Emektar sendikacı İbrahim Aziz’in, geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz Kamil Ahmet’le 12 yıl önce yaptığı ve Kamil Ahmet’in İbrahim Aziz’i “Ben öldükten sonra yayımla” diye tembihlediği tarihi röportajı yayımlıyoruz…

Emektar sendikacı, şair ve yazar İbrahim Aziz’in, geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz Kamil Ahmet’le 12 yıl önce yaptığı ve Kamil Ahmet’in İbrahim Aziz’i “Ben öldükten sonra yayımla” diye tembihlediği tarihi röportajı yayımlıyoruz… İbrahim Aziz’in yapmış olduğu bu röportajın anlamı büyük çünkü tıpkı Kamil Ahmet gibi, İbrahim Aziz de “Teşkilat”ın ölümle tehdit ettiği ilerici, solcu sendikacı ve siyasi liderler arasındaydı… Kamil Ahmet, İbrahim Aziz’in yoldaşıydı – onu sıkı sıkı tembihlemişti 2008’de, “Bu röportajı ben öldükten sonra yayımla” diye…

Bu röportajı bize Evrim Mehmet Kamalı arkadaşımız gönderdi, YENİDÜZEN’de yayımlanması ricasıyla… Ona da, İbrahim Aziz’e de çok teşekkür ediyoruz, bu değerli, belgesel ve tarihsel röportajı bizlerle paylaşmak istedikleri için….

İbrahim Aziz şöyle yazıyor:

“20 Ağustos, 2008…

Türk Eğitim Kulübü TEK kurucu üyelerinden.

Futbol takımı antrenörü- çalıştırıcısı ve kaptanı.

O günkü terimle, Spor mümessili: temsilcisi.

58 kuşağı üyelerinden, Dervişali’nin yakın çalışma arkadaşı.

                                                      *****

Kâmil Ahmet’le birlikte TEK takımında oynadık.

1 Mayıs 1958’de, TMT’nin başlattığı “Solcu Türkleri temizleme harekâtı” ve estirdiği terör dalgasının bizi dağıtmasından sonra, canını zor kurtardı. Saldırılar nedeniyle izini kaybettirmek için Lefkoşa’dan ayrılıp, Mağusa’ya yerleşti. 1967’de Londra’ya gitti.

Önce Lefkoşa’da görüştük. Kâmil Tuncel ile birlikte geldi. Kendilerini Ledra Palas’tan aldım. “Garden Cafe”de oturup sohbet ettik. Sohbetimizi Londra’da bitirdik. Ben sordum, o anlattı. Kavazoğlu için hep Dervişali adını kullanarak anlattı:

                                                     ***

1 Mayıs nümayişinden sonra saldırılar başlayınca ben istifa açıklaması yapmadım. Bir Mayıs nümayişine katılmadım diye ilanat yazdım.  “Kara çete”nin başında olan Turgut Mustafa vardı. Samimi arkadaş idik. Türk Eğitim Kulübü lokali, Türk İşçi Birlikleri iken oraya gelir pinpon oynardık. Saldırılar başlayınca benim eve geldi. Gidelim dedi, Ümit Süleyman’a bir istifa mektubu yazasın. Ben dedim, ben gendim yazarım.

“1 Mayıs nümayişine katılmadım” ilanatını yazdım ve Turgut’unan “Halkın Sesi” gazetesine gittik. O arkamda, ben önde. Biri gelip vurmasın diye, beni korudu. “Halkın Sesi”nde Ali Şakir varıdı. Mektubu almak istemedi. Sonunda kabul etti, aldı. Ama bir lira istedi gazetede basması için. Turgut, yoğusa ben vereyim, sonra bana verin dedi. Yok, var dedim, bir lirayı Ali Şakir’e verdim.

Turgut’unan geri döndüğümüzde “burada evde galma” dedi. “Başka yere git, bulmasınnar seni”. Öyle yaptık. Benimle birlikte geldi. Taksi yazıhanesine gittik. Grammi yapan taksiye bindim. Mağusa’ya gittim. Gaynım varıdı. Onun yanında galdıg ailemle birlikte. Üç çocuğum vardı. Eşim Nedime dördüncüye hamile idi. 1967’ye gadar Mağusa’da kaldık. 1967’de Londra’ya gittim.

