'ta 2003 yılında barikatlar açıldı. Bu kez hem Kıbrıslı Türklerin hem de Kıbrıslı Rumların kayıp ailelerinin acılarını kaleme almaya giriştim. "Kayıpların İzinde", "Ölümün Kıyısından Dönenler" şeklinde uzun yazı dizilerini Rumca ve Türkçe olarak her iki tarafta da yayınladım.

Bu yazılar her iki toplumda da bir deprem etkisi yarattı. Çünkü Kıbrıslı Rumlar da bu bilginin onlardan gizlendiğinin hiçbir şekilde farkında değillerdi. Rumlar kayıpların sadece kendi taraflarından olduğunu sanıyordu ancak Kıbrıslı Türk kayıplar da bulunuyor. Böylece toplumlarımız arasında bir tür yüzleşme süreci başlatmış oldum. Kayıpların acısının Türk ya da Rum acısı olmadığını, insani bir acı olduğunu göstermeye çalıştım.

Tüm bu süreçte ilk kez iki toplumdan, sevdikleri toplu mezarlarda gömülmüş kayıp yakınlarını bir araya getirdim ve onlarla birlikte çeşitli etkinliklere imza attık. Toplumlarımıza bunun insani ve paylaşılan bir acı olduğunu göstermeye çalıştık. Yakınların kaybetmiş kişilerin "Birlikte Başarabiliriz" başlıklı, iki toplumlu bir kayıp yakınları ve savaş mağdurları örgütü kurmalarına yardımcı oldum.

***  Bu süreç içerisinde bugüne kadar sizi en çok ne zorladı?

Beni en çok zorlayan şeyler bu topraklarda bu denli vahşet ve tecavüz olaylarının yaşandığını, toplu mezarların bulunduğunu ve bunları yapan insanlar arasında bizzat Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rumların olduğunu ayrıntılarıyla öğrenmek ve bunu hazmetmeye çalışmak oldu.

Eşim beni Zümrüdüanka kuşuna benzetiyor. Diyor ki, gece yanar, gündüz tekrar küllerinden doğar. Oturup, depresyona girip, aylarca içime kapanma seçeneğim yoktu çünkü ben her gün yazıyorum. Sadece kayıpları, toplu mezarları ve birbirini kurtarmış olanların öykülerini yazıyorum. Ancak yazdıkça bu süreçte o zehri içinizden atıyorsunuz ama tortusu kalıyor.

***  Bugüne kadar sizi en çok ne cesaretlendirdi?

Her iki taraftan okurlarımın olağanüstü tepkisi ve yardımcı olmaları beni cesaretlendirdi. Zaten bu ödüle adaylık da bir yerde okurlarımın başarısıdır. Çünkü onların ve ailemin tam desteği olmasaydı asla devam edemezdim.

Pek çok ölüm tehdidi ve taciz ile karşı karşıya kaldım, ancak hep kendime şunu söyledim: En iyi yaptığın iş nedir? Onu yapmaya devam et sadece. Ve 18 yıldır da bunu yapıyorum.

***  Biraz "hot line" (ihbar hattı) fikrinden bahsedebilir misiniz?

1981 yılında Kıbrıs'ta Kayıp Şahıslar Komitesi kuruldu. Resmi komite, Kıbrıs Türk tarafından bir, Kıbrıs Rum tarafından bir ve Birleşmiş Milletler'in Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nden atadığı üçüncü bir temsilciden oluşuyor. Bu komite 1981 yılında kurulduğu halde yaklaşık sekiz dokuz yıl boyunca sadece tüzük tartışmalarına sahne oldu.

2002 yılında yeni bir yazı dizisi başlattığım zaman Komite son iki yıldır etkin değildi. Ben Kayıp Şahıslar Komitesi'nin bu süreçte yapacağı çalışmalara yardımcı olmak ve ciddi bir kamuoyu oluşturmak amacıyla 2006 yılında okurlarıma bir çağrı yaptım. "Kim olduğunuzu bilmek istemiyorum, eğer mahallenizde, köyünüzde, şehrinizde bir şeye tanık olduysanız, gömü yeri biliyorsanız, bana söyleyin" diyerek bir Kıbrıslı Rum bir de Kıbrıslı Türk telefon hattı ile bir çağrıda bulundum. Ardından binlerce telefon aldım ki bu aramalar halen devam ediyor.

Edindiğim tüm bilgileri Kayıp Şahıslar Komitesi ile gönüllü ve insani bir biçimde paylaştım. Ayrıca öğrendiklerimi her iki tarafta gazetelerde yazdım. Okurlarım bazen Komite ile muhatap olmak istemedi, o durumlarda bana gömü yerlerini gösterdiler, ben de bu bilgileri Komite'ye ilettim. Kıbrıslı Türk olsun, Kıbrıslı Rum olsun pek çok insanın kalıntıları bulundu. Komite bu alanlarda kazı çalışmaları yaptı, bulunan kişilerin DNA testleri ile kimliklerini belirledi ve 45-55 yıl sonra defnedilmek üzere küçük tabutlar içerisinde ailelerine iade etti.

Tüm bu süreçlerde de ailelerin yanında oldum ve cenazelerine katıldım. Özellikle okurlarımızın ihbarları ile bulunmalarına yardımcı olduğumuz kayıp şahısların cenazelerine katıldım ve onların öykülerini yazdım. Kayıpları birer istatistik olmaktan çıkarıp onlara insani bir yüz kazandırdım. Bunlar her iki tarafta da okurlarımı çok etkiledi.

