Feminist Atölye
[email protected]

“Son yarım asırdır yeni aile yapılarında yoğun bir biçimde görülen ikinci vardiya (second shift) (Hochschild ve Machung, 2012) kavramı, ücret karşılığı çalışan evli kadınların, ev içinde yerine getirdikleri ve maddi bir karşılığı olmayan evdeki iş yükü olarak tanımlanmaktadır. Özellikle ücretsiz aile iş gücü için kullanılan bu kavram aynı zamanda çifte yük (double burden) (Bryson, 1992) olarak da bilinir. Ücret karşılığı bir işte çalışsın ya da çalışmasın tüm kadınların ev içi iş yükleri ise görünmeyen emek (Acar Savran, 2002; Acar Savran ve Tura Demiryontan, 2012) olarak isimlendirilir. Modern toplumda kadınların istihdama katılımlarının artması ile kamusal alandaki rollerinin değişimi daha yavaş gerçekleşmektedir. Özel alandaki toplumsal cinsiyet rollerinin devamı sonucu hane içerisindeki ücretlendirilmemiş aile içi iş yükü, kadın üzerinde kalmaya devam etmiş ve kadınlar ev işleri ve evdeki bakım hizmetlerinde erkeklerden çok daha fazla sorumluluğa sahip olmuşlardır. Böylece, çiftler arasında ikinci vardiya kadına yönelik olarak ortaya çıkmıştır.

İkinci vardiya, formel sektördeki ücretlendirilmiş emeğe ek olarak hane içerisinde ortaya konulan ücretlendirilmemiş emeği ifade etmek için kullanılan ve kadın ve erkeklerin evdeki iş yükünü tanımlayan bir kavramdır.

Eşler arasında evde eşitsiz görev dağılımının ve ikinci vardiyanın sebebi erkeklerin ve kadınların farklı alanlardan sorumlu olduklarına ve farklı alanlarda iş görmelerinin gerekliliğine ilişkin yaygın anlayıştır. Ev içi iş yükünün ve dolayısıyla ikinci vardiyanın diğer bir sebebi geleneksel olarak hizmet vermenin kadının, hizmet almanın ise erkeğin toplumsal cinsiyet rolünün bir parçası olduğuna ilişkin anlayışın yaygınlığıdır.

Konuyla ilgili kültür kodlarına/kültür beklentilerine duyarlılığı artırmak, ev içi işi, kadınların kendilerini iyi bir eş olarak sunmanın bir yolu olarak benimsemesinin, erkeklerin ise bu konuyla ilgili aynı kültürel beklentilerini sorgulamaya açmak önemlidir. Toplumun çoğunluğu, çocukların yaş dönemlerine göre yoğunluğunda farklılaşmalar olsa bile ana-babalık etmenin gerek kadınlar ve gerekse erkekler tarafından eşit /adaletli bir temelde paylaşılamayacağını sorgulamaksızın kabul ettiği sürece çalışan kadınların karşı karşıya kaldığı sorunlar varlığını sürdürecektir.” 

EVDE TEMİZLİK YAPMADI İNTERNET FENOMENİ OLDU

Anne grev yapınca...
KANADA’nın Calgary kentinde yaşayan Jessica Stilwell, işten geldiği bir gün her zamanki gibi evi darmadağınık görünce, eşine ve 3 kızına ders vermek amacıyla grev yaptı. 6 gün boyunca evi hiç toplamayan anne, yaşadıklarını önce Facebook ardından da blogunda paylaşınca internette bir anda popüler oldu.
Grev yapan Stilwell, sadece kendi kullandığı bardak ve tabakları toplayıp yıkadı. Bunun yanı sıra, evi her gün darmadağın hale getiren 12 yaşındaki ikizleri Olivia ve Peyton ile 10 yaşındaki kızı Quinn’e ait hiçbir şeyi toplamadı. 6 gün sonunda ev adeta ‘çöp eve’ döndü. 6 gün boyunca çocukların ve kocasının hiçbir işini yapmayan annenin grevi ve evin durumu “Çıldırmış Çalışan Anne” başlığıyla sosyal medyada yer aldı. Ev halkının gün geçtikçe kirlenen evde söylenmeye başladığını belirten Stilwell, şunları söyledi: “Dördüncü gün kızlarım yaklaşık 17 kez yanıma geldi ve mutfağın berbat halde olduğunu söyledi. Ancak daha sonra evde kavgalar başladı ve çocuklar evin pisliği ile ilgili birbirlerini suçladı.” Anne Stilwell, çocukların yaşadığı zorluğu anlayıp kendisine yardım etmeye başladığını, böylece yaptığı grevin başarıya ulaştığını söyledi. 

BIRAKIN EVİ BOK GÖTÜRSÜN!