***

SORU: 1956’da AKEL, koloni idaresi tarafından yasa dışı ilan edilip, üyeleri tutuklanınca, bizim arkadaşlardan da, 25/26 Nisan gecesi, yanlışım yoksa 20 dolayında kişi tutuklanmıştı. Sen de tutuklananlar arasında mı idin?
KAMİL AHMET: Belki beni da tutuklayacaklardı. Amma o gece ev değiştirmiştim. Kaymaklı’da başka bir eve taşınmıştım. Adresimi değiştirdiğim için bulamadılar beni. Öyle olsa. Ben gidip, teslim olmadım. Başkaları öyle yaptı.

- Kimler, meselâ…
- Dervişali… Hulus… Dervişali’nin adresi da belli değildi. Bir yerde galmıyordu. Kendisi gidip teslim oldu. İçeridekilere, kendi arkadaşlarına yardımcı olmak için. Hulus da Leymosun’da idi. Geldikten sonra polise başvurdu. Tutuklanmadı, ama göz hapsine alındı. İspatı vücut şartıyla serbestti. Her gece gider, polise görünürdü.

- Kimler tutuklandı, hatırlar mısın?
- Ahmet Sadi… Fazıl Önder… Kel Ahmet… Aziz (Barışoğlu) tutuklanmadı. Köyünde idi. Baf’ın Melandra köyünde. Çok zaman geçti. Ötekilerin adları aklıma gelmiyor…

SORU: Tutuklamalar için öne sürülen gerekçe ne idi?
KAMİL AHMET: “Ardath” sigara fabrikası varıdı, İngilizin.  Abdi Çavuş Sokağı’nın başlangıcında. Fabrikayı komünistler yaktı, dediler, bizlerin üstüne attılar. Tutuklamalar gece sabaha yakın başladı. Siyah hapishane arabası varıdı. O arabaynan evleri gezdiler sabaha gadar, solcu olmayan birçok arkadaşı da tutukladılar. Saat sekizden sonra kerfiu (curfew): sokağa çıkma yasağı godular.

-  3 Mayıs 1956 tarihli  “Haravgi” gazetesi, AKEL yayını, tutuklananların 20 kişi olduğunu yazdı. Tutuklananlar adına Derviş Ali Kavazoğlu’nun imzasıyla bir mektup yayımladı. Ancak tutuklanmış olanların 23 olduğu da söylendi…
- Şimdi ötekilerin adlarını hatırlayamıyorum…

SORU: TEK kulübü ne zaman kuruldu?
KAMİL AHMET: TEK kulübü, Türk İşçi Birliklerinin (TİB) lokali olan binada kuruldu. TİB, PEO ile birleşince aynı bina içinde TEK kulübünü kurduk. Kulübü kuran Dervişali ve çevresindeki arkadaşları idi. Ahmet Sadi’yi, Fazıl Önder’i, Hulus Çağlar’ı, Kâmil Tuncel’i hatırlıyorum. Ben futbol takımının antremanı ve kaptanı idim. Spor mümessilliğini de yaptım.

- TEK kulübünü Federasyondan atmak istemişlerdi…
- Böyle bir mektup gelmişti. Spor mümessili olduğum için Dervişali görüşmeye beni yollamıştı. 55, 56 dönemiydi. Bu sıralarda Çetinkaya’nın Sarı Naci adındaki Türkiyeli antrenörü vardı. TEK’i ne maksatla kurduğumuzu öğrenmek istedi. Gulübün içinde ne yaparık gibi sorular sordu. Gulubu kurmakla gençliği kötü alışkanlıklardan korumayı, spor sevgisini aşılamayı ve dünya halkıynan spor aracılığıyla dost yapmayı amaçladığımızı söyledim. Bana iyi futbolcusun dedi ve Çetinkaya’nın birinci takımında oynamamı teklif etti. Teklifini kabul etmedim. Bana Dervişali’nin, Ahmet Sadi’nin, Fazıl Önder’in, Hulus Çağlar’ın gulüpte ne yaptıklarını sordu. Üyemizdirler, üyeliklerini gullanırlar, gulübe gelirler dedim. Onnarı tard etmeyi: gulübdan atmayı teklif etti bana. Gittim bunnarı hep Dervişali’ye anlattım. TEK’in Federasyondan atılmaması için istifa ettiğimizi söyleyelim dedi, Dervişali.  Ancak gerçekten istifa etmeyecekler, gulubdan çekilmeyeceklerdi. Taktik nedeniyle öyle yaptık. Tekrar sorduklarında istifa ettiler dedik. 

