Kayıplar Komitesi geçtiğimiz hafta içinde bininci toplantısını gerçekleştirdi ve bu maksatla tüm çalışanlarıyla Ledra Palas’ta bir araya geldi… Bininci toplantı anısına bir de hatıra fotoğrafı çekildi… Ve bu fotoğrafı Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Kıbrıs Departmanı UNDP Cyprus, sosyal medya sayfasında paylaştı… Biz de Kayıplar Komitesi’nin tüm çalışanlarına kolaylıklar ve başarılar diliyoruz… Bu fotoğrafı okurlarımızla paylaşıyoruz…

1981 yılında kurulan ancak yıllarca “faal” olmayıp ancak 2006 yılında bir “Kayıplar Komitesi” gibi çalışmaya başlayan komite, 2006’dan itibaren yürütmekte olduğu kazılarda gerek 1963-64, gerekse 1974’te “kayıp” edilmiş olan Kıbrıslıtürkler’le Kıbrıslırumlar’ın gömü yerlerini arıyor… Kayıplar Komitesi’nin adamızdaki operasyonlarını esas olarak Avrupa Birliği finanse ediyor. Avrupa Birliği, Kıbrıslıtürk toplumu için ayrılmış olan fonlardan her yıl Kayıplar Komitesi’ne 2-3 milyon Euro civarında bağışta bulunuyor. Kayıplar Komitesi’ne ayrıca pek çok ülke de bağışta bulunarak bu kazıların sürdürülerek “kayıplar”ın akibetinin araştırılması, gömü yerlerinin bulunması, DNA analizleri yapılarak kimliklendirilmesi ve ailelerine bulunan kalıntıların defin için iade edilmesi için yardım ediyor. Kayıplar Komitesi’nin kazıları ve laboratuvar çalışmaları, iki toplumlu ekipler tarafından yürütülüyor. Kazı alanlarında Kıbrıslıtürk ve Kıbrıslırum arkeologlar birlikte çalışıyor, kazıları birlikte yapıyorlar… Laboratuvarda ise Kıbrıslıtürk ve Kıbrıslırum bilim insanları (antropologlar, arkeologlar, genetikçiler vs.) yine birlikte çalışarak gömü yerinden çıkarılmış olan kalıntıları inceliyorlar, bunlardan parça alarak DNA temelinde kimliklendirme yapılması için aldıkları parçaları yurtdışında bir laboratuvara gönderiyorlar. İki toplumlu olarak yürütülen bu çalışmalarda Kayıplar Komitesi’nde ise biri Kıbrıslıtürk, biri Kıbrıslırum, biri de Birleşmiş Milletler’i temsilen Uluslararası Kızılhaç Komitesi ICRC’den gelen Üçüncü bir Üye bulunuyor. Komite, kararlarını oybirliğiyle alıyor…

Kayıplar Komitesi’nde halen Hakkı Müftüzade Kıbrıslıtürk Üye, Leonidas Pandelidis  Kıbrıslırum Üye ve Pierre Gentile de Üçüncü Üye olarak görev yapıyor.

***  KAZILARDA SON DURUM… KAZILARDA SON DURUM…

Bayram sonrası kazılar sürüyor… Ayvasıl kazısı tamamlandı…

Kayıplar Komitesi’nin bayram nedeniyle 31 Mart ile 1 Nisan arasında ara vermiş olduğu kazılara, bayram sonrası tüm hızıyla devam ediliyor. Ayvasıl’da (Türkeli/Ayios Vasilios) askeri bölge içerisinde bir futbol sahası yakınında yürütülen kazılar herhangi bir bulguya rastlanmaksızın sona ererken, Kalkanlı (Gabudi), Lapta (Lapithos), Akçiçek (Siskilip/Sisklipos), Akdeniz (Ayirini), Paşaköy (Aşşa), Kızılbaş’ta Domuzcular Burnu’ndaki askeri bölgede (Kızılay/Trahona) ve Lefkoşa’nın güneyindeki Engomi’de (İncirli) kazılar devam ediyor.

Kayıplar Komitesi Kıbrıslıtürk Üye Ofisi Kazılar Koordinatör Yardımcısı Arkeolog Çınar Karal’dan aldığımız bilgilere göre, kazılarda son durum şöyle:

***  Akçiçek/Siskilipos/Siskilip: 1974 kaybı bir grup Kıbrıslırum'un geniş bir alanda gömülü olduğu bilgisi üzerine başlatılan kazı çalışmaları devam etmektedir.

***  Kalkanlı/Kalo Horio Kaputi/Gabudi: Kalkanlı bölgesinde devlet tarafından yol çalışması başlatılmış ve bu çalışmalar sonucunda kalıntılar açığa çıkmıştır. Bu konu Komitenin araştırma departmanına bildirilmiş ve araştırma ekibi de kazı birimine vermiş olduğu bilgi üzerine kazı çalışmaları sistematik bir şekilde tüm hızıyla devam etmektedir. Üç kişiden geride kalanlara ulaşıldı ve kazı sürüyor.

