Feminist Atölye
[email protected]

Kadınların Barışı:
Kadınlar, Barış ve Güvenlik konularına ilişkin BMGK 1325 Kararının Uygulanması Konusunda GAT’ın (Toplumsal Cinsiyet Danışma Kurulu) Önerileri

GAT (Toplumsal Cinsiyet Danışma Kurulu), devlet dokümanları başta olmak üzere, resmi dokümanlarda telaffuz edilen “tarafsızlık ve objektiflik” ifadelerinin esasen erkek merkezli bir yaklaşımı işaret ettiğini düşünür. İster bir barış antlaşması isterse yeni bir yasa olsun, bu dokümanlarda yer alan içerik ve dilde kadınların kendi gereksinim, görüş ve bakış açılarını dile getirme olanağından yoksun bırakıldıklarına inanır. Bu duruma bir çare olarak kadın, barış ve güvenlik konusundaki Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 1325 sayılı kararı [BMGK 1325 (2000)], üye ülkelere gerek barış sürecine gerekse çatışma çözümlemesine kadınların bakış açılarını ve katkılarını dâhil etmeleri için çağrıda bulunur. Bu bağlamda GAT, Kıbrıs’ta barış müzakerelerinde tartışılan dört temel alanla ilişkili olarak toplumsal cinsiyet eşitliğinin ana ilkelerini temel alan öneriler sunmuştur. Bu alanlar, idare ve güç paylaşımı, vatandaşlık, mülkiyet ve ekonomidir. Yapılan öneriler kadınların müzakere masasında etkili bir şekilde temsil edilmelerini ve müzakere sonucunda ortaya çıkacak olan barış antlaşmasının gerçekten kadınların ihtiyaçlarına uygun olmasını sağlamayı hedefler.

İDARE VE GÜÇ PAYLAŞIMI

Ayrımcılığın Kaldırılması:
1. Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Anayasası erkekler ve kadınlar için eşit haklar ve olanaklar sağlamalı ve her türlü ayrımcılığı önlemek için açık ve net bir dil kullanmalıdır. Anayasa, ayrımcılığa karşı mücadele etmek amacıyla toplumsal cinsiyet eşitliği ve geçici özel önlemler ile ilgili belirgin maddeler içermelidir.
2. Anayasa, her türlü doğrudan ve/veya dolaylı ayrımcılığı yasaklamalıdır.

Toplumsal Cinsiyet Kalıpları/Sterotipleri:
3. Temel haklar ve özgürlükler, genel ahlak kuralları gerekçesiyle sınırlandırılmamalıdır. Ev kadınları da dâhil olmak üzere, tüm kadınlar sağlık ve sosyal güvenlik haklarına sahip olmalı ve bu haklardan istifade edebilmelidir; kadının bedensel, cinsel ve üreme hakları güvence altına alınmalıdır.
4. Kapsamlı anlaşmanın söze dökülmesinde toplumsal cinsiyete duyarlı bir yaklaşım benimsenmeli ve toplumsal cinsiyet kalıplarından kaçınılmalıdır.
5. Anayasa, devletin gerçek eşitlik sağlamak için gerekli tüm yasal, kurumsal, geçici ve özel tedbirleri (kota ya da pozitif ayrımcılık gibi) alarak kendini her alanda toplumsal cinsiyet eşitliğinin uygulanmasına adadığını ilan etmelidir. Bu tedbirler ayrımcılık veya eşitlik ilkesine aykırı olarak görülmemelidir.

Kurumlar:
6. Anayasa’da belirtilen geçici özel önlemler aracılığıyla, kabinede, federe birimlerde/kurucu devlet parlamentolarında ve yerel yönetimlerde erkekler ve kadınlara eşit görev dağılımı güvence altına alınmalıdır.
7. Tüm kamusal karar verme organlarında, yani Yargıtay, Kamu Hizmeti Komisyonu ve diğer bağımsız birimlerde toplumsal cinsiyet dengesi sağlanmalıdır.
8. Siyasi ve kamu kurumları, toplumsal cinsiyet eşitliği mekanizmaları, odak noktaları, özel bir Bakanlık ya da belirli bir Bakanlık içinde özel bir birim, bir parlamento komisyonu, ombudsperson makamında özel bir masa ve federal polis kuvvetleri içinde ayrı bir birim gibi araçlarla toplumsal cinsiyet eşitliğinin kurulması ve ayrımcılığın ortadan kaldırılmasını sağlamalıdır.