SORU: TEK kulübünün eşyaları, Bir Mayıs 1958 nümayişinden sonra yakıldı. 1 Mayıs nümayişine katıldın mı? TEK’in yakılması hakkında ne biliyorsun?
KAMİL AHMET: Hayır, ben nümayişe katılmadım. O gün evde kaldım. Kulübün yakılmasını gözlerimle gördüm. Türk tarfı KOP’tan (Kıbrıs Futbol Federasyonu) ayrılınca Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu kuruldu. Bütün Türk takımlarını federasyona aldılar. Bir mektupla her takıma bir renk seçilmesini istediler. Biz Beşiktaş’ın siyah-beyaz çizgili üniformasını seçtik. Cevabımızı yazılı olarak bildirdik. Neden mi, Beşiktaş’ın üniformasını seçtik? O günlerde işçi ve esnafın takımı olduğu için. Beşiktaş’a kara kartallar dedikleri için oyun sırasında taraftarlarımız bize de öyle bağırıyordu. Kulübümüz sol görüşlü olduğu için milliyetçi liderliğimiz bunu hazmedemedi. Kulübe karşı kampanya başlattılar. Okullara gittiler ve öğrencilerin kulüpte oynamaması talimatını verdiler. Oynarsanız sizi okuldan atarız diye tehdit ettiler. Ailelere de bu uyarıyı yaptılar. Kulübe gelen ve rezillik yapan aileler oldu, çocuklarını takımda oynatmayalım diye. Biz de köylere gider oyuncu arardık. Sizin köyden, Bodamya’dan da oyuncu istedik. Saffet Hacı Azmi seni, Hilmi’yi, Mülayım’ı ve Fuat’ı getirmişti. Saffet bir aralık TEK’in antrenörlüğünü de yaptı. Fevzi Püntük de. Takım hayli kuvvetlenmişti. Milliyetçi şoven liderlik bundan rahatsız oldu. Güçlenmesini hazmedemiyorlardı. Kulübün varlığını hazmedemiyorlardı. Sol akımın güçlenmesinden rahatsız oluyorlardı. 

Bir Mayıs gecesi ben kulübe uğradım. Saat 8-9 sularında idi. Büfeyi işleten Ali Maraton’du. Hem üyemiz idi hem de takımda oynuyordu. Ali iyi oyuncularımızdan değildi. Oyuncu eksildiğimizde onu takıma alıyorduk. Top geçer, Ali’den adam geçmezdi.

 Ali o gece kulüpte yalnızdı. Ali ile konuşurken içeriye 9-10 yaşlarında bir çocuk girdi. “Ne isten” dedik. “Kimdir buranın mesulü” diye sordu. Ben de “bizik” dedim. Döndü bize ukala kabadayı bir tavırla: “Burasını kapatasınız ve bir daha açmayasınız” dedi. Bunun üzerine Ali Maraton’a: “Zaten başka biri yoktur, kapat gidelim” dedim.

 Vakit tez olduğu için Mustafa Mulla Mehmet’in meyhanesine gittim. Arkadaşlarımızdan kunduracı biri idi. Yemek içmek için arkadaşlar orada toplanır, muhabbet yapardık. Dervişali de o gece orada idi. Yanına oturdum. Bana bir içki sımarladı. Kendisine kulüpteki olayı anlattım. O da bana: “Şimdi bize kulübü yakacaklar. Git göresin, amma sakın görünme, müdahale etme, seni öldürebilirler” dedi.

 Aynen öyle yaptım. Kulüp “Zafer” sinemasının karşısında idi. Sinemanın arkasında, köşede durdum. 20-30 kadar çocuk yaşlarında genç geldi. Kapıyı kırdılar. Eşyaları hisarın altına taşıdılar ve ateşe verdiler. Hisar kulüpten elli yarda uzakta idi. Ateşin dili hisarın boyundan yukarı çıktı. Yaklaşamıyordum. Ne yapabilirdim. Eşyalar yanarken benim de canım yandı.

 Lastik bir pinpon raketi de vardı kulüpte. Benim şahsi malım. Pinpon oynadığım raket idi. O raketle AON kulübünde düzenlenen pinpon şampiyonluğunu kazanmıştım. AON, o dönemde AKEL partisi gençlik kolunun adı idi. Şampiyonluğa Omorfo’dan, Girne’den, Lefkoşa’dan ve başka yerlerden oyuncular katılmıştı. Şampiyonluğu kazanmam üzerine beni Magusa’da düzenlenen festivale de göndermişlerdi. Festivale yine Türk ve Rumlar birlikte katılmıştık. Pinpon yarışmasında en son Küçükki adlı bir Rum genciyle kaldım. O dövdü beni ve şampiyonluğu o aldı. Mağusa festivalinde şampiyonluğu kaybettim, kulübün yakılmasında bana bu coşkuyu yaşatan raketimi...

