Zekai altan

Kıbrıs kültüründe çay içme alışkanlığı yoktur. Kahve yaygındır. Çay genelde kış mevsiminde çok yaygın olarak içilir. Ve de özellikle sütlü çay çok sevilen bir çaydır. Bu da İngliz kültürü. Genelde küçük süzgeç kullanılarak doğal çaylar içilir. Bu hafta sizlere Kıbrıs mutfağı doğal çaylarından bahsedelim.

KARPAZ’DAKİ DOĞAL ÇAYLAR

Karpaz Yarımadası’nın doğasında lezzet, sağlık ve koku olarak tadına doyulmaz otlardan hazırlanabilecek çaylar vardır. Adaçayı, sabsişa, oragano ve tülümbe (frumbi-hurimbi) adı ile bilinen otlardan hazırlanarak içilen çaylar. Kıbrıs’ın dağlık bölgelerinde de aynı bitkilere, otlara rastlamak mümkün. Kıbrıs çay kültüründe çok sıkça kullanılan bu doğal bitki çaylar günümüzde unutulmakla beraber köylüler dışında pek bilen yok. Hatta bazı köylerde batırma çayın kullanıldığını ve bu çayların doğal çayların yerine tercih edildiğini de söyleyebilirim. Yaz kış her mevsimde içilebilecek olan bu doğal çayların özellikle kış aylarındaki yararları oldukça çoktur. Tüm doğal çaylar dallarından toplandıktan sonra toz toprağından arındırılması için önce yıkanır. Sonra paner (sele) içerisinde güneşte kurutulur. İdeal bir çay olması için güneşte kurutulması çevrilerek sağlanır. Kurutulan çaylar bir kavanoz kap içerisinde saklanır ve kış mevsimi dahil yılın 12 ayı içilebilir.

ADA ÇAYI

Ağustos ayında toplanması tavsiye edilir. Toplandıktan sonra toz toprağından arındırılması için yıkanır. Bilimsel olarak sağlıklı bir içecektir. Dağ yamaçlarında bulunur. Çok geniş olmayan yayvan yaprakları vardır. İlkbaharda çiçeklenir. Dağ kokusunu andıran bir kokuya sahiptir.

SABSİŞA VE ORAGANO

Mayıs-Haziran aylarında toplanması tavsiye edilir. Toplandıktan sonra toz toprağından arındırılması için yıkanır. Dağ yamaçlarında bulunur. Sabsişa yuvarlak yapraklı ve çalı türünde bilinmektedir. Oragano ise yerde yayvan olarak büyümektedir. Yaprakları küçüktür. Dalları koparılarak toplanır. İlkbaharda çiçeklenir. Çok hoş dağ kokusunu andıran bir kokuya sahiptir. 

FRUMBİ-HURUMBİ (TÜLÜMBE)

Nisan ayında toplanması tavsiye edilir. Toplandıktan sonra toz toprağından arındırılması için yıkanır. Dağ yamaçlarında bulunur. Sivri süngülerinin etrafında yeşil renkte ince yaprakları vardır. İlkbaharda çiçeklenir. Dağ kokusunu andıran bir kokuya sahiptir.  Tülümbe çok eskilerde evlerin boyanması için hazırlanan kircin duvara sürülmesi için fırça olarak da kullanılmakta idi. Kullanılmasındaki amaç ise tülümbenin kokusunun bir parfüm gibi odada uzun bir süre kalarak odanın tütmesini sağlamaktı. Tülümbe aynı zamanda geleneksel bir avlu (havlı) veya mandraların süpürülmesi için yapılan süpürge malzemesi. Çalı (sarga) süpürge olarak bilinen süpürgelerin yapımında kullanılmakta idi. Günümüzde yagın olarak kullanılmadığından dolayı bu süpürge pek yapılmamaktadır. Yapanların sayısı da oldukça azdır. 

Doğal Çayların Hazırlanışları:
Önce çaydanlık içerisine su dökülerek kaynamaya bırakılır. Kurutulan otlardan çok az bir tutam alınıp çaydanlık içerisinde kaynamakta olan sıcak suya atılır. Sonra ateşin altı söndürülür. Yaklaşık 5 dakika dinlendirilen (demlenen) çay bardaklarına dökülerek servis edilir. Kıbrıs’ta çay içilen bardaklara fincan söylenmektedir. Bu fincanlar oldukça geniş ağızlı ve etrafı da renkli desenli parmak izi şeklinde dizayn edilmiştir. Genelde şekersiz olarak içilen çaya arzu edilirse şeker de ilave edilir. Bazen de çay yaprakları ayrı bir süzgeçe konur ve üzerinden de sıcak su dökülerek bardaklar doldurulur. Kıbrıs’ta çay içme alışkanlığı kışın sabah kahvaltılarında veya gün içerisinde olmaktadır. Yazın çay içme alışkanlığı yoktur. Çayın yanında genelde bisküvi veya peksemet türü yiyecekler ikram edilir.