İnternet gazeteciliği, geleneksel medyada (gazete, radyo, televizyon) yapılan gazetecilikten farklı özelliklere ve avantajlara sahip.

Basılı gazeteler, gün boyu derlenen haberleri paketleyerek okura ulaştırılmaya çalışıyorlar. Gazete baskıya hazır hale geldikten sonraki gelişmelere yer vermek pek mümkün değil. Sadece çok olağandışı bir gelişme yaşanmışsa, hazırlanan sayfalar bozularak yenileri yapılıyor. Alan kısıtlılığı da önemli bir faktör. Gazetenin sayfa sayısı ve her bir haberin kaplayabileceği alan sınırlı.

Televizyon haberciliği, gazete haberciliğine göre biraz daha avantajlı durumda. Hem sadece habere odaklı haber kanalları var, hem de günde sadece bir kere değil neredeyse her saat başı haberler okunuyor. Aynı durum radyolar için de geçerli.

İnternet gazeteciliği daha dinamik. Şöyle düşünün. Bir gazete çıkarıyorsunuz ve neredeyse her yarım saatte bir gazeteyi yeni bir manşetle okurlara ulaştırıyorsunuz. Acaba manşete şu haberi mi çekseydim bu haberi mi çekseydim derdiniz yok. Kısa aralıklarla hepsini manşete çekebilirsiniz. Alan sıkıntısı da yok. Dilediğiniz kadar haberi okura aktarabilirsiniz.

İnternet gazeteciliğinin, pek kullanılmayan bir özelliği daha var, ki bence en önemli avantajı da odur. Bu özelliğe hipermetin deniyor. Şöyle anlatayım. Bir haberde, diyelim ki bir rapordan söz ediliyor. Eğer rapor elinizde varsa veya internette bir yerlerde bulunuyorsa, o rapora link (bağlantı) verebilir veya dosya olarak sayfaya yükleyebilirsiniz. Böylece merak edenler rapora ulaşabilirler. 100 sayfalık bir raporu gazetede veya televizyonda yayımlamanız mümkün değildir ama internet gazeteciliğinde bunu rahatlıkla yapabilirsiniz.      

Kuzey Kıbrıs’ta internet gazeteciliği

Medya Etik Kurulu olarak sadece geleneksel medyayı değil internet haber sitelerini de muhatap alıyoruz. Bu bağlamda, daha ilk günlerden itibaren ülkedeki haber sitelerini tespit etme uğraşı içine girdik.
Öncelikle, basılı gazetelerin büyük çoğunluğunun aynı zamanda internet gazeteciliği de yaptıklarını belirtmeliyim. Eğer bu yazı hipermetin halinde yenidüzen web sayfasına konabilirse buradan vereceğim linklerle ilgili haber siteleri ziyaret edilebilir.

İnternet versiyonları olan gazeteler şunlar: www.demokratbakis.net; www.diyaloggazetesi.com; www.halkinsesikibris.com; www.kibrisgazetesi.com; www.havadiskibris.com; www.haberalkibrisli.net; ortamgazetesi.com; www.starkibris.net; www.vatangazetesi.com; www.volkangazetesi.net;  www.yenicag.com.cy; www.yeniduzen.com. Afika gazetesinin internet sitesi sadece arşiv olarak hizmet veriyor. Güneş gazetesinin internet sitesi yok.  Kıbrıs Postası da internet gazetesi olarak yayın hayatına başladığı için altta yer alan listede yer alıyor.

Kurul olarak tespit edebildiğimiz 28 internet haber sitesi var: www.adabasini.com; www.barisgazetesi.com; www.dailykibris.com; www.ekonomikibris.com; www.gazeddakibris.com; www.gazete360.com; www.girnehaber.com; www.gundemkibris.com; www.habercimkibris.com; www.haberhavadis.com; www.haberkktc.com; www.haberkibris.com; www.kibrisadahaber.com; www.kibrishaber.com; www.kibrishaber.com.tr;  www.kibrisinternetgazetesi.com; www.kibrismanset.com; www.kibrisonlinehaber.com; www.kibrispostasi.com; www.kibrissondakika.com; www.kibristahaber.com; www.kibristime.com; www.kibristoday.com; www.kibris365.com; www.kibris724.com; www.kuzeypostasi.com; www.politikakibris.com; www.yeninesilgazete.com.

