KKTC Ticaret Dairesi’nin Ocak-Aralık 2023 dönemi dış ticaret rakamlarını incelediğimizde, ithalatın patladığını görebiliyoruz.

2023 yılında toplam ithalat yaklaşık 2 milyar 817 milyon dolar olarak gerçekleşti.2022 yılında ise toplam ithalat 2 milyar 259  milyon dolar olmuştu.İthalatta yaşanan yaklaşık 600 milyon dolar, yani yüzde 25 düzeyinde önemli bir artış gerçekleşmiştir.

 2023 yılında,Türkiye den yapılan ithalat, 1 milyar 971 milyon dolar, 3.ülkelerden yapılan ithalat ise  yaklaşık 846 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalatın yüzde 70 ‘i Türkiye’den, yüzde 30’u  da 3. Ülkelerden yapılmıştır.2022 yılında İthalatın yüzde 67.2’ si Türkiye'den, yüzde 32.8’i de 3. Ülkelerden yapılmıştı.

Rakamlardan da görüldüğü üzere, 2023 yılında Türkiye’ den yapılan ithalatın arttığını , üçüncü ülkelerden yapılan ithalatın  oran  olarak azaldığı net  görülmektedir.

İhracat rakamlarını da incelersek, 2023 yılında ihracat rakamları, bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 27 artış göstermiştir. 2023 yılında toplam ihracat,159,4  milyon dolar olarak gerçekleşti.2022 yılında ise toplam ihracat  125,6 milyon dolar olmuştu.

2023 yılında Yeşilhat Tüzüğü çerçevesinde de, Güney Kıbrıs’a yaklaşık 16.7 milyon dolar tutarında ihracat gerçekleştirilmiş ve böylece toplam ihracat  176.2 dolara ulaşmıştır.

2023 yılında Türkiye’ ye yapılan ihracat 126.8 milyon dolar iken,3.ülkelere yapılan ihracat 32.6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.İhracatın yüzde 79.6’sı Türkiye’ye, yüzde 20,4’ü de 3. Ülkelere yapılmıştır. 2022 yılında ise, İhracatın yüzde 53.7’si Türkiye’ye, yüzde 46,3’ de 3. ülkelere yapılmıştı.

Görüldüğü üzere, 2022 de ihracat rakamları Türkiye ve 3. Ülkeler arasında dengeli iken, 2023 yılında  Türkiye’ ye ihracat oldukça artmıştır.

Bu çerçevede, dış ticaret açığı rekor düzeye ulaşmış ve 4 sene öncesine göre 2 kat artarak, yaklaşık 2 milyar 641 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı da yaklaşık yüzde 6 düzeylerindedir.ihracat artsa bile, ithalat daha fazla arttığı için, ihracatın ithalatı karşılama oranı artmıyor ve dış ticaret açığı da daha fazla büyüyor.

KKTC'nin 2023 ithalatı içerisinde en büyük payı yakıt, taşıtlar, inşaat malzemeleri, konfeksiyon, alkollü içkiler, tütün ürünleri, sanayi makineleri, cep telefonları, hayvan yemleri ve ilaçlar oluşturmaktadır.

KKTC'nin 2023 yılında kıymeti yüksek ihraç malları içerisindeki en büyük payı ise, süt ürünleri, narenciye, fişenk ve malzemeleri ve hurdalar oluşturmaktadır.

İthalattaki büyük artışın en önemli nedenleri, Güney’den gelen rum komşularımızın yoğun alışverişleri, özellikle Turizm,Yükseköğretim ve İnşaat sektöründeki gelişmeler ile birlikte, özellikle dış talebin artmış olmasındandır.

İnşaat sektöründeki gelişmeye hepimiz tanıklık etmekteyiz. Sektörün temel girdileri olan demir, çimento, elektrik malzemesi, alüminyum profil, mobilya vb malların ithalatının artması önemli bir göstergedir.

Birçok başka sektörü tetikleyen ve girdi tedarik eden  inşaat sektörünün büyümesi, etkileşimde olduğu  diğer sektörleri de tetiklemektedir. Ancak, inşaat sektöründe  yaşanan plansızlıklar, altyapı eksiklikleri, çevreyi, doğayı ve denizi kirletmektedir.

Öte yandan,  inşaattaki gelişmeler, dış talep yoğunluklu  olduğu için, piyasada fiyatları da yükseltmiş, yerli vatandaşlarımız ev ve arsa alamaz duruma gelmişlerdir.Bu bağlamda, halkın büyük çoğunluğunun ev sahibi olması için, devamlı konuşulan sosyal konut projelerine ivedi olarak başlanmalıdır.

İhracat rakamlarının  da artış göstermesi, üretim, katma değer ve istihdam rakamlarına da olumlu yansımakta, bu durum da ekonomik büyüme rakamlarında yükselişe neden olabilmektedir.

İhracat rakamları yükselirken , yapılması gereken, üretimi ve ihracatı artırmak için, özellikle üreticilere yönelik hibe ve faiz destekli kredi programlarını genişletmek ve ihracat desteklerini  artırmak olmalıdır.

Dövizin artışı, elektrik,akaryakıt ve personel giderlerinin yükselmesi,  ithalat yoğun bir ekonomisi olan KKTC de, enflasyon rakamlarını ve pahalılığı da artırıyor. Halkın  satın alma gücünün  azalması ve fakirleşmesi sonucu iç talep de düşmektedir. Ancak, bizdeki ithalatın artış nedeninin, özellikle dış talep artışından kaynaklandığını biliyoruz.

2024 yılı sonunda, özellikle ithalat rakamlarını merak ediyorum doğrusu.Ülkemizde artan pahalılık nedeniyle, Kuzey’ den Güney’e alışveriş kayışları görülmektedir. Bu bağlamda, aramızda önemli kur farkı olmasına rağmen, birçok ürün Güney’den pahalı hale gelmiştir.

Bu çerçevede, Rum komşularımızın Kuzey’ den alışverişleri de azalma gösterebilir. Bu da dış talep azalması ile ithalat rakamlarını azaltabilir. Öte yandan, Kuzey’ den alışverişin azalması, işletmelerin işlerinin düşmesini, devletin KDV, FİF ve ithalat vergilerini azaltıp,  2024'teki bütçe açığını da çoğaltabilir.