SORU: 1958’den sonra Derviş Ali ile görüştün mü?
KAMİL AHMET: Hayır, hiç görüşmedim. Vurulmasından önce, işlediğim yerde, Mağusa’da üsler bölgesindeki itfaiyede çalışıyordum. Tasos adlı bir Rum arkadaş da itfaiyede çalışıyordu. Benden AKEL için iane istedi. Bundan cesaret alarak, Dervişali ile görüşüp görüşmediğini sordum. Görüştüğünü söyledi. Dervişali’ye Tasos ile haber ilettim. İki haftaya kadar Mağusa’da partiye geleceğini ve bana haber iletip kendisiyle görüşebileceğimi bildirdi. Ancak görüşeceğimiz günden iki gün önce kahvehanede otururken, Mişauli ile birlikte vurulduğunu duydum. Gözyaşımı herkesin önünde dökmemek için hemen dışarı çıktım. Eve gittim. On’u böyle yitirmiş olduk. Bir daha görüşemeden gitti aramızdan.

SORU:  Türk İşçi Birliklerine üye oldun mu?
KAMİL AHMET: Evet oldum. Sene 1945 idi. Babam, annem ve kardeşlerimle Büyük Han’da oturuyorduk. Büyük Han eskiden hapishane idi. Ayrı ayrı odaları vardı. O odalardan kiralamıştı babam. Haydarpaşa İlkokulu’na gidiyordum. Büyük Han’ın girişinde, içeriye doğru, yan tarafa tenekeci Enver bankosunu koymuş, orada çalışıyordu. Kunduracı Süleyman usta da oraya bir banko koymuş, kunduracılık yapıyordu. Süleyman ustaya “Lapta’nın güveyisi” diyorlardı. Tenekeci Enver, Çetinkaya’da oynayan Mehmet Bardak’ın kardeşi idi. Süleyman usta başka bir dükkân bulmuş, oraya taşınmıştı. Yerine Hasan Tiktiki adlı kunduracı gelmişti. Lakabı öyleydi. Tiktiki, vurgu son hecede.

Okuldan eve döndükten sonra, akşamüzerleri ustaların yanına gider, faydos edecekleri sırada eşyalarını içeriye taşımalarına yardım ederdim. Bana her gün bu iş için bir kuruş veriyorlardı. Kuruşu bazan tenekeci Enver, bazan da Hasan usta, arada sırada ise ikisi de birer kuruş veriyorlardı. Okulu bitirdikten sonra Hasan Usta’nın yanında kaldım. Kunduracılığı ondan öğrendim. Bana haftada sekiz şilin veriyordu. Hasan Usta’nın işi azaldı. Gündeliğimi veremez oldu.

 Türk İşçi Birlikleri Kunduracılar sekreteri Halil Fikret vardı. Kendisine Sağır Halil de diyorlardı, kulakları ağır olduğu için. Hasan Tiktiki’yi ziyarete geliyordu. Daha önce Muharrem Kundura Fabrikasında beraber çalışıyorlardı. Bir gün Hasan Tiktiki’den kalıp istemeye gelmişti. Hasan Usta kalıpları verirken, bana da: “Git Halil’e, seni Kunduracılar Birliği’ne üye yapsın. Sana daha fazla gündelikle daha iyi bir iş bulsun” dedi. Gittim ve sendikaya üye yazıldım. Beni Uzun Yol’da Mişelli adında bir ustanın yanına gönderdi. Haftalığım sekiz şilinden kırk dokuz oldu. Üstelik günde sekiz saat çalışmaya başladım. TİB’ne işte bu koşullarda, 14 yaşında iken, bu rastlantılar sonunda üye oldum.

SORU: Dervişali ile nerede tanıştın?
KAMİL AHMET: Türk İşçi Birlikleri’nde tanıştım. Dervişali’nin mesleği marangoz idi. Sendika Yönetim Kurulu üyesi idi. Birlikte kütüphane, pinpon masası vardı. Futbol takımı kurulmuştu. Ben “Yeni Cami” takımında oynardım. Birliğe üye olunca, Mustafa Barbaton, Kunduracılar Yönetim Kurulu üyesi, bana: “Artık Yeni Cami’de oynama, bizim takıma gel” dedi. Böylece Birliğin takımında oynamaya başladım. Dervişali bir süre takımda kaleci idi.