İnternet gazeteciliği deklarasyonu

Medya Etik Kurulu olarak, internet gazeteciliğinde yaşanan bazı sorunlara çözümler getirmek ve bu gazetecilik alanında genel kabul görecek standartlar getirmek amacıyla bir deklarasyon taslağı hazırladık. Bu taslağı internet haber sitelerinin yöneticileriyle görüştük ve üzerinde uzlaşma sağlanan metni imzaya açtık. 14 Ocak’ta yapılan törene sadece 7 internet haber sitesi yöneticisi katıldı ve metne imza koydu. Ancak ardından yapıtığımız duyuru neticesinde deklarasyona onay veren haber sitesi sayısı 11’e yükseldi. Bunları da burada ilan edeyim: Kıbrıs Postası, Gazete 360, Yenidüzen, Haber Kıbrıs, Kıbrıs İnternet Gazetesi, Kıbrıs Online Haber, Yeni Nesil Gazete, Kıbrıs Ada Haber, Ekonomi Kıbrıs, Ada Basını, Gazedda Kıbrıs. 

Deklarasyon metninde 10 madde var. İlk madde, internet haber sitelerinin gazetecilik meslek ilkelerine uygun davranmalarını öngörüyor. Bunun zaten tartışılacak bir yanı yok. Etik ilkeler, hangi mecrada yapılırsa yapılsın, gazeteciliğin olmazsa olmazı.

İkinci madde, künye ve iletişim bilgilerini zorunlu kılıyor. Maalesef bazı internet haber siteleri değişik gerekçelerle künye bilgisine yer vermiyor. Gerekçe ne olursa olsun, bir gazetenin künyesiz oluşunu anlamak mümkün değil. İletişim bilgileri de haber sitesine ulaşmak isteyenler için önemli. Ciddi haber siteleri ile bu işi başka amaçlar için yapanları ancak böyle ayırt edebiliriz. Künye ve iletişim bilgileri, haber sitelerinin saydamlığını sağlayan en önemli bilgiler. Bunlar yoksa, o haber sitesinin güvenilirliği sorgulanır.

Üçüncü madde, başka bir medya kuruluşu tarafından üretilen haberler kullanıldığında kaynak belirtmeyi zorunlu kılıyor. Dahası, özel haberlerin tamamının yayımlanmamasını ve özel haberi üreten medya kuruluşuna link verilmesini tavsiye ediyor. Bunu, emeğe saygının bir gereği olarak değerlendiriyoruz. En önemli sıkıntı, TAK haberlerinin kullanımında yaşanıyor. Bazı haber sitesi yöneticileri, basılı gazeteler TAK’tan aldıkları haberlerde kaynak göstermiyor, biz niye gösterelim diyor. Kötü örnek, örnek değildir. Elbette, basılı gazeteler de TAK’tan ya da başka kaynaklardan alıp kullandıkları haberlerde kaynak göstermeli. Bu arada, TAK’ın bülteninden basılı gazetelerin ve televizyonların bedava yararlandıkları bir gerçek. Haber siteleri bu hizmet için ücret ödemek zorundalar. Belki bu konuda bir bakanlar kurulu kararı gerekebilir. Örneğin, künye ve iletişim bilgileri tam olan, muhabir istihdam eden, internet gazeteciliği deklarasyonuna uygun habercilik yapan haber siteleri de bu hizmetten basılı gazeteler gibi yararlanabilir.