Kanada’da yaşayan Jessica Stilwell adlı kadın 1 Ekim 2012 tarihinde ev işi yapmayı bıraktı! Türkiye basını ise bu haberi, “ev işlerini yapmayı bıraktı, internet fenomeni oldu” başlığıyla verdi. Haberin sunulma şekli, “ev işlerini kadınlar yapar” diye bas bas bağırıyordu. Ve bir kadının ev işlerini yapmayı bırakması tüm kadınların “rüyası” olduğu için Kanada’da yaşayan kadın, kadınların fenomeni olmuştu.

Habertürk gazetesinin web sayfasında haberin seçilmiş anahtar kelimeleri şunlar: “temizlik, internet, fenomen, çöp ev”. Anahtar kelimeler bile olaya nasıl yaklaşıldığını gösteriyor. “Temizlik yapmayı bırakan kadının evi çöp eve döndü” büyük haber!
Ev içi emeği kadının “doğuştan gelen görevi” olarak kurumsallaştıran erkek egemen sistem, kadının ev içi emeğini ücretsizleştirerek “gönüllü” hale getirmiştir. Bunu da ‘iyi bir eş ve anne olmanın’ koşullarından biri olarak kemikleştirerek yapar. Bir kadın, ev içinde yapılacak tüm işleri yapmalıdır. Bunun ücretli karşılığı yoktur. Bu onun zaten en temel görevidir!

Sadece İnternet Fenomeni Olmak İstemiyoruz Çocuklar!

Peki bir kadın ev içi emeğini sunmayı reddettiğinde ne olur? Öldürülmeye kadar gidebilen fiziksel ya da psikolojik şiddetle karşı karşıya kalması başka bir yazının konusu. Bir kadın “en hakiki görevini” bırakıp, bunu da sosyal medyada paylaştığında ne olur? Öğrendik ki, internet fenomeni olur ve bir hafta içinde hikayesi unutulur. Jessica Stilwell, eylemini “çalışan bir kadın” olarak başlatıyor; Türkiye medyasında ise sadece “ev kadını”na dönüşüyor.

Eylemini internetteki bloğunda paylaşan Jessica, grev zamanı uzadıkça ev ahalisinin birbirine girmeye başladığını, kaosun hakimiyetini aktarıyor. İşte tam da bunu söylüyoruz! Nasıl ki, fabrikada çalışan işçiler greve gittiklerinde “iş” duruyorsa; kadınlar da “iş” olarak tanınmayan ev içi emeklerini sunmayı bıraktıklarında fabrikalar duracaktır. Kafanız karışmasın; fabrikalarla ev işleri ne alaka demeyesiniz. Fabrikada/istihdam alanında çalışan erkeklerin emeklerinin yeniden üretimi, kadınların ev içi emeğine bağlıdır. Kadınlar ev işlerini yapmayı bıraktıklarında, işçinin iki seçeneği vardır. Ya ev içi işleri ve bakım emeğini dışarıdan satın alır, ki dikkat ederseniz piyasa ev içi iş olarak geçen hizmet ve ürünleri çok pahalıya sunar (yemek, çamaşır yıkama hiz., ütü, bakıcı ücr. vs.) ya da bu işleri kendisi yapmak zorunda kalır. Her iki koşulda da istihdam alanındaki emeğini kesintisiz sürdürmesi mümkün olmaz.
Kadınların ev içi emeği görünür kılma çabası grevle güçlendirilmelidir. Kadınlar örgütlü bir şekilde greve gittiklerinde, ev içi emeğin “iş” olarak görülmesini pekâlâ sağlayabilirler.

“Her başarılı akademisyen erkeğin arkasında bir kadın var, ama her başarılı akademisyen kadının arkasında soyulmamış bir patates ve biraz ilgi bekleyen bir çocuk var…”
Fine 2011

--------------------------------------------------------------

ANKA Kadın Araştırma Merkezi Kasım 2013 tarihli Rapor No: 2013/01 “Kadının Görünmeyen Emeği: İkinci Vardiya” Prof. Dr. Suna BAŞAK- Yrd. Doç. Dr. Sevgi KINGIR - Şehnaz YAŞAR
http://www.ankakadin.org/tr-TR/Dosyalar/4320201158.pdf

  25 Ekim 2012 Perşembe tarihli HABERTURK internet sitesi “EVDE TEMİZLİK YAPMADI İNTERNET FENOMENİ OLDU” başlıklı haberinden alınmıştır.
http://www.haberturk.com/yasam/haber/788291-evde-temizlik-yapmadi-internet-fenomeni-oldu
   SOSYALİST FEMİNİST KOLEKTİF ’in internet sitesinde Mutfak Cadıları kısmında yer alan 13 Aralık 2012 tarihli “BIRAK EVİ BOK GÖTÜRSÜN!” isimli yazısından alınmıştır.
http://sosyalistfeministkolektif.org/kadin-emegi/50-kadin-emegi/446-birakin-evi-bok-gotursun.html