***  Akdeniz/Agia Eirini/Ayirini: 1963-64 kaybı bir grup Kıbrıslıtürk'ün Akdeniz köyünde, kumluk araziye gömülmüş olabileceği bilgisi üzerine araştırma ekibinin belirlediği limitler içerisinde kazı çalışmaları sistematik bir şekilde devam etmektedir.

***  Lapta/Lapithos: 1974 kaybı bir grup Kıbrıslırum'un boş bir tarladaki araziye gömülmüş olabileceği bilgisi üzerine kazı çalışmaları başlatılmıştır. Çalışmalar sırasında 2 kişiye ait olduğu düşünülen kalıntılara ulaşılmıştır. Kazı çalışmaları, araştırma ekibinin, arazi ekibine vermiş olduğu  genişletme limitleri  içerisinde devam etmektedir.

***  Paşaköy/Aşşa: 1974 kaybı bir Kıbrıslırum’un bölgede evinin bahçesine gömülü olabileceği bilgisi üzerine kazı çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir.

***  Türkeli/Agios Vasileios/Ayvasıl (Askeri Bölge): 1963-1964 yılından kayıp bir grup Kıbrıslıtürk’ün bu bölgede bulunan futbol sahasının güneyine gömülmüş olabileceği bilgisi üzerine limitleri belirlenen alanda kazı çalışmaları yapılmış ve sona ermiştir.

***  Trachonas/Kızılay/Kızılbaş/Domuzcular Burnu (Askeri Bölge): 1974 yılından kayıp bir grup Kıbrıslırum’un bölge içerisindeki ağaçlık ve yamaç olan bir noktaya gömülü olabileceği  bilgisi üzerine kazı çalışmaları sistematik bir şekilde devam etmaktedir.

***  Engomi/İncirli (Lefkoşa): Bir görgü tanığından alınan bilgiye göre 1974 yılında iki Kıbrıslıtürk’ün bu alana gömülü olabileceği ve ayrıca yakın bir zamanda bu alana müze yapılacağı bilgisi üzerine kazı çalışmaları sistematik bir şekilde devam etmektedir.

Biz de kazı ekiplerindeki arkeologlarımıza, şirocularımıza ve diğer çalışanlara “Çok kolay gelsin” diyoruz…

Kalkanlı'daki kazılardan görünüm

***  BASINDAN GÜNCEL…

“Zorunlu askerlik Avrupa'ya geri mi dönüyor?”

BBC HABER

Avrupa'da zorunlu askerliğe dönüş sinyali veren ülkelere Polonya da eklendi.

Polonya Başbakanı Donald Tusk, geçen ay erkekler için askerlik eğitimini zorunlu kılacak bir düzenleme üzerinde çalıştıklarını açıkladı.

Rusya'nın 1,3 milyon, Ukrayna'nın 800 bin askeri olduğunu belirten Tusk, ülkesinde yalnıza 200 bin civarındaki asker sayısını 500 bine çıkarmak istediklerini duyurdu.

Öte yandan zorunlu askerliğin olduğu Rusya da bu yılki bahar celbinde 160 bin erkeği orduya çağırarak 2011'den bu yana en büyük asker alımı için ilk adımı attı.

Polonya lideri Tusk, "Bir savaş çıkması durumunda Polonya'daki tüm erkeklerin bu konuda eğitilmiş olmasını, rezerv askeri gücümüzün potansiyel tehditler karşısında yeterli olmasını istiyoruz" dedi.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, bazı Avrupa ülkelerinin zorunlu askerliğe bakışını değiştirdi.

Özellikle coğrafi olarak Rusya'ya daha yakın ülkeler, olası bir savaşa karşı ordularını güçlendirmek istiyor.

Bunlardan biri de Rusya ile sınırı bulunan Letonya. 2006'da zorunlu askerliği kaldıran Baltık ülkesi 2023'te erkekler için 11 aylık zorunlu askerlik başlattı.

Kadınlar ise gönüllü olarak askere gidebiliyor.

Letonya Başbakanı Edgars Rinkevics 9 Mart'ta yaptığı açıklamada pek çok Avrupa ülkesinin aynı adımı atması gerekeceğini söyledi.

Letonya'nın geçen yılki bu adımının ardından Avrupa'da Rusya ile komşu olup da, zorunlu askerlik uygulamasının bulunmadığı tek ülke Polonya kalmıştı. İki ülkenin Kaliningrad'da küçük bir sınırı bulunuyor.

Polonya lideri Tusk'ın planı işlerse, önümüzdeki yıldan itibaren Rusya'nın tüm Avrupalı komşuları zorunlu askerliğe geri dönmüş olacak.

Batı Avrupa'da pek çok ülke İkinci Dünya Savaşı veya Soğuk Savaş'ın ardından zorunlu askerlik uygulamasını kaldırmıştı.