Dördüncü madde, köşe yazılarıyla alakalı. Başka bir haber sitesinde yayımlanan köşe yazısı ancak yazarın ve yayımcının izniyle yayımlanabilir diyoruz. Yazarından ve yayımcısından habersiz köşe yazısı yayımlamayı doğru bulmuyoruz. Köşe yazısından hareketle bir haber metni oluşturulabilir, ancak bu durumda ilgili yazıyı yayımlayan haber sitesine veya gazeteye link verilmesi gerekir. 

Beşinci madde, haber sitesi sorumlularının gazetecilik kaygısıyla hareket etmelerini öngörüyor. Eğer bir site kendisini haber sitesi olarak tanımlamışsa, haberciliğin, gazeteciliğin ilkelerinden hareket etmeli öncelikle. Bunu da ancak sorumlu bir gazetecilik anlayışıyla gerçekleştirebilir.

Altıncı madde, haber ve köşe yazılarının okunma sayılarında dürüstlüğü öngörüyor. İnternet gazeteciliğinin önemli bir avantajı, yayımladığınız haber veya köşe yazısnın kaç kişiye ulaştığını bilebilmeniz. Bunu diğer mecralarda bilebilmenize imkan yok. Ancak bu verilerle oynamak mümkün. Bunu yapmayın, ne kendinizi ne bizi kandırın diyoruz.

Yedinci madde, haber sitelerinin insan haklarına, evrensel değerlere uygun yayın yapmalarını, nefret söyleminden uzak durmalarını öngörüyor. Burada da tartışılacak bir şey yok. Özellikle son zamanlarda nefret söylemi konusunda belirli bir farkındalığın oluştuğunu görüyoruz.

Sekizinci madde, haber sitelerinde insan bedeninin metalaştırılmasına hizmet eden ve toplumsal cinsiyet eşitliğine aykırı yayınlardan kaçınılmasını öngörüyor. Galeri haberciliği olarak tanımlanabilecek bir habercilik gelişmeye başladı internet gazetelerinde ve bu galeriler sırf okurlar sitede daha çok kalsın diye hazırlanıyor.

Dokuzuncu madde, içeriği yansıtmayan, çarpıtılmış, sansasyonel haber başlıkları kullanılmamasını teşvik ediyor. Yaratıcı başlıklar haberi okutur, ancak sırf haber tıklansın diye içeriği yansıtmayan bir başlık kullandığınızda okuru aldatmış olursunuz. 

Deklarasyonun son maddesi, okur yorumlarıyla ilgili. İnternet gazeteciliği, etkileşimci bir özelliğe sahip. Katılımcı demokrasi anlayışının bir gereği olarak, okurların haberlere ve köşe yazılarına yorum yapabilmesi, görüşlerini, eleştirilerini aktarabilmesi önemli. Bu da internet gazeteciliğinin bir başka avantajı. Ancak, bu yorumların bir kurumsal denetimden geçmeden yayımlanması sorun yaratıyor. Burada kastettiğimiz sansür değil, özdenetimdir. İnsan haklarına aykırı, nefret söylemi barındıran, küfür ve hakaret içeren okur yorumlarına yer verilmesi doğru değildir. İnternet haber siteleri, tıpkı yayımladıkları haberlerin içriğinden nasıl sorumlu iseler, bu yorumların içeriğinden de sorumludurlar.

Sonuç olarak, bu deklarasyonda belirlenen ilkeler, Kuzey Kıbrıs’ta internet gazeteciliğinin itibarını yükseltmeyi ve daha iyi gazeteciliği teşvik ediyor. Gazetecilik, demokratik yaşamın vazgeçilmezi olduğuna göre, toplumun bu mesleğe daha fazla güven duyması için etik ilkelere uygun davranmak gerekiyor. Bu deklarasyon, internet gazeteciliğini de içeren çağdaş ve özgürlükçü bir basın yasası hazırlanması gerekliliğini ortadan kaldırmıyor.  Yasa hazırlanması yönünde de gayret göstermemiz, daha önceki hükümet döneminde taslağı hazırlanan basın yasası çalışmalarına yeniden canlılık kazandırmamız gerekiyor.