Ertuğrul SENOVA

Karma evliliklerden doğan çocukların Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşlığı için Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi işaret edildi. “Karma Evlilik Sorunu Çözüm Hareketi”, sorunla alakalı hukuksal süreçlerin konuşulduğu bir toplantı düzenledi.

Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (KTMMOB) binasında geçtiğimiz Cuma günü gerçekleşen toplantıda, karma evliliklerden doğan vatandaşlık sorunlarıyla alakalı davalarla ilgilenen Avukat Andy Georgiou, katılımcıların sorularını yanıtladı.

Toplantıya ayrıca, Karma Evlilik Sorunu Çözüm Hareketi Başkanı Sude Doğan ve Avukat Mehmet Birinci de katılarak, vatandaşlık sorunu yaşayan bireylerin sorularını ve bu sorulara karşın Georgiou’nun cevaplarını Türkçe’ye çevirerek katılımcılarla paylaştı.

Kıbrıs Cumhuriyeti’nin “vatandaşlık yasası”

Avukat Andy Georgiou, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 2002 yılında “vatandaşlık yasalarını” tadil ettiğini ve bu kapsamda İçişleri Bakanlığı’na “karma evliliklerden doğan çocukları vatandaşlığa kabul edip etmeme noktasında yetki verildiğini” ifade etti.

Söz konusu yetki kapsamında, İçişleri Bakanlığı’na “anne ya da babadan birinin, Kıbrıs’a yasal yollardan girip girmemesinin sorgulanmasına bağlı olarak ret ya da onay yetkisi verildiğini” ifade eden Avukat Georgiou, “Biz mahkemede bu konuyu sorguladık, ‘Kıbrıs’a yasadışı giriş yapmak’ ne demektir diye sorduk ama henüz yanıt alamadık” dedi.

“2007’de kriterler belirlendi, önemli bir grup kriter dışı kaldı”

2007 yılına kadar İçişleri Bakanlığı’nın herhangi bir kıstas ortaya koymadığını, her başvuruyu kendi içinde inceleyerek karar ürettiğini anlatan Georgiou, 2007 yılına gelindiğinde, dönemin Kıbrıs Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun, karma evliliklerden doğan çocuklarla alakalı bir dizi kriter belirlediğini söyledi. Georgiou, söz konusu kriterler nedeniyle önemli oranda bir insan grubunun kriter dışı kaldığını belirtti.

“Devletsiz çocuklar” kriterlere uymasına rağmen karar uygulanmıyor

Georgiou, özellikle “Herhangi bir tanınmış devletin vatandaşı olmayan kimse” olarak tarif edilen “devletsiz” çocukların, yani sadece KKTC vatandaşlığı bulunup, karma evliliklerden dünya gelen çocukların Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşlığından men “edilmemesi” yönünde bir kategoriye alındığını ancak bu kararın uygulanmadığını söyledi. Georgiou, Hollanda’dan bir üniversitenin 2012 yılında yaptığı bir araştırmaya göre Kıbrıs’ta 25 bin civarı “devletsiz çocuk” bulunduğunu, bu rakamın her yıl giderek arttığını da belirtti.

Avukat Andy Georgiou:

“Son 10 yıldır, karma evliliklerden doğan çocukların vatandaşlıklarına ilişkin ciddi ihmaller var”

Kıbrıs Cumhuriyeti makamlarının son 10 yıldır başvurulara yanıt bile vermediğini belirten Georgiou, normal davalardan çok daha hızlı ilerlediği ifade edilen ‘Mandamus’ davası açtıklarını ve kararın okunmasını beklediklerini belirterek, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Son 10 yıldır, karma evliliklerden doğan çocukların vatandaşlıklarına ilişkin ciddi ihmaller görmekteyiz. Kıbrıs Cumhuriyeti makamları bu başvurulara yanıt vermiyor. Biz de Ağustos 2021’de özel bir dava başlattık. İngiliz hukukunda ‘Mandamus’ olarak adlandırılan bu dava kapsamında, süreç normalden daha hızlı ilerliyor. Dava süreci 2 aşamadan oluşuyor. Birinci aşamada avukat, tek başına mahkemeye başvurur ve hâkimleri çok güçlü bir davası olduğu konusunda ikna etmek zorundadır. İkinci aşama ise hâkimin ikna olması halinde başlar. Bu aşamada İçişleri Bakanlığı davaya çağrılır, kısa süre zarfında bir duruşma gerçekleşir. Biz birinci aşamayı geçtik, hâkimi ikna ettik. Bu yılın Nisan ayında İçişleri Bakanlığı avukatlarıyla son duruşmayı yaptık, o günden bu yana da kararın okunmasını bekliyoruz.”