***  Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterilme süreci nasıl yaşandı?

Kanada'daki York Üniversitesi'nde çok değerli akademisyen arkadaşımız Anna Agathangelou'nun önerisiyle Nobel Barış Komitesi'ne ismim sunuldu ve bu beni çok mutlu etti. Anna'yı Kıbrıs'ta Barış İçin Kadın Hareketi'nden tanıyorum ve birlikte bir süre çalıştık. Onun da annesi ile bir röportaj yapmıştım. Onun köyünden çok sayıda kayıp insan vardı ve o nedenle Anna kayıpların öykülerini çok iyi biliyordu. Kendisi ayrıca yıllardır benim çalışmalarımı da takip ediyordu ve beni önermiş olması beni çok onurlandırdı.

Nobel Barış Ödülü'nü alsam da almasam da esas olan bu önerinin her iki toplumdan binlerce kişiyi çok heyecanlandırması ve insani bir konu çerçevesinde toplumlarımızı birleştirmesi. Bu da gösteriyor ki insanlarımız barışa çok susamış durumda ve bu adada iyi şeyler olmasını istiyor. Daha fazla gerginlik, daha fazla kan, daha fazla kayıp, daha fazla acı istenmiyor. İnsanımız soluklanıp geleceğe bakmak istiyor. İşte bu ödülün anlamı budur.

(Deutsche Welle Türkçe - Söyleşi: Çağrı Özdemir – 19.3.2019)

Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi’nden Facebook sayfası…

Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi, önceki gün bir Facebook sosyal paylaşım sayfası açarak Londra’da yaptıkları faaliyetlerden fotoğraflar ve kısa notlar paylaşmaya başladı.

Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi’nin Facebook sayfasında “Bu sayfa Kayıp Şahıslar Komitesi Kıbrıslı Türk Üye Ofisi'nin çalışmalarını paylaşmak ve 1963-64 ve 1974'te kaybolan Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum kayıpların bulunması için bir ağ yaratmak üzere açılmıştır” denilerek, Londra temaslarıyla ilgili bazı bilgiler ve resimler paylaşılarak şöyle denildi:

“Kayıp Şahıslar Komitesi Kıbrıslı Türk Üye Ofisi 21 Mart 2019 tarihinde Hackney Cypriot Centre’de kayıpların yerlerinin bulunması için işbirliği yapma konusunda görüşmeler yaptı…  Kayıp Şahıslar Komitesi Kıbrıslı Türk Üye Ofisi, 20 Mart 2019'da Turkish Cypriot Community Association (Toplum Merkezi) ile görüşerek İngiltere'de bulunan ve kayıplarla ilgili bilgi sahibi olan Kıbrıslı Türklerle ilgili nasıl bilgi paylaşabileceği konusunda görüş alışverişinde bulundu. Kayıp Şahıslar Komitesi, 19 Mart 2019'da Cypriot Community Centre'de Organisation of Relatives of Missing Cypriots (UK), National Federation of Cypriots in the UK, NEPOMAK ve Cypriot Elderly and Disabled Group ile görüşerek İngiltere'de bulunan Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum toplumlarında kayıplarla ilgili bilgi sahibi olan kişilerin nasıl bilgi paylaşabileceği konusunda görüş alışverişinde bulundu… Kayıp Şahıslar Komitesi, 19 Mart 2019'da Enfield Southgate Milletvekili Bambos Chalambous ile Westminister Parlemento'sunda verimli bir görüşme gerçekleştirdi. Kayıp Şahıslar Komitesi 19 Mart 2019'da Westminister Parlamentosu 10 numaralı odasında, 3 Milletvekili ve Friends of Cyprus üyelerinin katılımıyla bir toplantıya katıldı…”

Öte yandan TAK Ajansı Rumca Haber Bülteni’ndeki habere göre, Kayıp Şahıslar Komitesi (KŞK) üyeleri İngiltere’nin milli arşivlerinde araştırma yapmak üzere Londra’da bulunuyor. TAK haberinde şöyle denildi:

“Fileleftheros ve diğer gazeteler, KŞK üyelerinin kayıp şahıslar konusunda İngiltere’nin milli arşivlerini incelemek amacıyla Londra’da bulunduklarını ve çeşitli temaslar da gerçekleştirdiklerini yazdı.

KŞK üyelerinin İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nda kabul edildiklerini ve kabulde İngiltere savunma bakanlı sözcüsünün de hazır bulunduğunu belirtilen haberde, İngiltere milli arşivlerindeki incelemenin yaklaşık bir hafta süreceği, daha sonra ise Güney Londra savaş müzesi arşivlerinde inceleme yapılacağı vurgulandı.

Komite üyelerinin Londra’da yaşayan Kıbrıslılar, Kıbrıslı Rum kökenli İngiliz milletvekili Pambos Haralambus ve Kuzey Londra Milletvekili Teresa Viliers’le de bir araya geldikleri belirtildi.

KŞK’nın Kıbrıslı Rum üyesi Nestoras Nestoros konuya ilişkin açıklamasında, İngiltere Dışişleri Bakanlığı’ndaki toplantıda komitenin programı ve sağlanan ilerlemeye ilişkin bilgi aktardıklarını belirtti.

Nestoros, Londra ve diğer ülkelerde, kayıplar konusuyla ilgili olayları yaşamış Kıbrıslıların bulunduğunu ve bu ziyarette bu kişileri tespit etmeyi hedeflediklerini ifade etti.

Gazete, KŞK üyelerinin Londra’daki Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk kayıp yakınları örgütleriyle görüşmeler gerçekleştireceklerini de yazdı.”