Uluslararası ve İç Hukuk:
9. Genel anlamda insan hakları, özellikle kadın haklarıyla ilgili uluslararası ve bölgesel tüm anlaşmalar tüm protokollerle birlikte onaylanarak Anayasa’ya eklenmelidir.
10.  Her bir federe birimin/kurucu devletin sosyal meselelerle ilgili kanunlarında ve ceza ve aileye ilişkin yasaları arasında var olan farklılıklar göz önünde bulundurmalı ve bu bağlamda bir uyum meydana getirmelidir.

Vatandaşlık:
11. Vatandaşlığın elde edilmesi, değiştirilmesi ve korunması konusunda kadınlarla erkeklerin hakları eşit olmalıdır.
12. Uluslararası arenadaki en iyi uygulamalara paralel olarak vatandaşlık, göç, sığınma, insan kaçakçılığı konularında, kanunlar ve mekanizmalar arasında federal bir yargı yetkisi geliştirilmelidir.
13. Göçmenler, mülteciler ve sığınmacılarla ilgili yasalar aynı zamanda kadınların ve çocukların haklarını da güvence altına almalıdır.

VATANDAŞLIK

İlkeler:
1. Vatandaşlık hakları konusunda ayrımcılık olmamalıdır.
2. Vatandaşlık, kadınların tarih, gelenek ve görenekler tarafından yaratılan dengesizlikleri düzeltmek üzere ortaya koyacakları olumlu girişim yapma hakları da dâhil olmak üzere, eşit olanak temeline oturtulmalıdır.

Vatandaşlığa Erişim:
3. Vatandaşlık hakları bütüncül bir paket olarak değerlendirilmemelidir; iki kurucu devlet arasında nakil hakkı sağlanmalı ve her iki kurucu devlete de farklı kategorilerdeki haklar ayrıcalık sayılmaksızın verilmelidir. Bu hakların her birinin kullanılmasına ilişkin seçim hakkı tanınmalıdır.
4. Her iki kurucu devletteki çocukların aynı haklardan yararlanabileceğini belirten hükümler yasaya dâhil edilmelidir.

Ayrımcılığın Kaldırılması:
5. Vatandaşlık etnik, ulusal, heteronormatif temelde değerlendirilmemeli ve askeri şiddetin performansı üzerine biçimlendirilmemelidir.
6. Ayrımcılık her iki sivil ve askeri mevzuatta suç olarak değerlendirilmelidir.
7. Kadın ve çocuk hakları ile cinsel azınlıklar ve yaşlıların hakları koruma altına alınmalıdır.
8. Azınlık hakları koruma altına alınmalıdır.
9. Kitle iletişim araçlarında, kamunun bilgilendirilmesini hedefleyen diğer mekanizmalarda, ayrımcılık karşıtı yasaların ihlalini incelemek amacıyla uygun bir denetleme mekanizması kurulmalıdır.

Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Yaygınlaştırılması ve Kurumlar:
10. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin yaygınlaştırılması her düzeyde öncelleştirilmeli ve aktif bir şekilde uygulanması için mekanizmalar kurulmalıdır.
11. Sosyal ve ekonomik haklarla ilgili olan kurumlarda koruma eşitliği sağlamalıdır.
12. Eşitlikle ilgili kurumların bölümlerinde çalışacak personel toplumsal cinsiyet konusunda uzman profesyonellerden meydana gelmeli ve bu personele ilgili konularda sürekli eğitim verilmelidir.
13. Her iki kurucu devlette de, toplumsal cinsiyet farkındalığı, üreme sağlığı/doğurganlık hakları, kültürel çoğulculuk, ayrımcı dilin ve nefret söylemlerinin temizlenmesi gibi konularda bilinç yükseltici çalışmalar eğitimin her aşamasına dâhil edilmelidir.
14. Sağlığın korunmasına yönelik ortaya koyulan uygulamalara kadın sağlığı da dâhil edilmeli ve yoksul kadınların sağlık hakları güvence altına alınmalıdır.
15. Herkesin toplumsal cinsiyet temelli şiddetten korunması sağlamalıdır.

Aile Hukuku:
16. Medeni hukuk, evlilik, boşanma ve vesayet konularında toplumsal cinsiyete duyarlı hükümleri içermelidir.
17. Aile içi şiddete karşı polis gücü ve adalet sisteminin etkili işbirliği aracılığıyla mücadele edilmelidir.
18. Yasada eşit ebeveynlik sorumluluğu koşul olarak öne sürülmelidir.
19. Sivil partnerlik tanınmalıdır.

Vatandaş Olmayanlar:
20. Vatandaş olmayanların meydana getirdiği korunmasız grupların korunması garanti altına alınmalıdır.

Yasanın Yürürlükten Kaldırılmasının Engellenmesi:
21. Kadın hakları acil ya da olağanüstü durum mevzuatıyla tecil edilmemelidir.