Türk Bankası, Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) işbirliğinde 3 ayda bir düzenli olarak hazırlanan KKTC Ekonomi Raporu’nun 4. sayısı yayımlandı, rapora göre ithalat  %15,04, ihracat % 15,36 düştü.

Dila ŞİMŞEK

Türk Bankası, Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) işbirliğinde 3 ayda bir düzenli olarak hazırlanan KKTC Ekonomi Raporu’nun 4. sayısı yayımlandı, rapor Kuzey Kıbrıs ekonomisinin resmini çekti, rapora göre ithalat  %15,04, ihracat % 15,36 düştü.

2019 yılında ekonomik büyüme oranı %1.9 olarak kaydedilirken, ‘kayıtlı’ işsiz sayısının 692’den 1.013 kişiye yükselmesi dikkat çekti.

Ticaret ve turizm sektörü diğer sektörleri geride bırakarak GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) içerisinde en yüksek paya sahip olan sektör olarak belirlendi.

Sanayi sektöründe ise en büyük pay elektrik ve su üretiminde olduğu ifade edildi.

Raporda, kamu bütçesinde, ‘bütçe fazlası’ önceki yıla göre %53,6 artış gösterdiği kaydedildi.

LAÜ ekonomi uzmanları tarafından hazırlanan rapor, ülke ekonomisi ile ilgili güncel verilere dayandırılarak ekonomik gelişmelerle ilgili bilgi sahibi olunmasına yardımcı olmayı amaçlıyor.  

İlk sayısı 2019 Nisan ayında yayınlanan ve KKTC Ekonomisi hakkında çeşitli kaynaklar tarafından ilan edilen enflasyon, büyüme, istihdam, dış ticaret, bütçe dengesi, sektörel gelişmelerle ilgili verilere toplu şekilde ulaşılmasını sağlayan Ekonomi Raporu, ülke için doğru bilgiye ulaşılmasını sağlayarak önemli bir eksikliği gideriyor.

Ekonomik gelişmelere ilgi duyan kişiler yanında ülkeye yatırım yapmayı düşünen yatırımcılar için kaynak eser niteliği taşıyan raporda son 3 aylık ekonomik büyüme istihdam ve enflasyon verileri, sektörel gelişmeler, dış ticaret ve ödemeler dengesi, kamu bütçesi, ülkedeki parasal ve finansal gelişmeler detaylı bir biçimde okuyucuya aktarılıyor.

Raporda, ülke ekonomisine ilişkin kaynağından elde edilen bilgileri yorum içermeden aktarmak amaçlandı.

Rapordan notlar…

• 2019 yılında ekonomik büyüme oranı %1.9
• 692 olan kayıtlı işsiz sayısı, Ağustos ayı sonu itibarıyla 1.013 kişiye yükseldi
• 2019 yılında ticaret ve turizm sektörü diğer sektörleri geride bırakarak GSYİH içerisinde en yüksek paya sahip olan sektör olarak belirlendi
• GSYİH içindeki payı 2010 yılında %5,4 olan turizm sektörü, iki kat artış gösterdi
• Sanayi sektöründe en büyük pay elektrik ve su üretiminde
• 2019 yılında ihracat %15,36 oranında azaldı
• İthalat ise 2019 yılında ise %15,04 oranında düştü
• Bütçe fazlası önceki yıla göre %53,6 artış gösterdi

Ekonomik büyüme %1.9…

Raporda, küresel ekonomi büyüme hızı düşük seviyelerde kalırken, KKTC Merkez Bankası verilerine göre, 2019 yılı için ekonomik büyüme oranı %1.9 olarak tahmin edildiği belirtildi. 2018’in Ağustos ayında yaşanan döviz kurlarındaki artış ile birlikte enerji fiyatlarının artmasından dolayı ekonomik büyümenin ‘azalacağı’ öngörüldüğü kaydedildi. 2019 yılına ait ekonomik büyüme verilerinin ise henüz açıklanmadığı bildirildi.

İşsizlerin %70’i kadınlardan, %30’u ise erkeklerden oluşuyor…

Yine Merkez Bankası verilerine göre 692 olan kayıtlı işsiz sayısı, Ağustos ayı sonu itibarıyla 1.013 kişiye yükseldiği belirtildi.

Aktif kayıtlı işsizlerin yaklaşık %70’inin kadınlardan, %30’unun ise erkeklerden oluştuğu görüldü.

Çalışma Dairesi tarafından hazırlanan 2019 yılı üçüncü çeyreğine ait istihdam verileri temin edilemediği dile getirildi.

Ancak, Merkez Bankası 2019 yılı için tahmin edilen işsiz sayısı 9,743 olurken, işsizlik oranının %7,1 oranında gerçekleşeceği öngörüldüğü ifade edildi.