İki talep

Açılan davanın iki içeriği bulunduğunu aktaran Georgiou, “Bunlardan biri, tüm başvurulara yanıt verilmesi, diğeri ise kriterlere uyanlara vatandaşlık verilmesi” diyerek, mahkemenin daha çok ‘devletsizlik’ statüsüyle ilgilendiğini ifade etti.

Mahkeme “AİHM’e götürme hakkınız var” dedi

Avukat Andy Georgiou, mahkemenin “genel olarak Kıbrıs’ta bu konuda nasıl bir yol izleneceğinin bilinmediği ve konuyu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne götürme haklarının olduğunu” belirttiğini aktararak, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Bu konuda gerek insan hakları örgütlerinden, gerekse de BM’den raporlarda, çok net bir şekilde Kıbrıs Cumhuriyeti’nde vatandaşlık yasalarının ayrımcı bir tarzda uygulandığı belirtilmekte. Yine aynı raporlarda, bu konunun bir hukuki mesele olduğu kadar siyasal bir mesele olduğu da vurgulanıyor. Bu nedenle adil bir kararı yerel mahkemelerden değil, AİHM’den bekleyin deniyor.”

“AİHM’e başvuralım” çağrısı

Adanın her iki tarafında da adli tatil dönemine girildiğini belirten Georgiou, “Bu bizim için iyi bir fırsat. Başvurmak isteyen, katılmak isteyen arkadaşlarla birlikte iyi bir hazırlık yapıp AİHM’e başvuralım” çağrısında bulundu.

Kıbrıs Cumhuriyeti kimlik ya da
pasaportu kimler alıyor, kimler alamıyor?

“Kıbrıs asıllı” olarak kabul edilen ve 1974 öncesinde Kıbrıs’ta doğanlar ya da onların çocuklarına 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti anlaşmasından kaynaklanan hakları nedeniyle Kıbrıs kimliği ve pasaportu veriliyor. Ancak, adaya savaş sonrası göç edenler ya da karma evliliklerden doğan çocuklarla ilgili ise tartışma yaşanıyor, bu kişilere Kıbrıs kimlik ya da pasportu verilmiyor; uluslararası tanınmış limanlardan adaya giriş ya da ‘tanınmış bir ülkede evlilik’ koşulu aranıyor.

Bu yöndeki mağduriyetler şu başlıklar altında dikkat çekiyor.

1- 1920’li 1930’lu yıllarda Kıbrıslı Türklerin Türkiye’ye gidenlerin çocuklarının uğradığı sorunlar, 1930’lu yıllarda Filistin’e evlenip giden Kıbrıslı Türk kadınların 1948’deki İsrail’deki savaştan sonra Kıbrıs’a dönmeleri ile beraber onların çocuklarının, torunlarının yaşadığı sorunlar,

2- 1960 yılından sonra Türkiye ve diğer ülkelerde evlenip ülkemize gelen ve burada yaşayan bir türlü vatandaş olamayan insanların yaşadığı sorunlar,

3- 1974 sonrası Türkiye’den tarımsal iş gücü olarak adaya getirilip daha sonra Kıbrıs’a yerleştirilen insanlarla evlenen insanlar ve ailelerinin yaşadığı sorunlar...

Özellikle babaları 'Kıbrıs uyruklu' olmayan çocuklar ciddi sorunlar yaşıyor.

Karma evliliklerle birlikte Türkiye’den gelen ailelerin Kıbrıs’ta da doğan çocukları ve onların çocuklarına dahi “Kıbrıs Cumhuriyeti” kimliği verilmiyor.

Kıbrıslı Rumlar makamlar bu durumu “yasal olmayan limanlardan adaya giriş” ya da “Kıbrıs sorununun çözümsüzlüğüne” bağlıyor.