Fakat buna rağmen kıtada bu uygulamadan vazgeçmeyen ülkeler de vardı.

Bu ülkelere ek olarak Ukrayna, Litvanya, İsveç ve Letonya son yıllarda zorunlu askerliği geri getirdi.

“NESİLDE BİR GÖRÜLEN TÜRDEN DEĞİŞİM…”

BBC'nin sorularını yanıtlayan İngiltere'nin eski savunma bakanı Tobias Ellwood "ABD'nin Avrupa'ya güvenlik garantilerinden çekilmekte olduğunu, Trump'ın da Ukrayna yerine, Rusya'yla ittifak kurduğunu görüyoruz" dedi ve ekledi:

"Bu yüzden Avrupa'da daha büyük bir askeri çatışma riski var. Bu da nesilde bir görülen türden bir savunma değişimi gerektiriyor."

Fakat ABD merkezli düşünce kuruluşu Carnegie Endowment for International Peace'ten Sophia Besch ve Katrine Westgaard'a göre zorunlu askerliğin büyük bir maddi yükü de bulunuyor.

Bu yük hem çok sayıda insanı barındırıp beslemek hem de insanların kariyerlerine ara vermesinin ekonomiyi etkilemesinden kaynaklanıyor.

Öte yandan uzmanlar Danimarka, İsveç ve Litvanya gibi bazı ülkelerin askerlere mesleki eğitim, askerlik süresince maaş ve sonrasında istihdam gibi imkanlar sunarak hem askerliği daha çekici kılmaya hem de bunun ekonomik etkilerini dengelemeye çalıştığını belirtiyor.

Ayrıca Estonya'daki bilgi teknolojileri çalışanlarının orduda da aynı alanda değerlendirildiğini ve kariyerlerine yeni yeteneklerle döndüklerini söylüyorlar.

AB vatandaşları işgal durumunda bile ülkelerini savunmak istemiyor

Uzmanlar, her ülkenin durumu ve ihtiyaçları farklı olduğu için bu konuda tüm ülkelere uyacak bir formül olmadığını, her ülkenin kendi çözümünü yaratması gerektiğini de ekliyorlar.

Yine de zorunlu askerlik fikri Avrupa'da popüler değil.

Araştırma şirketi Gallup'un geçen yıl yaptığı bir ankete göre Avrupa Birliği vatandaşlarının yalnızca yüzde 32'si ülkelerinin işgal edilmesi durumunda savaşmaya istekli olacaklarını söylüyor.

İtalya, Avusturya ve Almanya vatandaşları yalnızca AB içinde değil, dünyada da ülkeleri işgal edilmesi durumunda savaşmaya en isteksiz olanlar.

KADINLAR İÇİN DE ZORUNLU ASKERLİK…

Ayrıca Danimarka'da 2026'dan itibaren, Letonya'da 2028'den itibaren askerliğin kadınlar için zorunlu olması planlanıyor.

Askerliğin zorunlu olduğu Avrupa ülkelerinde dini, siyasi veya vicdani nedenlerle askere gitmek istemeyenlere vicdani ret hakkı tanınıyor.

Bunun istisnası iki ülke ise Türkiye ve Azerbaycan.

İSRAİL’DE TARTIŞMALAR…

Bu arada Gazze'deki savaş, İsrail'de zorunlu askerlik tartışmalarını alevlendirdi…

İsrail'de dini eğitim alan ultra-Ortodoks Yahudilerin askerlik hizmetinden muaf tutulmasına ilişkin tartışmalar, yaklaşık beş aydır devam eden Gazze savaşıyla yeniden alevlendi.

İsrail Yüksek Mahkemesi, geçen yıl Eylül ayında aldığı kararda ultra-Ortodoksların askerlerin hizmetinden muaf tutulmasının ayrımcılık olduğuna hükmetmişti.

Çoğunlukla dini gerekçelerle askere gitmeyi reddeden ultra-Ortodokslara tanınan muafiyet bu ay sona eriyor.

Öte yandan seküler İsraillli gruplar Gazze'de süren savaş sırasında dini grupların askerlikten muaf tutulmasına tepki gösteriyor. Kudüs sokaklarında bir araya gelen eylemciler, ortodoks Yahudileri "askere katılmaya" çağırıyor.

İsrail'de silah taşıyabilecek her vatandaşın savaşa katılma yükümlülüğü var. 18 yaşına gelen erkekler üç yıl, kadınlar ise iki yıl zorunlu askeri hizmette bulunmakla yükümlü.

Yahudi dindarlardan askerlik hizmetine dahil edilmeyen kesim, ülkede uzun yıllardır tartışma konusu oluyor.

Ultra-ortodoks Yahudiler, İsrail nüfusunun yaklaşık yüzde 13'ünü oluşturuyor. Ancak yüksek doğum oranları hesaba katıldığında 2035'e kadar bu oranın yüzde 19'a varacağı değerlendiriliyor.

(BBC – 28.2.2025 ve 4.4.2025)