Temel sektör ‘kamuyken’ yerini ‘ticaret ve turizme’ bıraktı…

2019 yılında ticaret ve turizm sektörü diğer sektörleri geride bırakarak GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) içerisinde en yüksek paya sahip olan sektör olarak belirlendi. Devlet Planlama Örgütü’nden (DPÖ) elde edilen verilere göre sektörün GSYİH içerisindeki payı 2019 yılı için yaklaşık %22,2 olarak ifade edildi. 2010 ve 2019 yılları arasında GSYİH içerisinde ticaret ve turizm sektörünün payının artan bir ‘trend’ sergilediği görüldü. Serbest meslek ve hizmetler sektörünün de 2019 yılında GSYİH içerisindeki payı artmış ve 2010 yılında 3. sırada olan yeri 2019 yılında 2. sıraya yükselttiği dile getirildi. Aynı süreç içerisinde mali müesseseler, tarım ve inşaat sektörlerinin ise GSYİH içerisindeki paylarında düşüş meydana geldiğine dikkat çekildi.

Raporda, yıllar içerisinde ekonomide ticaret ve turizm, sanayi, serbest meslek ve hizmetler sektörlerinin öne çıkmasına sebep olduğunu ve genel olarak bakıldığı zaman 2010 yılında KKTC için temel sektör olan ‘kamunun’ yerini 2019 yılında ticaret ve turizm sektörüne bıraktığına vurgu yapıldı.

Turizm sektörü 10 yılda %4,6 arttı

Raporda, turizm sektörünün ülke açısından önemine dikkat çekildi, GSYİH içindeki payı 2010 yılında %5,4’ken bu payın 2019’da yaklaşık olarak iki kat yükseldiği ifade edildi. Tahmini değerlerle % 10,5 olarak kaydedildiği açıklandı. Turizm sektörünün diğer bir öneminin, ticari ülkeye önemli bir döviz girdisi yaratması olduğu belirtildi.

Sanayi sektöründe en büyük pay elektrik ve suda…

Raporda sanayi sektörünün GSYİH içindeki payını yıllar itibarı ile artırdığı görülürken, 2019 yılında sanayi sektörünün GSYİH içindeki payı % 10,7’ye ulaştığı açıklandı.

Sanayi sektörü, imalat, taşocakları, elektrik ve su başlıkları olmak üzere 3 başlık altında incelendi. Sanayi sektörü içerisinde en büyük pay elektrik ve su üretiminin olduğu belirtilirken, bunu imalat ve taşocaklarının takip ettiği kaydedildi.

2019’da ihracat %15,36 azaldı

Ekonomi raporuna göre, 2018 yılında 100,9 Milyon Dolarlık ihracata karşılık, 1,816.4 Milyar Dolarlık ithalat gerçekleşti. Bunun sonucunda 1,715.5 milyar Dolarlık ticari açık meydana geldiği kaydedildi. Ticaret Dairesi verilerine göre, ihracat, 2018 yılı Ocak ve Kasım arasında bir önceki yıla göre %2,03 oranında azaldığı yazıldı. 2019 yılında ise %15,36 oranında azaldığı ifade edildi. İthalat, 2018 yılında %4,69 artmışken, 2019 yılında ise yine %15,04 oranında azalarak 1 milyar 361 Milyon Dolar seviyesinde gerçekleştiği açıklandı.

Bütçe fazlası önceki yıla göre %53,6 artış gösterdi

Raporda, 2019 yılı Ocak ve Eylül aylarını kapsayan ilk dokuz aylık dönem sonunda bütçe dengesi 261,9 Milyon TL fazla verdiği kaydedildi. Bütçe dengesi bir önceki yılın aynı döneminde 170,4 milyon TL olarak gerçekleştiği hatırlatıldı. 2019 yılında gerçekleşen bütçe fazlası bir önceki yılın aynı dönemine göre % 53,6 artış gösterdiği belirlendi. Ekonomi raporunda, yılın ilk dokuz ayında 2019 tadil bütçesinde yer alan bütçe harcamalarının %60,6’sının gerçekleştiği söylenildi.

2019 yılının ilk dokuz aylık bütçe gerçekleşme oranlarındaki değişim dikkate alındığında, harcamalarda %9 oranında bir azalma ve gelirlerde de %1 oranında bir artış gerçekleştiği görüldü. 2019 üçüncü çeyrek sonunda bütçe harcamalarının gerçekleşme oranının birçok kalemde geçen yılın aynı döneminin gerisinde kaldığı ifade edildi.

Raporda bu dönemde bütçe gelir kalemlerinin bazılarında; vergi gelirleri, fon gelirleri, döner sermaye gelirleri, diğer vergi dışı gelirler ve TC yardımlarında artış gerçekleştiği açıklandı.