Naci TAŞELİ (Analiz Uzmanı) 

Seçim öncesinde hem çarşaf liste hem de karma oyun büyük karışıklık yarattığı gerekçesiyle karma oyun kaldırılması veya düzenlenmesi için mecliste ADHOC komite kurulmuştu. Sonuçta komitede bir uzlaşıya varılamamış ve YSK’nın uyarılarına rağmen sistem aynen devam etmişti.

Seçimlerin rakamsal sonuçlarını incelerken, karma oyların da giderek azaldığını görüyoruz. 2013 yılında % 19.5, 2018’de ise %10.7 oranında karma oy kullanılırken 23 Ocak 2022 seçimlerinde bu oranın, % 7.56’ya gerilediğini görüyoruz.

Seçimde kullanılan 105 bin 046 geçerli oyun 97 bin 100’ü mühür ( % 92.44) olarak kullanılmıştır. Buna karşın karma oy kullanan seçmenlerin sayısı 7 bin 946 ile %8’in de altına düşmüştür.

Karmada kullanılan ortalama seçim 32

Mühür vuran seçmenler, hesaplama içerisinde 50 oy kullanıyor. Karma oyda ise, 23 ile 50 arasında “TİK” kullanarak “seçim” yapmaktadır.. Bu yüzden teknik olarak karma kullanan bazı seçmenler oylarının bir kısmını kullanmamış oluyorlar. Karma kullanan 7 bin 946 seçmenin kayıtlara geçen oy sayısını 50’ye bölersek aslında 5 bin 173 mühre denk geldiğini bulabiliriz. Ortalama olarak karmada kullanılan tik sayısı 32’de kaldı.

Genel tablo nasıl?

Mühür ve karma oyların partilere ayrıntılı dağıtılmasıyla aşağıdaki tablo oluşturulmuştur. Burada partilerin karma oylarını hesaplarken, yine her 50 karma oyunun 1 mühür oya denk gelmesi gerektiği varsayımından hareket edilmiştir.

Mühür Oylar Nasıl Dağıldı

Karma oylar hesaba katılmadan partilerin sadece mühürlerden aldığı oyların dağılımı genel tabloyu pek fazla değiştirmiyor. Ancak küçük partilerin karma oydan UBP ve CTP’ye göre daha fazla yararlandığını söyleyebiliriz. Yaptığımız hesaplamalarda vekil dağılımında da değişiklik olmamaktadır.

Karma Oylar Nasıl Dağıldı

Karma oyların partilere dağılımı incelendiğinde en fazla oyun UBP’ye geldiğini görüyoruz. Önceki 2013 ve 2018 seçimlerinde en çok karma oy alan CTP ise bu kez ikinci sırada yer alıyor.  

Karma oylardan en çok yaralanan üçüncü parti HP olmuştur. TDP ise, toplam oylarda geriye düştüğü DP ve YDP’den daha fazla karma oy almasına rağmen baraj altında kalarak meclise girememiştir. 2018 seçimlerinde karma kullanan seçmenlerin TDP ve HP’ye katkıları çok fazla olmuştu. Hatta TDP oylarının yaklaşık beşte birini, HP ise altıda birini karmadan elde etmişleri.  2022’de ise karma oy kullananların sayısında önemli bir düşüş olması sebebiyle partilere karma katkısı %10’ların çok altında, çok düşük oranlarda kalmıştır.

Geçersiz Oylar

Karma oy seçeneğinin geçersiz oyları artırdığı seçim süreci boyunca hep konuşulmuş ve birçok kesim tarafından dile getirilmişti. Geçtiğimiz Pazar günü yapılan seçimlerde, %10’un üzerinde seçmenin oyu (toplam 11,959) geçersiz sayıldı. Ayni seçim sisteminin uygulandığı 2018’de de 14,036 seçmenin (yaklaşık %11) yine geçersiz olmuştu.

Oyların geçersiz olması için ya mühür kullanma hatası ya da karmalarda hata yapılması gerekiyor. Yüksek Seçim Kurulu’nun resmi verilerine göre geçersiz olanların hangi şekilde olduğunu anlamak mümkün değil. Ancak milletvekili seçimlerinde doğru kullanılan mühür oy pusulalarında kalemle yapılan tercih veya tik hatalarının oy pusulasını geçersiz yapmadığını biliyoruz. Yani doğru kullanılan mühürler geçerlidir.

Bu çerçevede, sadece mühür kullanılan Cumhurbaşkanlığı veya Belediiye Başkanlığı seçimlerindeki ortalama geçersiz oy oranı kadar olması gerektiği varsayımında bulunabiliriz. Bunun üzerindeki geçersiz oy miktarının karma oy sisteminin zorluğundan olduğunu kabul ediyoruz. Son Cumhurbaşkanlığı seçiminde geçersiz oy oranının % 2.7 ve belediye başkanlığı seçimlerinde de ortalama %2.6 olduğu gerçeğinden hareket ederek, karma oydan dolayı geçersiz olan miktarın % 7-8 kadar olduğu söylenebilir.

Buradan da şu sonucu ulaşmamız olanaklı: Karma oy sisteminden dolayı en az 8 bin kişinin oyu iptal oldu. Oysa karma oy kullananların 5 bin 173 olan mühür eşdeğeri oy katkısını dikkate alırsak, kestirmeden karma oy kullananların oyunun %60’ının yandığı sonucuna ulaşabiliriz.

Bu verilere göre karma oyun, en azından bu şekliyle uygulanmasının tartışılması gerekmektedir.

Karma Oylarda Öne Çıkan Adaylar

Seçimlerde üçüncü seçenek olarak görülen karma oy kullanımı aslında bazı adayların, seçmenin partili olsun veya olmasın kamoyunda daha geniş tabanda kabul gördüğü şeklinde yorumlanıyor. Seçimde toplam 7,946 kişinin karma oy kullandığı dikkate alınarak, karmada en yüksek oyu alan adayların hangi oranda tercih edildiklerini hesapladık.