Neriman CAHİT

Kıbrıs tarihinde kadın çalışmaları çeşitli nedenlerle başladığında İngiliz kültürünün etkisiyle ‘klüp’ adı altında örgütlenmeye başlar.  Genellikle yoksul öğrencilere yardım yapmak, eğitime katkıda bulunmak, kadınları bir araya getirip eğlenmelerini sağlamak, sosyal seviyelerini yükseltmek gibi nedenlerle örgütlenen kadın çalışmaları, zamanla farklı isimler altında farklı dönemlerde yaşamlarını devam ettirirler.

Bu örgütlenme çalışmalarını birkaç yazıda tanımaya ve hatırlamaya çalışacağız.

TÜRK BAYANLAR KLÜBÜ – (1937-1939)

Artık Kıbrıs’ta, Atatürk Devrimleri’ni benimseyen K.T.Toplumu’nda, yavaş yavaş kadının varlığı hissedilmekte, yabancı dil öğrenimine kültür ve sanata önem verip bunları kendi hayatına geçiren, kendinden söz ettiren genç bir kadın nesli yetişiyordu. Bunlar örgütlenerek seslerini duyurabilecekleri bilinciyle, “Türk Bayanlar Klübünü” kuruyorlardı. (1937). Bunların bir özelliği de aydın ve varlıklı kesimlerde benimsenen “İngiliz Kültürünü” yansıtan “klüp” biçiminde örgütlenmeleriydi. Bu hareket ilk defa basına da yansıyor “Ses” ve “Söz” gazetelerinde “Kadınlar Sütunu” açılıyordu.

“Klüp” başlığıyla kurulan dört kadın örgütünden biri olan “Türk Bayanlar Klübü”nün amacı, Atatürk Devrimleri’ni yaymak, sosyo – kültürel gelişime katkı, fakirlere yardım ve bir araya gelen kadınların eğlenmesini de sağlamaktı.

Klübün ilk başkanı: Ruhsan Arif, Yönetim Kurulu üyeleri ise: Akile Sait ve Nezihe Esat’tı. (Klüp varlığını iki yıl sürdürebilmiştir.)

VARLIK KLÜBÜ – (1949)

Bu bağlamda kurulan ikinci Kadın Klübü, 1949’da kurulan, “Varlık Klübü”dür.

İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi, İngilizlerin Ada’da ekonomik dengeyi yeniden kurmaları, belli bir kesimi ekonomik yönden rahatlatmıştı. 1940’lı yılların sonuna dek, çalışma hayatı erkeklere göre ayarlıydı. Kamuda kadınlar için sadece öğretmenlik… Özel kesimde ise, terzilik, şapkacılık, ebelik, hastabakıcılık, elişleri ve kısıtlı sayıda ticaret yapılabiliyordu. Kadınların çoğunluğu ev hanımıydı.

Bu ev hanımlarının – varlıklı kesiminin, evlerde toplanarak, eğlenen, kâğıt oynayan kesimlerince – girişimi sonucunda 1949 yılında kuruldu “Varlık Klübü”. Esas hedefleri kadınlar arasında iş birliği sağlamak, sosyal seviyelerini yükseltmek ve yoksul kimselere yardım etmekti.

Klübün ilk sekreteri (Başkanlıkla da birleştirilmişti): Varlıklı tüccar eşi, ev hanımı Süreyya Veysi idi. Yönetim Kurulu: Baykan Musannıf, Selma İzzi, Nevhiz Veysi’den oluşuyordu. 1946-61, Süreyya Veysi, 1961-71, Nemide Kenan ve ondan sonra da başkanlığı günümüze dek, Jalan Rüstem sürdürmüştür.

MAĞUSA BAYANLAR KLÜBÜ (1953-1958)

Kıbrıs’ta, 1950’li yılların başında ilk kez, ortaöğretim kurumu bulunan her bölge için kurumun “Liseye” dönüştürüleceği ve “Ortaöğretim Komisyonları’nın kurulacağı kararı alınıyordu İngiliz Yönetimince. Bunun sonucunda ilk kez “bayan üyeler” de yer alıyordu bu komisyonlarda.

Bu süreçte Mağusa’da faaliyet gösteren iki kadın örgütü dağılmıştı. Bu bağlamda, bir derneğin yararı ve gereğine inanan bilinçli hanımlar, Lefkoşa kadınlarının başlattığı “klüp” modasına uyarak aynı örgütlenme biçimi ve gayesiyle, “Mağusa Bayanlar Klübü”nü kurdular.

Klübün amacı: Yoksul öğrencilere yardım yaparak, eğitime katkıda bulunmak ve bayanları bir araya getirip eğlenmelerini sağlamaktı.

Klübün Başkanı: Ayşe Ziya, Başkan Yardımcısı – Bihter N. Tayyar, Veznedar – Şifa Karaderi, Yönetim Kurulu Üyeleri – Pembe Galip ve Şifa Manyera. (Çok faal bir klüptü ama 1958’de dağıldı.)

LARNAKA TÜRK BAYANLAR KLÜBÜ – (1957-1958)

Bu kulüp de diğerleriyle aynı prensipler – yardım yapmak ve eğlenmek – gayesiyle bir araya gelen bayanlarca kuruldu. Kurucu Başkanı – Ruhsan Arif (Sadi) ve Zekiye A. Rauf’tu (Pek iz bırakmadan 1958’de dağıldı.)

-devam edecek-