Birliğin tiyatro, koro grupları da vardı. Dervişali ekseriyetle bunlarla ilgilenir, bu alanlarda faaliyet gösterirdi. Yaşı benden epeyce büyüktü. Daha evvelden Kaymaklı spor kulübünün kuruluşuna da katılmıştı. Kaymaklı kulübünde de tiyatro tertiplerdi.  

SORU: Türk İşçi Birlikleri’nin kuruluşunu hatırlar mısın?
KAMİL AHMET: Hayır. Birliğe üye olduğumda henüz kurulmuş idi. TİP’in kunduracılar, marangozlar, ekmekçiler, yapıcılar şubeleri ve spor dalı vardı.

SORU: Dervişali ile arkadaşlığın nasıl ilerledi?
KAMİL AHMET: Pinpon oynardık. Top oynardık. Piyes yazıyor, tiyatro koro gruplarını çalıştırıyordu, Boyacı Cahit ile birlikte. Ben tiyatro koro gruplarında faal değildim. Dervişali ile o günkü koşullarda sağ-sol tartışmaları içine girerdik. O günlerde ben henüz sol akıma katılmış değildim. Sol akımı Dervişali ile tartışmalar sırasında yaşadım.

SORU: Sol akıma ne zaman katıldın?
KAMİL AHMET: AKEL’e üye olduktan sonra. 1951-52 yıllarında BATA kundura fabrikasında çalışıyordum. Fabrikada grevler de oluyordu. Grevleri PEO sendikası örgütlüyordu. Grevlere Türk işçiler de katılıyordu. On yedi yaşında bir şeydim. Nişan olmuştum. Bu sıralarda Maraş’ta kunduracı dükkânı olan Yannaci adlı Rum’un yanında birinci sınıf kalfa için münhal yer açılmıştı. PEO’daki yöneticilerden Hambis Markidis beni oraya önerdi. Gittim. Haftalığım beş, beş buçuk lira oldu. Güzel para almaya başladım. Mağusa’da, surlar içinde PEO’ya bağlı Türk ve Rum İşçi Birlikleri faaliyet gösteriyordu. Hem Türklerin, hem Rumların üye olduğu Birlikte, bir akşamüzeri Andreas Fandis konuşma yapmaya geldi. Konuşmasının amacı bizi AKEL’e üye yapmaktı. Birlikte 10-15 kişi idik. Andreas Fandis AKEL partisinin Mağusa bölgesi mesulü idi. Bize yaptığı konuşmada AKEL’e üye olmak için Partinin bazı şartları olduğunu söyledi. Yunanistan’da Komünist Partisi iktidara gelirse, memleketimize de sosyalizmi daha kolay getireceğimizi anlattı. Bu nedenle üyeliğimiz için enosisi AKEL’in şart olarak koştuğunu söyledi. AKEL’e öyle üye olduk. Sosyalizmi ülkemize daha erken getireceğimizi düşünerek. Benim üyeliğimi Dervişali ile olan yakınlığım ve işçi hareketine daha yoğun bir biçimde katılmam üzerine önerdiler.

SORU: Partiye üye olduktan sonra ne yaptınız?
KAMİL AHMET: Bizi Parti hücrelerine almaya başladılar. Ben hücreye PEO’da katıldım. Mağusa’da yedi ay kaldıktan sonra yeniden Lefkoşa’ya dönmüştüm. Hücremizde dört kişi idik. Sekreter bendim. Toplantılara arada sırada Pavlaki* de gelir ve bizi yönlendirirdi.

- Dervişali toplantılarınıza gelir miydi?
- Hücremizin toplantılarına hiç gelmedi. Partinin başka toplantılarında buluşurduk.

- Enosis şartı sizi rahatsız etmedi mi?
- Pek hoşumuza giden bir durum değildi. Enosis için bir de broşür çıkarmışlardı. “AKEL’ci Türkler enosis ister” diye. Türkçe idi. Dağıtımına ben de katıldım, Rum arkadaşlarla birlikte.  Lefkoşa’da bandabuliyanın yanında dağıtırken, Ayhan Hikmet’in babası vardı. Karşıdaki dükkânında otururdu. Yağ çıkarır, küspe helva yapardı. “Nedir be çocular o dağıttığınız” diye sordu. “İşte, dedik, AKEL’ci Türkler enosis ister”. Broşürün başlığını gösterdik. “Be çocuklar, sizi gandırırlar, öyle şey yapmayın” dedi. Yanlış yaptıklarını seneler sonra anladık, amma artık olan olmuştu.

- Dervişali’nin bu konuda görüşü ne idi?
- Bizimle aynı görüşte idi. Hoşnut değildi.

Devam edecek